Morgunblaðið - 05.06.2007, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
TALSMAÐUR Atlantshafsbanda-
lagsins (NATO) fordæmdi í gær þá
hótun Vladímírs V. Pútíns Rúss-
landsforseta að eldflaugum verði á
ný beint gegn skotmörkum í Evrópu
falli Bandaríkjamenn ekki frá þeim
áformum sínum að efla kjarnorku-
varnir í álfunni. Yfirlýsingar rúss-
neskra ráðamanna þykja sumum
minna á kalda stríðið. Þar er aug-
ljóslega um oftúlkun að ræða en víst
fara samskipti Rússa og Vesturlanda
versnandi og verða í erfiðum farvegi
um fyrirsjáanlega framtíð.
Pútín forseti sagði á fundi með
blaðamönnum á sunnudag, að sú
áætlun Bandaríkjamanna að koma
upp eldflaugavarnarkerfi í Austur-
Evrópu myndi augljóslega raska
stöðugleika á sviði vígbúnaðar í álf-
unni. Ljóst væri að Rússar myndu
bregðast við þessari þróun með því
að skilgreina „ný skotmörk í Evr-
ópu“. „Sérfræðingum okkar verður
þá falið að skilgreina þau skotmörk
sem langdrægum eldflaugum verður
beint að og þau sem grandað yrði
með stýriflaugum,“ sagði forsetinn.
Talsmaður NATO sagði í gær að
Rússar, einir þjóða, áformuðu að
beina eldflaugum sínum að Evrópu.
„Ummæli sem þessi eru skaðleg og
óæskileg,“ sagði talsmaðurinn.
Áætlun Bandaríkjastjórnar um
„eldflaugaskjöldinn“ kveður á um að
ratsjárkerfi verði komið fyrir í Tékk-
landi og Pólverjar taki við tíu skot-
pöllum fyrir varnarflaugar. Ratsjár-
kerfinu er ætlað að greina og
kortleggja flug eldflauga, sem óvina-
ríki kunna að skjóta á loft. Búnaður-
inn mun síðan ræsa gagnflaugarnar í
Póllandi, stýra þeim að eldflaugum
óvinarins og tortíma þeim.
Talsmenn bandarískra stjórn-
valda hafa allt frá upphafi haldið því
fram, að „Evrópuskjöldurinn“ sé
engan veginn fallinn til að ógna ör-
yggishagsmunum Rússa. Tilgangur-
inn með kerfinu sé sá, að unnt verði
að bregðast við mögulegum eld-
flaugaárásum svonefndra „útlaga-
ríkja“ og er þá einkum horft til Íran
og Norður-Kóreu. Síðarnefnda ríkið
er nú komið í hóp kjarnorkuvelda og
ræður yfir eldflaugum. Klerka-
stjórnin í Íran er nú vænd um að
áforma smíði gereyðingarvopna.
Jafnvægi og öflugri árásarvopn
Sergej V. Lavrov, utanríkisráð-
herra Rússlands, hefur þráfaldlega
vísað málflutningi Bandaríkjastjórn-
ar á bug og það gerði hann á ný á
sunnudag með þeim orðum að til-
gangurinn væri augljóslega sá að
„umkringja“ Rússland. Pútín forseti
tók í sama streng á blaðamannafund-
inum á sunnudag og sagði „eld-
flaugaskjöldinn“ í Evrópu hluta af
kerfi því sem ætlað væri að verja
Bandaríkin. Í fyrsta skipti í sögunni
áformuðu Bandaríkjamenn nú að
koma hluta þess kerfis fyrir í Evr-
ópu. Rússar myndu því leitast við að
tryggja jafnvægi á ný með öflugri
árásarvopnum. Rússnesk stjórnvöld
gerðu sér á hinn bóginn ljóst, að sá
ráðahagur gæti getið af sér nýtt
vopnakapphlaup. Rússar myndu
ekki bera ábyrgð á þeirri þróun
mála. Forsetinn hafnaði einnig þeim
málflutningi að kerfinu væri ætlað
að tryggja varnir gagnvart mögu-
legri árás af hálfu Írana. Kvað hann
fyrir liggja að þeir réðu ekki yfir svo
langdrægum burðarkerfum. Condo-
leezza Rice, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hefur andmælt mál-
flutningi Rússa og sagt hann „fárán-
legan“. George W. Bush Bandaríkja-
forseti sagði á föstudag að hann teldi
Rússa ekki til óvinaþjóða. „Kalda
stríðinu er lokið. Samskipti mín og
Vladímírs Pútíns eru með ágætum
og verða það áfram.“
Orð Pútíns um nauðsyn öflugri
árásarvopna vísa trúlega til lang-
drægrar eldflaugar af gerðinni
RS-24, sem Rússar skutu á loft í til-
raunaskyni í liðinni viku. Eldflaugin
mun geta borið ótiltekinn fjölda
kjarnaodda og skýrði Sergej B. Ív-
anov varnarmálaráðherra frá því á
fimmtudag að henni yrði brátt bætt í
hóp tiltækra vopna í eigu Rússa.
