Morgunblaðið - 23.04.2007, Blaðsíða 12

12 MÁNUDAGUR 23. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
Norðmenn eru nú að taka upp kvótakerfi,en frá því fyrir aldamót hefur verið
leyfilegt að færa aflaheimildir af einu skipi
yfir á annað, ef hið fyrra hefur verið úrelt.
Annars er skipunum skipt upp í flokka og
hefur hver flokkur ákveðið hlutfall leyfilegs
heildarafla og skiptist aflinn síðan á milli
skipanna í hverjum flokki. Nú er rætt um
það hvort aflaheimildum eigi að úthluta
ótímabundið eða til ákveðins tíma, til dæmis
18 ára innan kvótakerfis að íslenzkri fyr-
irmynd. Norsk sendinefnd mun vera á leið til
Íslands til að kynna sér kvótakerfið hér, kosti
þess og galla. Geir Björn Nilsen, fréttarit-
stjóri norska sjávarútvegsblaðsins Fiskaren,
fjallaði um þessi mál í ritstjórnargrein ný-
lega. Þar veltir hann meðal annars því fyrir
sér hvort sendinefndin geti lært eitthvað af
Íslendingum. „Ef ætlunin er að hugsa fyrst
og fremst um hagnað, er svarið já. Íslenzkar
útgerðir þéna helling af peningum. Sér-
staklega þær sem söfnuðu kvóta til að byrja
með. Sé markmiðið hins vegar að sem flestir
fái hlutdeild í hinum miklu auðlindum sjáv-
arins með því að úthluta kvótum til margra,
er svarið nei,“ segir Nilsen.
Og þar liggur hundurinn grafinn. Það ligg-
ur í orðum norska ritstjórans að kvótakerfi
eins og á Íslandi skili sjávarútveginum mikl-
um tekjum. Væri kerfið hins vegar opnara,
myndi það ekki vera arðbært. Staðreyndin er
sú að sjávarútvegi í Noregi er illa stjórnað.
Allt of mörgum skipum og bátum er haldið til
veiða og flestir hafa of lítið til að geta lifað af
veiðunum. Heimildirnar eru það litlar að þær
eru oft teknar á kannski tveimur þremur
mánuðum. Hinn hluta ársins eru sjómenn-
irnir á framfæri hins opinbera. Kerfið virkar
einnig þannig að megnið af þorskaflanum er
tekið á vetrarvertíð, á hrygningartímanum.
framboð verður þá of mikið og fiskurinn fer
mikið í skreiðarverkun, sem reyndar gefur
ágætlega af sér. Þar sem fiskframboð er
mjög ójafnt, geta Norðmenn illa boðið upp á
ferskan fisk allt árið um kring. Þeir ná því
ekki jafn hagstæðum samningum og íslenzk
fyrirtæki og fá að jafnaði lægra verð en Ís-
lendingar. Norðmenn misnota sjávarútveginn
til að halda uppi byggð í landinu. Með því
gera þeir hann að stórum hluta óarðbæran.
Það er staðreynd að kvótakerfi eins og hér er
við lýði gefur sjávarútveginum mikil tæki-
færi, einkum þeim fyrirtækjum sem eru með
alla keðjuna frá veiðum á disk neytandans úti
í hinum stóra heimi. Auðvitað má deila um
það hvort kerfið sé réttlátt. Auðvitað vegnar
mönnum misvel innan kerfisins. Auðvitað
skipta aflaheimildir um eigendur og færast á
milli staða.
Taki Norðmenn upp kvótakerfi að íslenzkri
fyrirmynd og láti það gilda fyrir alla, líka
smábátana, mun það hafa miklar breytingar í
för með sér. Sérstaklega fyrir byggðina í
norðurhluta Noregs. Bátum og sjómönnum
mun fækka og það þarf að finna aðrar leiðir
til að viðhalda byggðinni. Sumar byggðir geta
dafnað, en öðrum hrakað. Norðmenn eru
skæðir keppinautar okkar á mörkuðunum
fyrir fisk og fiskafurðir. Taki þeir upp kvóta-
kerfi verða þeir okkur enn óþægari ljár í
þúfu. Þeir geta þá stjórnað sjávarútveginum
betur, jafnað veiðina og framboðið og nýtt
sér betur en áður nálægðina við markaðina í
Evrópu.
