Morgunblaðið - 05.02.2007, Qupperneq 24

24 MÁNUDAGUR 5. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
KONUR hafa ekki átt auðvelt
uppdráttar í íslenskri pólitík og
margt hefur verið rætt og ritað um
þær konur sem hafa náð langt á
vettvangi stjórnmálanna. Það hefur
verið fróðlegt að fylgjast með þeirri
umræðu á liðnum árum og áratug-
um.
Mátti hún bara skúra
á flokksskrifstofunni?
Það er áberandi hversu mjög
þær hafa verið gagnrýndar og
hversu fálega þeim er oft tekið í
þeim flokkum sem þær starfa í.
Varla vegna þess að þær séu ekki
jafnhæfar og karlarnir, enda virðist
gagnrýni á þær aukast ef þær sýna
að það er verulegur töggur í þeim
og þær virðast oft verða fyrir mun
óvægnari gagnrýni en karlar í svip-
aðri stöðu. Nýjasta dæmið er Mar-
grét Sverrisdóttir. Hún mátti stýra
fjármálunum og þrífa á flokks-
skrifstofunni, en ekki fá í hendur of
mikil völd þótt hún hafi sýnt það og
sannað að hún er afar hæfur stjórn-
málamaður. Skyldi það vera þar
sem hundurinn liggur grafinn? Að
konur sem sækjast eftir völdum séu
karlaveldinu slík ógn að ekkert sé
til sparað til að skjóta þær niður –
helst á bólakaf?
Karlarnir hæfari í
æðstu stöður?
Það er ánægjulegt
að sjá frambærilegar
konur á listum stjórn-
málaflokkanna fyrir
þessar kosningar og
varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins Þor-
gerður Katrín Gunn-
arsdóttir er glæsilegur
fulltrúi kvenna. Önnur
afar hæf stjórn-
málakona, Inga Jóna
Þórðardóttir úr sama
flokki, þurfti að víkja
fyrir karli sem oddviti flokksins í
borgarstjórnarkosningum í Reykja-
vík. Er það kannski þannig fyrir
einhverja ótrúlega tilviljun að karl-
arnir sem bjóða sig fram til æðstu
trúnaðarstarfa í pólitíkinni séu ein-
faldlega alltaf hæfari en konurnar?
Eða hafa þeir e.t.v. skilgreint hæfn-
iskröfurnar sjálfir ásamt vinum sín-
um sem sitja á valdastólum í lyk-
ilstofnunum í samfélaginu?
Jón Sigurðsson, nýr formaður í
Framsóknarflokknum, kom úr
Seðlabanka Íslands. Í framboði á
móti honum var sterk kona, Siv
Friðleifsdóttir alþingismaður. Val-
gerður Sverrisdóttir, sem hefur
staðið sig frábærlega vel sem iðn-
aðar- og síðar utanrík-
isráðherra, varð heldur
ekki formaður í flokkn-
um. Hún sóttist ekki
eftir því, en það var
heldur ekki að heyra
að mikið hefði verið
skorað á hana. Það er
umhugsunarefni hvort
karlmenn með sama
stjórnmálaferil að baki
og þessar tvær konur
hefðu endað í sömu
stöðu.
Karl tekinn fram
yfir konu
Það var mikið rætt um framgang
kvenna í prófkjöri Vinstri grænna.
Þar hafði óvæntan og glæstan sigur
ung kona, Guðfríður Lilja Grét-
arsdóttir. Það munaði mjóu að hún
felldi sitjandi þingmann í prófkjör-
inu en þrátt fyrir það var henni
ekki tryggt öruggt þingsæti. Mun
öruggara sæti fékk hins vegar Árni
Þór Sigurðsson sem lenti umtals-
vert undir Guðfríði Lilju í prófkjör-
inu. Hún fékk 764 atkvæði í 2. sæti,
hann 435. Konur eru víða fram-
arlega á listum Vinstri grænna.
Hvað gerðist ef þær færu að keppa
um formannssætið í flokknum? Í
ævisögu Margrétar Frímanns-
dóttur má lesa um hvernig slíku
uppátæki var tekið þegar hún atti
kappi við formann VG í Alþýðu-
bandalaginu.