Ráðamenn eystra segja eldflaug
þessa fela í sér að herafli þeirra geti
sigrast á „sérhverju kerfi eldflauga-
varna“. Vart leikur vafi á að með eld-
flaugaskotinu vildu Rússar sýna
fram á getu sína til að bregðast við
„Evrópuskildinum“ og halda uppi
lágmarksfælingu. Kalda stríðið var á
hinn bóginn víðfeðmur og flókinn
vettvangur hugmyndafræðilegra
átaka og vopnakapphlaup í anda
þess sýnist afar ólíklegt. Kjarnorku-
herafli Rússa hefur dregist saman á
undanliðnum árum og fyrir liggur að
gríðarlegra fjármuna er þörf sé ætl-
unin að endurnýja hann og halda
uppi viðbúnaðarstigi kalda stríðsins.
Pútín forseti og undirsátar hans hafa
annað við þá fjármuni að gera.
NATO fordæmir hótanir Pútíns
Vladímír Pútín kveður áform Bandaríkjamanna um gagneldflaugakerfi í Austur-Evrópu lið í land-
vörnum þeirra og segir Rússa munu tryggja jafnvægi með því að skilgreina ný skotmörk í Evrópu
Í HNOTSKURN
»Vladímír Pútín Rússlands-forseti telur að Banda-
ríkjamenn hafi raskað stöð-
ugleika á sviði vígbúnaðar-
mála árið 2002 með því að
segja sig frá ABM-sáttmál-
anum frá árinu 1972 um tak-
markanir gagneldflauga-
kerfa. Samkvæmt ákvæðum
samningsins var aðilum heim-
ilt að segja samningnum ein-
hliða upp með sex mánaða
fyrirvara.
»Rök stjórnvalda vestravoru þau að Bandaríkja-
mönnum væri nauðsynlegt að
geta brugðist við ógnunum af
hálfu „útlagaríkja“.
Reuters
Hótanir Vladímír Pútín ræðir við blaðamenn á sunnudag. Forsetinn mun á
morgun funda með leiðtogum helstu iðnríkja og vísast sæta gagnrýni.
Í BANGLADESH leita tveir drengir að tómum gos-
flöskum á bökkum Buriganga-árinnar. Alþjóðlegi
umhverfisdagurinn er í dag en Sameinuðu þjóðirnar
vilja með honum vekja athygli á umhverfismálum.
AP
Alþjóðlegur dagur umhverfisins
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
CHARLES Taylor, fyrrverandi for-
seti Líberíu, er fyrsti fyrrverandi
þjóðhöfðinginn í Afríku sem sóttur
hefur verið til saka fyrir stríðsglæpi.
Réttarhöld hófust í máli hans í
Haag í gær fyrir sérstökum dómstóli
sem fjallar um stríðsglæpi í grann-
ríki Líberíu, Síerra Leóne. Réttar-
höldin eru talin marka tímamót í
þessum stríðshrjáða heimshluta.
„Nú er runninn upp sá tími í sögu
Afríku að leiðtogarnir fá þau skila-
boð að þeir geti ekki steypt eigin
þjóð í glötun,“ sagði David Crane,
fyrrverandi aðalsaksóknari dóm-
stólsins.
Charles Taylor er 59 ára og var
stríðsherra áður en hann var kjörinn
forseti Líberíu. Hann átti mjög stór-
an þátt í borgarastríðum í heima-
landi sínu og grannríkinu Síerra
Leóne. Stríðin kostuðu samtals um
400.000 manns lífið í löndunum
tveimur.
Taylor er ákærður fyrir stríðs-
glæpi og glæpi gegn mannkyni og á
yfir höfði sér ævilangt fangelsi verði
hann fundinn sekur.