Norðmenn íhuga kvótakerfi
»Norðmenn misnota sjávar-útveginn til að halda uppi
byggð í landinu.
BRYGGJUSPJALL
Hjörtur Gíslason
hjgi@mbl.is
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
„ÞAÐ hefur verið ævintýralegur
þorskafli við Breiðafjörðinn frá
áramótum. Menn fá alls staðar
þorsk í netin og bezti túrinn hjá
bátnum okkar var 50 tonn í átta lé-
legar trossur. Ég man ekki annað
eins og hef þó yfir 50 ára reynslu af
veiðum og útgerð við Breiðafjörð-
inn. Svo er kvótinn svo lítill að fái
menn gott í trossu einhvers staðar,
færa þeir hana til að forðast þann
gula,“ segir Sævar Friðþjófsson,
útgerðarmaður Saxhamars á Rifi,
en Friðþjófur sonur hans er með
bátinn.
„Það hefur aldrei gerzt hér við
Breiðafjörðinn að menn hafi fengið
50 tonn í svona fá og léleg net eftir
eina nótt. Þetta var allt saman stór
og góður fiskur. Þetta var fyrir
hrygningarstoppið og þá virtist
vera fiskur hér á öllum firðinum,
bæði djúpt og grunnt. Það er mikil
lifur, hrogn og svil í fiskinum og
ekki hægt að segja annað en að
hann sé vel haldinn,“ segir Sævar.
Verðum að skammta
okkur fiskinn
Þegar Sævar er spurður um
aflann frá áramótum, er eins og
honum vefjist tunga um tönn:
„Ég er nú ekki bara alveg klár á
því hvað hann er búinn að fiska frá
áramótum. Enda er ekkert mark-
tækt í sjálfu sér að tala um afla-
magn, einhvern tonnafjölda. Menn
hafa ekki verið að leggja sig fram.
Friðþjófur hefur kannski verið að
draga netin þrjá eða fjóra daga í
viku. Hann hefur tekið netin upp
allar helgar. Það er því ekkert
marktækt að vera að tala um heild-
arafla á einhverjum tíma. Þessar
minni útgerðir sem hafa ekki næg-
an kvóta eins og stóru útgerðirnar,
verða að skammta sér aflann á ver-
tíðinni til að teygja úr úthaldinu.
Við verðum að tryggja sjómönn-
unum ákveðinn tíma á sjónum. Við
getum ekki klárað kvótann á tveim-
ur mánuðum og kastað þeim svo út
í horn. Þá fer mannskapurinn eitt-
hvert annað og við fáum hann ekk-
ert aftur, þegar við fáum úthlutað
aftur.
Þegar svona þægilegt er að ná
þorskinum, tekur þetta fyrr af, þó
svo að menn séu að reyna að spara
þorskinn eins og hægt er.“
Gera sem mest úr litlu
En hvað gera menn þá?
„Auðvitað snýst málið um að
gera sem mest úr litlu, ná sem
mestum verðmætum. Við löndum
öllum okkar fiski á markað og
höfum verið með eitt hæsta
meðalverðið yfir landið, þó svo við
séum að fiska í net. Það þykir
sumum ekki góð vara, enda þekkja
þeir ekki hvernig staðið er að mál-
um í dag. Við hirðum allt sem verð-
mæti eru í. Við hirðum auðvitað
hrogn og lifur, en svilin líka. Svo
var ekki gert til skamms tíma.
Þetta er annað árið sem við hirðum
svilin. Það er lítið verð fyrir þau, en
allt skilar þetta sínu. Þetta eru allt
verðmæti og fara á fiskmarkaðinn.“
Þú ert ekki sáttur við ráðgjöf
fiskifræðinganna um hámarksafla
af þorski.
„Nei, það er ég ekki. Manni
finnst með ólíkindum hvernig þess-
ar ráðleggingar frá Hafró eru, þeg-
ar svona mikið af fiski er á mið-
unum. Að það skuli þurfa að draga
úr þorskveiði, á sama tíma og menn
eru allt árið að reyna að komast hjá
því að veiða þorsk til þess að ná
hinum tegundunum líka. Það er alls
staðar þorskur, sem menn eru að
flýja í stórum stíl. Það var þannig í
vetur að fengi Friðþjófur gott í
trossu, þá tók hann hana og færði
hana þangað, sem hann reiknaði
með að hann fengi minna í hana.
