Morgunblaðið - 05.02.2007, Síða 10

10 MÁNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Talið er að um 60 prósent bíla-flotans séu útbúin negldumdekkjum yfir vetrarmán-uðina, sem bendir til að
meirihluti Íslendinga telji nagladekk-
in auka akstursöryggi á hálum veg-
um. Umræðan um svifryksmyndun á
höfuðborgarsvæðinu hefur á hinn
bóginn minnt á að þær raddir eru
allháværar að öryggið samfara notk-
un nagladekkjanna sé ofmetið.
Tveir sérfræðingar sem Morg-
unblaðið ræddi við eru einnig sam-
mála um að beinn og óbeinn kostn-
aður vegna nagladekkja nemi allt að
hálfum milljarði króna á árs-
grundvelli og er þá ekki tekið tillit til
heilsufarslegra útgjalda vegna svif-
ryksins.
Af þessum sökum vilja margir
banna notkun nagladekkja, gróf vetr-
ardekk séu orðin sambærileg að gæð-
um. Aðrir vilja fara millileiðina.
Haraldur Sigþórsson, dr. í umferð-
arverkfræði og aðjúnkt við Háskól-
ann í Reykjavík, er í þessum hópi en
hann segir japanska rannsókn í borg-
inni Sapporo gefa til kynna að nagla-
dekkin hafi áhrif á myndun svifryks
frá bílaumferð.
„Yfirvöld í borginni ákváðu að
banna notkun nagladekkja um miðj-
an síðasta áratug til að draga úr svif-
ryksmyndun,“ segir Haraldur. „Til-
raunin kom verr út en áætlað var.
Þeir gleymdu að taka með í reikning-
inn að nagladekkin rifu upp ísingu á
vegum. Dekkin hreinsa með öðrum
orðum vegina mjög snemma. Það
sem gerðist var að snjór þjappaðist
saman svo úr varð ís. Þetta olli minni-
háttar óhöppum en í dag er talið að
ekki sé hægt að banna þau með öllu,
þótt það megi óhikað takmarka notk-
un þeirra.“
30 prósent heppilegt hlutfall
Haraldur telur að miðað við ís-
lenskar aðstæður kunni að vera
heppilegast að um 30 prósent bílaflot-
ans séu búin nagladekkjum yfir vetr-
armánuðina, eða um helmingur nú-
verandi fjölda. Hann telur líklegt að
ábyrgari ökumenn kjósi nagladekk.
Því kunni ökumannahópurinn að hafa
meira að segja en búnaðurinn, líkt og
rannsóknir bendi til.
„Norðmenn töldu óyggjandi að
þetta væri gríðarlegur meng-
unarvaldur en ég vil leggja áherslu á
að þetta eru afar flókin mál og erfitt
að meta hversu mikil áhrif negldu
dekkin hafa á öryggi ökumanna.“
Haraldur er í hlutastarfi hjá HR og
starfar fyrst og fremst sem verk-
fræðingur fyrir Línuhönnun.
Fjölmörg kíló undan einum bíl
Samstarfsmaður hans, Hafsteinn
Helgason, sviðsstjóri viðskiptaþróun-
ar, segir rannsókn sem framkvæmd
var árið 2000 á höfuðborgarsvæðinu
benda til að á milli 35–50% svif-
ryksmengunar megi rekja til vegslits,
sem aftur orsakist að stórum hluta af
notkun nagladekkja.
„Niðurstöður rannsóknarinnar,
sem Línuhönnun átti frumkvæði að,
birtust í skýrslu sem Ylfa Thordar-
son nemi vann með styrk frá Línu-
hönnun, Vegagerðinni, Nýsköp-
unarsjóði námsmanna og
sveitarfélögum á höfuðborgarsvæð-
inu,“ segir Hafsteinn.