Konum líðst ekki
það sama og körlum
Það þekkja allir hvernig brugðist
var við þegar Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir ákvað að taka vara-
mannssæti á lista Samfylkingar fyr-
ir síðustu þingkosningar, en þá var
hún borgarstjóri. Hún var sífellt
spurt að því í aðdraganda borg-
arstjórnarkosninganna 2004, hvort
hún ætlaði ekki örugglega að sitja
sem borgarstjóri næstu 4 ár. Marg-
ir karlmenn sem hafa fetað sömu
leið, úr sveitarstjórnum yfir í lands-
mál, hafa ekki verið yfirheyrðir
með sama hætti og það hefur þótt
sjálfsagt að þeir færðu sig um set.
Þar má m.a. nefna Davíð Oddsson,
Árna Þór Sigurðsson og nú síðast
Kristján Þór Júlíusson. En hvers
vegna þetta írafár þegar kona, sér-
staklega hæfur stjórnmálamaður,
ákvað að fara sömu leið? Var það
vegna þess að hún ógnaði völdum
karlanna? Hún sveik sögðu menn.
Nú er hún ekki traustsins verð
lengur. Ekki heyrist það sagt um
þessa ágætu karlmenn. Ekkert hef-
ur síðan verið til sparað að gera
Ingibjörgu Sólrúnu tortryggilega
og snúa út úr orðum hennar. Karlar
í ritstjórnum blaða og slúðurdálka
liggja þar ekki á liði sínu.
Glerþak stjórnmálanna
Þótt Ingibjörg Sólrún hafi reynst
afar hæfur borgarstjóri og enginn
íslenskur stjórnmálamaður hafi
sýnt það jafnrækilega í verki og
hún, að hún er baráttumaður fyrir
jafnrétti kynjanna, þá er það
greinilega of stór biti að kyngja fyr-
ir karlaveldið – að kona gæti orðið
forsætisráðherra. Það sem verra er,
konurnar taka gjarnan undir með
körlunum í gagnrýni á kynsystur
sínar í stjórnmálunum.
Það hefur verið rætt um glerþak
í atvinnulífinu, þar sem konur geta
komist býsna langt, þar til þær
reka sig upp undir. Þar fyrir ofan
sitja þeir sem mest völdin hafa. Er
slíkt glerþak einnig að finna í
stjórnmálunum? Það er umhugs-
unarefni, ekki síst fyrir konur þeg-
ar þær kjósa í kosningunum í vor.
Hingað og ekki lengra
Erna Indriðadóttir skrifar um
konur og glerþakið
» Þær sem reyna aðbrjótast til æðstu
metorða reka sig upp
undir glerþak, en fyrir
ofan það sitja karlarnir
sem mest hafa völdin.
Erna Indriðadóttir
Höfundur er með masterspróf
í opinberri stjórnsýslu.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
VIÐ fæðingu geta
börn gengið í trú-
félög. Það er að
sjálfsögðu for-
eldranna að
ákveða hvort og
þá í hvaða trú-
félag barnið er
skráð. Frjálslyndi
í trúmálum er
mismikið. Ein-
hver kann að
benda á að það sé ósamræmi í því að
börn fái að skrá sig í trúfélög en ekki
stjórnmálaflokka svo ung. Flestir
flokkar heimila fólki frá 16 ára aldri
inngöngu. Tveimur árum seinna fær
einstaklingurinn kosningarétt og
kjörgengi. Nú liggja fyrir hugmyndir
á Alþingi um að þessi aldur verði
lækkaður í 16 ár. Að baki þeim eru
þau rök að ungu fólki sé vel treyst-
andi til að kjósa.
Ungu fólki er treyst til að velja sér
maka við 18 ára aldur. Þá fær það
heimild til að gifta sig. Þótt núverandi
löggjöf heimili ekki 17 ára ungmenni
að kjósa, bjóða sig fram til þings eða
sveitarstjórnar, gifta sig eða kaupa
áfengi þá er því heimilt að umgangast
okkur í umferðinni. Einhver kann að
sjá þversögn í því. Tveimur árum eft-
ir að hafa fengið sjálfræði fær ein-
staklingurinn loks heimild til að fara
út í vínbúð. Það er skrýtið sjálfræði
að hafa heimild til að ráða sér sjálfur
að undanskildu einu atriði.