Þetta er svo öfugsnúið sem mest
getur verið miðað við það sem mað-
ur var að vinna í hér í gamla daga.
Maður þagði yfir því ef maður fékk
vel í trossu og lagði hana aftur á
sama stað meðan hún gaf vel. Það
er ekki hægt að segja að það sé
verið að djöflast á þessu. Það er svo
langt frá því. Sóknin í þorskinn á
netunum hefur dottið mjög mikið
niður. Það er ekkert hægt að líkja
því neitt saman við það sem var og
hét á vetrarvertíð.
Ég er ekki í nokkrum vafa um
það að fiskifræðingarnir eru á
rangri leið. Maður heyrir það bara
á sjómönnum. Þeir segja fiski-
gengd vera mikla, en á það virðist
ekki vera hlustað. Fiskifræðingarn-
ir virðast ekki taka upplýsingar frá
sjómönnum inn í sitt reiknings-
dæmi. Reynsla sjómannsins virðist
ekkert hafa að segja. Ég hef 50 ára
reynslu af veiðum hér við Breiða-
fjörðinn og fullyrði að það hefur
aldrei verið önnur eins fiskgengd
hér eins og nú er. Ég er ekki einn
um þá skoðun.
Ekki í samræmi við
það sem er að gerast
Það er sjálfsagt að takmarka
aflann. Það er enginn á móti því.
Kvótakerfið gerir það í sjálfu sér.
En þegar takmörkunin er svona
mikil og ekki í samræmi við það
sem er að gerast á miðunum, verða
menn ósáttir. Þess vegna gagnrýn-
um við þessa fræðimenn okkar.
Okkur finnst að það hljóti að vera
eitthvað að þessum rannsóknum
þeirra. Að þeir skuli aldrei geta
tekið mið af reynslu sjómanna. Nú
vitum við að sjómenn hafa lagt til
að dregið yrði úr veiðum, eins og til
dæmis á grálúðunni. Það er ekki
alltaf verið að heimta meira og
meira án ábyrgðar. Menn eru
ósáttir við ráðgjöfina í þorskinum,
hún er ekki rétt.
Annars virðist það orðið þannig
að frásagnir af góðum afla og mik-
illi fiskigengd teljist ekkert frétt-
næmar lengur. Það var öðru vísi
hér áður fyrr. Væru einhvers stað-
ar fiskifréttir var hlustað og spáð í
hvort það væri of langt til að sækja
þangað. Það virðist afar lítill áhugi
vera á því í flestum fjölmiðlum að
fjalla um sjávarútveginn, nema
kannski helzt á neikvæðan hátt. Ég
veit hins vegar ekki til þess að aðrir
í þjóðfélaginu hafi sýnt meiri
ábyrgð en sjómennirnir í umgengn-
inni um auðlind sína. Það er
kannski hægt að benda á einhverja
svarta sauði. Þeir finnast í öllum
hjörðum. Yfirleitt held ég að um-
gengnin um auðlindina geti varla
verið betri.“
Nú hefur hrygningarstoppið
staðið yfir, en að því loknu tekur
hálfur mánuður við á veiðum. „Svo
er allt búið og við verðum bara að
leggja okkur fram á næsta fisk-
veiðiár. Það er ekkert um annað að
ræða.
Morgunblaðið/Alfons
Karlinn í brúnni Skipstjóri á Saxhamri er Friðþjófur Sævarsson. Hann skellir sér oft á rúlluna og í aðgerð.
Fékk 50 tonn í átta
lélegar trossur
Ævintýralegur þorskafli við Breiðafjörðinn í vetur
Í HNOTSKURN
»Svo er allt búið og við verð-um bara að leggja okkur
fram á næsta fiskveiðiár. Það er
ekkert um annað að ræða.
»Ég hef 50 ára reynslu af veið-um hér við Breiðafjörðinn og
fullyrði að það hefur aldrei verið
önnur eins fiskgengd hér eins og
nú er.
»Það var þannig í vetur aðfengi Friðþjófur gott í trossu,
þá tók hann hana og færði hana
þangað, sem hann reiknaði með
að hann fengi minna í hana.
Morgunblaðið/Þorgeir Baldursson
Útgerðin Sævar Friðþjófsson á Rifi keypti núverandi Saxhamar af Odd-
geiri Ísakssyni á Grenivík. Báturinn hét Sjöfn áður.