„Matið á hlut nagladekkjanna í
svifryksmyndun var byggt á útilok-
unaraðferð, þar sem norskar tölur
um þátt útblásturs og hjólbarða í ryk-
mynduninni voru lagðar til grundvall-
ar. Þá var notast við gögn frá mæl-
ingarstöð við Alviðru til að meta
svifryksmyndun frá særoki og ryki
frá hálendinu.“
Að sögn Hafsteins benda rann-
sóknir til að meðalfarartæki á negld-
um dekkjum slíti við staðlaðar að-
stæður um 30 grömmum af malbiki á
hvern kílómetra. Sá sem aki 20 kíló-
metra á höfuðborgarsvæðinu á dag
rífi því upp yfir fjögur kíló á viku.
Hafsteinn telur stjórnvöld og sveit-
arfélög hafa lagt of lítið fé af mörkum
til mengunarrannsókna og að því hafi
ekki verið hægt að vinna tölfræðilega
greiningu á þeim fjölmörgu meng-
unarsýnum sem safnað hefur verið á
höfuðborgarsvæðinu.
Svíar staðfesta sambandið
Anna Rósa Böðvarsdóttir, heil-
brigðisfulltrúi hjá umhverfissviði
Reykjavíkurborgar, tekur undir að
samband sé milli svifryksmyndunar
og notkunar nagladekkja. Hún vísar
til nýlegrar rannsóknar á sambandi
nagladekkjanotkunar og svifryks-
mengunar í Svíþjóð.
„Skýrslan var birt í október 2006
og benti til að tíu prósent minni notk-
un nagladekkja drægi úr svif-
ryksmyndun sem næmi sama hlut-
falli. Gögnin voru byggð á
athugunum í Stokkhólmi á álags-
tímum er götur voru þurrar að vori
og á hausti og bentu til að það væri
línulegt samband á milli fjölda nagla-
dekkja og svifryks. Það var jafnframt
gerður samanburður á þremur göt-
um sem benti til að fjöldi bíla hefði
ekki áhrif á þetta línulega samband.“
Gríðarlegur kostnaður
Ef marka má svör viðmælenda
Morgunblaðsins er óumdeilt að
nagladekkin slíta upp vegum.
Sighvatur Arnarsson er í hópi
þeirra sem vakið hafa máls á þessu,
en hann veitir forstöðu skrifstofu
gatna- og eignaumsýslu á fram-
kvæmdasviði Reykjavíkurborgar.
„Vegslit af völdum nagladekkja
innan borgarmarkanna umfram það
sem annars væri nemur um 10.000
tonnum á ári,“ segir Sighvatur, sem
telur tímabært að endurmeta gagn-
semi nagladekkja í umferðinni.
„Hér er fyrst og fremst um að
ræða efsta lagið á malbikinu sem
komin eru hjólför í. Gróft mat á
kostnaðinum vegna nagladekkjanna
er frá 150 til 200 milljónum króna á
ári. Það þarf þó ekki aðeins að mal-
bika heldur einnig að sópa og hreinsa
göturnar vegna þess aukamagns af
ryki og sandi sem myndast vegna
nagladekkjanna.“
Dýr mengunarvaldur

Meðalfjölskyldubíll á nöglum slítur þremur kílóum í 100
km akstri
Naglarnir eiga þátt í svifryksmyndun
Sér-
fræðingur telur þá geta gert gagn með því að ryðja vegi á
vetrum
Kostar skattgreiðendur hundruð milljóna á ári
Morgu nblaðið/Ómar
Gulur himinn Í kyrru veðri er stundum mengunarslikja yfir borginni.
Þessar upplýsingar eru hlutiaf mastersritgerð minnisem ég skila síðar í veturen ég vil ekki bíða svo
lengi, svifrykstímabilið er að hefjast
og það verður að grípa til aðgerða
eins fljótt og auðið er,“ segir Þor-
steinn Jóhannsson jarðfræðingur
um tímamótarannsóknir sínar á ryk-
myndun á höfuðborgarsvæðinu.