Hvað felst í orðinu sjálfráða? Það
að ráða sínum málum sjálfur, segir
orðabókin. Á Íslandi í dag er sjálf-
ræðisaldurinn 18 ár en líklega er
hann hálfmerkingarlaus þar sem ís-
lensk ungmenni öðlast réttindi sín
smám saman þangað til tvítugsaldr-
inum er náð. Það er því eðlilegt að sú
spurning vakni hvort ekki sé rétt að
miða öll réttindi við ákveðinn aldur.
Sú spurning hefur lengi verið í um-
ræðunni. Spurningin er vissulega erf-
ið þar sem sterk rök mæla gegn því,
félagsleg og menningarleg. Ungt fólk
úr öllum stjórnmálaflokkum er hins
vegar tilbúið í umræðuna. Það er rétt
að ungt fólk taki þátt í henni með sér-
fræðingum og þeim sem eldri eru og
reyndari.
Einmitt vegna þessa hittist ungt
fólk úr öllum stjórnmálaflokkum í
kvöld, mánudaginn 5. febrúar, á Kaffi
Viktor í Hafnarstræti kl. 20.00 og leit-
ar svara við þessum erfiðu spurn-
ingum. Öllum er heimil þátttaka á
fundinum hafi þeir eitthvað til mál-
anna að leggja eða vilji einfaldlega
fylgjast með umræðunni.
EGGERT SÓLBERG
JÓNSSON,
formaður fræðslu- og kynning-
arnefndar Sambands ungra fram-
sóknarmanna.
Hvað felst í sjálfræðinu?
Frá Eggerti Sólberg Jónssyni:
Eggert Sólberg
Jónsson
ÁLVERIÐ í Straumsvík var
fyrsta stóriðjan hér á landi. Sam-
skipti við eigendur þess og for-
svarsmenn hafa alla tíð verið góð.
Þá hefur fjöldi fólks haft atvinnu
við álverið og er það hið besta mál.
Landsvirkjun í umboði okkar hef-
ur haldið þá samninga sem gerðir
voru. Nú hins vegar vill Alcan fá
að stækka álverið og hafa verið
uppi hugmyndir um atkvæða-
greiðslu um þá stækkun. Að mínu
mati er 2,5 föld stækkun slíkrar
stóriðju í miðri borg fráleit.
Í Morgunblaðinu hinn 12. febr-
úar sl. var athyglisverð úttekt á
umhverfisáhrifum stækkaðs álvers
Alcan við Straumsvík. Fram kom
að nú losar álverið í 300.000 tonn
af gróðurhúsalofttegundum á ári-
.Við fyrirhugaða stækkun verður
losun gróðurhúsalofttegunda
700.000 tonn á ári. Þetta er sama
magn og kom frá öllum sam-
göngum innanlands árið 2004. Með
því er m.a. átt við allan bílaflota
landsmanna.
Þessar upplýsingar eru sláandi
og maður hlýtur að velta því fyrir
sér hvað réttlætir svo stórt inngrip
inn í náttúru landsins. Finnst okk-
ur ekki nóg að hafa mengun af öll-
um bílaflota landsmanna þó við
séum ekki að bæta öðru eins við.
Þá er hér ekki lengur um að ræða
okkar einkamál heldur alheims-
vandamál sem við eins og aðrir
verðum framvegis að taka ábyrga
afstöðu til. Þá er vandséð hvernig
svo gríðarleg stóriðja samrýmist
byggð tugþúsunda manna í næsta
nágrenni. Slíkt þarf í raun ekki að
ræða, svo fáránleg er þessi hug-
mynd. Ef mönnum finnst sjón-
mengun af álverinu í Straumsvík í
dag hvernig halda menn þá að það
líti út þegar það hefur verið
stækkað 2,5 falt. Og hver græðir
svo á öllu saman. Jú, Alcan. Og
hver er svo framkoma þeirra. Jú,
við lokum sennilega ef við fáum
ekki stækkun, segja þeir. Ég segi
nú bara farið hefur þá fé betra.
Auk þess er engin hætta á að ál-
verið í Straumsvík fari fljótlega
þar sem það hefur undanfarin ár
alltaf verið rekið með góðum hagn-
aði.