Börn gerð að vígamönnum
Ákærurnar snúast um ólýsanleg
grimmdarverk sem framin voru í
borgarastríðinu í Síerra Leóne á ár-
unum 1991-2001. Á meðal þeirra sem
börðust í stríðinu voru mörg börn
sem uppreisnarmenn hnepptu í
ánauð og gerðu að miskunnarlausum
vígamönnum í þjálfunarbúðum, m.a.
með því að dæla í þau eiturlyfjum og
áfengi. Uppreisnarmennirnir myrtu
þúsundir manna, m.a. mörg börn, og
hjuggu fætur og hendur af þúsund-
um annarra með öxum og sveðjum.
Börn voru send með strigapoka til að
fremja grimmdarverkin og ef pok-
arnir voru ekki fullir af útlimum var
börnunum refsað.
Taylor er sakaður um að hafa séð
illræmdri uppreisnarhreyfingu í
Síerra Leóne fyrir vopnum og fengið
fyrir það svonefnda blóðdemanta
sem hafa verið notaðir til að fjár-
magna vopnuð átök í Afríku.
Dómstóllinn var stofnaður með
samþykki stjórnvalda í Síerra Leóne
og Sameinuðu þjóðanna. Óttast var
að átök kynnu að blossa upp að nýju í
Síerra Leóne ef réttarhöldin færu
fram þar í landi og ákveðið var því að
Taylor yrði saksóttur í Haag.
Taylor neitaði að koma fyrir rétt-
inn í gær og sagði að ljóst væri að
mál hans fengi ekki sanngjarna með-
ferð, meðal annars vegna þess að
verjandi hans hefði ekki fengið næg-
an tíma til að undirbúa málsvörnina.
Sakaður um
grimmdarverk
Fyrsti fyrrverandi Afríkuleiðtoginn
sem ákærður er fyrir stríðsglæpi
AP
Stríðsherra Charles Taylor átti
stóran þátt í borgarastríðunum í
Líberíu og Síerra Leóne.
Í SKÝRSLU sem Sameinuðu þjóð-
irnar gerðu opinbera í gær má lesa
að 70 vísindamenn sem tóku þátt í
rannsókn á vegum stofnunarinnar
komust að þeirri niðurstöðu að
bráðnun jökla gæti beinlínis hraðað
hlýnun loftlags, því íshellurnar þjóna
því hlutverki að endurvarpa sólar-
ljósi, og þar með hita, út fyrir and-
rúmsloftið. Stórir vatnsfletir draga
hins vegar í sig hita.
Bráðnun jökla gæti haft bein áhrif
á líf allt að 40% jarðarbúa þegar
sjávarmál hækkar, flóðatíðni eykst
og framboð drykkjarvatns minnkar.
„Skýrslan varpar skæru ljósi á
það að örlög svalari svæða heimsins
á tímum loftslagsbreytinga ættu að
teljast áhyggjuefni í hverju ráðu-
neyti, hverju fundarherbergi og
hverri setustofu í heiminum,“segir
Achim Steiner, framkvæmdastjóri
Umhverfisáætlunar Sameinuðu
þjóðanna.
Í skýrslunni er fullyrt að vaxandi
hitastig gæti valdið því að sjávarmál
hækkaði um 20-80 sentimetra á
þessari öld, sem myndi færa lág-
stæðari landsvæði á kaf og senda
milljónir jarðarbúa á vergang, svo
sem í Bangladesh.
En flóð eru ekki eina áhyggju-
efnið. Í Asíu treystir hálfur annar
milljarður manna á vatnið sem árleg-
ar vorleysingar færa þeim. Hafi
snjór og jöklar hins vegar horfið þarf
ekki að fjölyrða um vorleysingar.
Bráðnun Grænlandsjökuls hefur
tvöfaldast á tveimur eða þremur ár-
um, og ísinn er nú 10-15 prósentum
þynnri en áður var.
Í ofanálag er bráðnun sífrera í
jörðu einnig hættuleg, t.d. í Síberíu.
Þar gætu skapast stór vötn, og upp
úr þeim myndi sleppa mikið magn af
metani, sem einnig eykur á loftlags-
breytingar.
Í skýrslunni er þess getið að fólk
sé á ýmsan hátt tekið að bregðast við
hlýnuninni. Í Kína hefur verið tekin í
notkun kælibúnaður undir lestum
sem aka yfir sífrera, til þess að auka
ekki á bráðnunina undir teinunum. Á
Grænlandi hafa sumir veiðimenn
lagt hundasleðunum og tekið upp
notkun smábáta þar sem ísinn hefur
tekið miklum breytingum.
Bráðnun veldur hlýnun