Þorsteinn, sem gerði grein fyrir
rannsóknum sínum á málþingi um
svifryksmengun í Tæknigarði á
föstudag, segir stækkun á sýni af ry-
kögnum á Miklubraut í rafeinda-
smásjá sýna fram á að berg- og mal-
biksagnir séu hvassar flögur sem
séu skaðleg ar öndunarfærunum.
Málþingið var undir yfirskriftinni
„Hvað svífur yfir Esjunni?“ og auk
Þorsteins fjallaði Sigurður Þór Sig-
urðarson lungnalæknir um áhrif
svifryks á heilsufar og Ingimar Sig-
urðsson, skrifstofustjóri í umhverf-
isráðuneytinu, um aðgerðir stjórn-
valda til að draga úr myndun þess.
Þorsteinn er jafnframt þeirrar
hyggju að skoða þurfi betur hug-
myndir um að draga úr notkun
nagladekkja, hægt sé að stíga árang-
ursríkari skref til að draga úr loft-
mengun á Stór-Reykjavíkursvæð-
inu.
Þegar fólk hugsar um ryk ímynd-
ar það sér líklega eitthvað fremur
skaðlaust,“ segir Þorsteinn. „Stað-
reyndin er hins vegar sú að þetta
eru örsmáar agnir sem eru í laginu
eins og beittar bergflögur og draga
úr loftskiptahæfni lungnanna. Þær
hægja á lungnaþroska barna og eru
ertandi fyrir astmasjúklinga.
Bandarísk rannsókn bendir til að
dánartíðni hækki í borgum þegar
svifryksmengun nær hámarki,
ásamt því sem innlögnum á sjúkra-
hús og fjarvistum í skólum fjölgar.
Það er ekki hægt að segja að loft-
mengunin leiði eingöngu til dauðs-
falla á meðal þeirra sem veikastir
eru fyrir því eftir að þessum dögum
lýkur kemst dánartíðnin í samt horf,
en ætti að fara í lægð ef um slíka
„grisjun“ væri að ræða. Flest bendir
því til að hún valdi ótímabærum
dauðsföllum.“
Þörf á hugarsfarsbreytingu
Að sögn Þorsteins, sem hefur
starfað að mengunarrannsóknum
hjá Iðntæknistofnun og malbiks-
rannsóknum hjá Rannsókn-
arstofnun byggingariðnaðarins, eru
skaðlegustu agnirnar af stærðinni
einn míkrómetri, eða einn millj-
ónasti af metra.
Spurður um uppsprettur svif-
ryksins segir Þorsteinn ekki hægt
að slá því föstu að jarðvegsrof á há-
lendinu eigi mikinn þátt í mynd-
uninni, líkt og haldið hefur verið
fram. Um fjórðungur ryksins eigi
engu að síður upptök sín í jarðvegi.
Saltmengunin komi svo frá særoki,
„Verður að grípa til aðgerða“
Ljósmynd/Þorsteinn Jóhannsson
Hrein borg? Sigurður Þór Sigurðarson lungnalæknir segir bandaríska
rannsókn sem framkvæmd var í sex borgum benda til að sterkt samband sé
á milli aukinnar dánartíðni og loftmengunar. Þótt mengunin sé mun minni
hér fari svifryksmengun oft yfir hættumörk og því megi áætla að hún hafi
áhrif á viðkvæma sjúklinga. Hér sé fyrst og fremst um að ræða agnir sem
séu smærri en tíu míkrógrömm og komist inn í öndunarveginn. Á kortinu
hér til hliðar má sjá ögn af slíkri stærðargráðu sem er bergflaga úr malbik-
inu á Miklubraut. Samanburður við mannshár sýnir smæð þeirra vel.




 

  !
Þorsteinn Jóhannsson
jarðfræðingur hefur
rannsakað myndun
svifryks á vegum. Bald-
ur Arnarson ræddi við
hann um loftmengun.
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is