Ef við viljum endilega selja raf-
magnið okkar þá ættum við frekar
að selja það þangað þar sem þess
er þörf. Frændur okkar Fær-
eyingar hita húsin sín upp með ol-
íu. Ef við seldum þeim nú þetta
sama rafmagn lækkaði losun
þeirra á gróðurhúsalofttegundum
sem aftur myndi hafa jákvæð um-
hverfisáhrif. Og ekki má þá
gleyma því að við værum að gera
frændum okkar góðan greiða.
Nei, þetta mál er ekki einkamál
Hafnfirðinga og þær fáu álkrónur
sem fyrir þetta fást eru smáaurar
miðað við það tjón sem þessi verk-
smiðja kemur til með að valda á
umhverfi okkar næstu 40 árin. Því
held ég að ef um þetta á að vera
atkvæðagreiðsla þá sé það öll þjóð-
in en ekki Hafnfirðingar sem eiga
að ráða þessu. Og í raun á slík at-
kvæðagreiðsla að vera óþörf. Við
sem búum í þessu landi eigum að
geta treyst því að þær stofnanir
sem við höfum, og eru til þess ætl-
aðar að vernda umhverfi okkar,
sjái til þess að af þessari stækkun
verði ekki. Svo fráleit er hún.
Guðni Ásþór Haraldsson
Stækkun álvers
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
UMBOÐSMAÐUR
Alþingis staðfesti ný-
verið það sem und-
irritaðar hafa lengi
haldið fram; að rangt
sé að reikna fæðing-
arorlofstekjur for-
eldra inn í fæðing-
arorlof sem sömu
foreldrar taka stuttu
síðar. Fæðing-
arorlofssjóður hefur
hingað til ,,refsað“
þeim foreldrum sem
eignast tvö börn á
skömmum tíma.
Reglugerð um fæð-
ingarorlof kveður á
um að fæðingarorlof
reiknist sem 80% af meðallaunum
tveggja síðustu ára, þremur mán-
uðum fyrir áætlaðan fæðingardag
barns. En hafi foreldrið eignast barn
stuttu áður og þar af leiðandi tekið
fæðingarorlof til að sinna því barni,
skerðast tekjur foreldranna sem því
nemur, oftast mæðranna því þær
taka yfirleitt lengra fæðingarorlof.
Hluti af tekjunum reiknast því sem
80% af 80% launum. Núgildandi
reglur refsa þannig foreldrum sem
eignast börn með stuttu millibili.
Það er sannarlega ekki tekið út
með sældinni að vera frjósamur á Ís-
landi í dag. Við fögnum með húrra-
hrópum áliti umboðsmanns Alþingis
og reiknum með að fé-
lagsmálaráðuneytið
endurskoði í kjölfarið
tilheyrandi ákvæði um
greiðslur úr Fæðing-
arorlofssjóði. Næst á
dagskrá hlýtur að vera
lenging fæðingarorlofs-
ins eins og samfylking-
arfólk hefur lengi talað
fyrir, með Katrínu Júlíusdóttur í
broddi fylkingar. Ísland hefur dreg-
ist langt aftur úr hinum Norð-
urlöndunum hvað varðar lengd fæð-
ingarorlofsins. Nú liggur fyrir
frumvarp þingmanna Samfylking-
arinnar sem tekur á ýmsum þáttum
fæðingarorlofslöggjafarinnar; því að
mæður sem eignast börn með út-
lendingum, sem ekki eru skattgreið-
endur á Íslandi, fá ekki níu mánaða
fæðingarorlof. Það fá heldur ekki
mæður sem ekki feðra börn sín eða
eru einstæðar. Níu mánaða löng
samvist við sinn nánasta aðstand-
anda á viðkvæmasta æviskeiðinu er
óskoraður réttur barnsins, hvað sem
aðstæðum foreldranna líður. Fyrir
því hefur jafnaðarfólk ávallt talað.
Enn af fæðingar-
orlofslöggjöf
Oddný Sturludóttir
og Bryndís Ísfold
Hlöðversdóttir
fjalla um löggjöf
um fæðingarorlof
Oddný
Sturludóttir
» Það er sann-arlega ekki
tekið út með
sældinni að vera
frjósamur á Ís-
landi í dag.
Oddný er borgarfulltrúi Samfylk-
ingar, Bryndís Ísfold er fulltrúi Sam-
fylkingarinnar í mannréttindanefnd
Reykjavíkurborgar.
Bryndís Ísfold
Hlöðversdóttir
Fréttir
í tölvupósti