Morgunblaðið - 21.06.2007, Blaðsíða 30
30 FIMMTUDAGUR 21. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
AÐ GEFNU tilefni vil ég greina
frá eftirfarandi vegna þeirrar stöðu
sem upp er komin í málefnum Sam-
vinnutrygginga.
Fram til ársins 2003 var það að-
alfundur Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga sem kaus fulltrúaráð
Samvinnutrygginga. Það þótti bæði
eðlilegur og lýðræðislegur vett-
vangur að fulltrúar samvinnufélag-
anna um land allt myndu kjósa í
fulltrúaráð Samvinnutrygginga,
ekki síst vegna þess að það var
Sambandið sem stofn-
aði Samvinnutrygg-
ingar árið 1946.
Á aðalfundi Ehf.
Samvinnutrygginga ár-
ið 2004 var hinni lýð-
ræðislegu kosningu
með öllu ýtt út af borð-
inu með nýjum sam-
þykktum. Þá var einnig
fjölgað í fulltrúaráðinu
úr 12 í 24 og reglunum
breytt í þá veru að full-
trúarnir hefðu mögu-
leika á því að sitja í
ráðinu til 75 ára aldurs.
Fulltrúarnir myndu eftirleiðis
kjósa sig sjálfir. Þessi stóra breyt-
ing gerði það hins vegar að verkum
að nú var hægara um vik að fara
frjálslega með hlutina. Það hvarfl-
aði ekki að mönnum að hugsunin
væri sú að selja hlut Samvinnu-
trygginga í VÍS, heldur með þátt-
töku sinni í VÍS myndu Samvinnu-
tryggingar hafa áfram áhrif til
góðs á tryggingamarkaðnum.
Þegar hluturinn í VÍS var seldur
á síðasta ári sat því fámennur hóp-
ur manna með tugi milljarða í
höndunum, en skv. upplýsingum
frá aðalfundi Samvinnutrygginga
15. júní sl. er eign Samvinnutrygg-
inga um 30 milljarðar króna, óskipt
eign tryggingataka um 20 milljarð-
ar króna og Sam-
vinnutrygginga-
sjóðurinn um 10
milljarðar króna.
Ekki var þó óbreytt-
um tryggingatökum
heimilt að sitja þenn-
an fund og hafa þar
málfrelsi. Undirrit-
aður, sem verið hefur
kaupfélagsstjóri í lið-
lega 30 ár, óskaði t.d.
eftir að fá sæti manns
í fulltrúaráðinu sem
er að flytja til út-
landa, en það var tal-
ið þjóna betur hagsmunum Sam-
vinnutrygginga að sá sem væri
farinn af landi brott sæti í ráðinu.
Í heilt ár hafa tryggingatakar
undir forustu stjórnar Sambands-
ins reynt að fá breytingar á þess-
um málum, því það er alveg ljóst að
það hefur aldrei verið hugsun
þeirra sem stofnuðu Samvinnu-
tryggingar g/t að þegar trygginga-
starfseminni lyki myndi það eiga að
gerast með þeim hætti að skapa ör-
fáum mönnum slíka valdastöðu
með fjármuni Samvinnutrygginga.
Eftir miklar umræður á síðasta að-
alfundi Sambandsins og þrýsting af
hálfu stjórnar Sambandsins var
ákveðið að stofna hlutafélag um
eign tryggingatakanna og sjálfs-
eignarstofnun um eign þeirra
tryggingataka sem látist hafa eða
fyrirtækja sem hætt hafa rekstri.
Sjálfseignarstofnunin verður þá að-
alhluthafi í hinu nýja hlutafélagi
með um þriðjungs eignarhlut og
kemur því væntanlega til með að
hafa þar mest áhrif. Það náðist
nefnilega ekki samkomulag um að
finna lýðræðislega leið til að kjósa í
fulltrúaráðið. Það er ekkert heilagt
fyrir mér að ráðið sé kosið af aðal-
fundi Sambandsins, ef hægt er að
benda á aðra leið sem væri heppi-
legri. Verði þetta niðurstaðan
breytist í sjálfu sér mjög lítið, því
eftir sem áður munu örfáir sömu
menn stjórna báðum félögunum.
Það er skoðun undirritaðs að
þegar eignarhluturinn í VÍS var
seldur hafi skapast rík ástæða til
að huga að slitum á Samvinnu-
tryggingum og við það hefði eign-
arréttur hvers og eins orðið virkur
og hver og einn tryggingataki feng-
ið greiddan sinn hlut í innra virði
félagsins eins og honum ber. Það
hefði verið einfaldasta leiðin. Þá tel
ég að það hefði verið sjálfsögð og
eðlilega kurteisi við tryggingatak-
ana að boða þá til fundar og kynna
þeim réttarstöðu sína, þar sem þeir
voru eigendur að 2/3 hlutum fjárins
sameiginlega. Samvinnutrygg-
ingasjóðnum hefði síðan mátt út-
hluta til öldrunar og líknarmála vítt
og breitt um landið.
Ég vil að lokum skora á þá sem
ráða ferðinni hjá Samvinnutrygg-
ingum að taka upp lýðræðislegt val
í fulltrúaráð hinnar nýju sjálfseign-
arstofnunar (Samvinnusjóðurinn)
og reyna með því að sætta andstæð
sjónarmið.
Nokkur orð
um Samvinnu-
tryggingar
Gísli Jónatansson skrifar
um Samvinnutryggingar » Þá tel ég að það hefðiverið sjálfsögð og
eðlilega kurteisi við
tryggingatakana að
boða þá til fundar og
kynna þeim réttarstöðu
sína
Gísli Jónatansson
Höfundur er kaupfélagsstjóri
og varaformaður Sambands
ísl. samvinnufélaga.
Norðurlandameistararnir í liði
Laugalækjarskóla munu taka þátt í
Evrópumeistaramóti grunnskóla-
sveita sem hefst innan skamms í
Varna í Búlgaríu. Á síðasta ári hafn-
aði sveitin í öðru sæti á mótinu og í ár
er sjálfsagt stefnt að sigri. Til þess að
búa liðið undirkeppnina tóku þeir
Daði Ómarsson (1.951), Vilhjálmur
Pálmason (1.892), Matthías Péturs-
son (1.916), Einar Sigurðsson (1.784)
og Aron Ellert Þorsteinsson (1.847)
þátt í alþjóðlegu móti sem fór fram í
Myzliborz í Póllandi í síðustu viku.
Með þeim í för var liðsstjórinn og
þjálfarinn Torfi Leósson ásamt föður
Matthíasar, bloggaranum G. Pétri
Matthíassyni, http://gpetur.blogs-
pot.com/.
Fyrir mótið var lögð áhersla á að
íslensku keppendurnir myndu tefla
skákir sínar í botn og það gerðu þeir
án nokkurra refja. Keppnisharka af
því tagi ber árangur til lengri tíma
litið. Alls tóku 30 skákmenn þátt í
mótinu en þar af voru tveir stór-
meistarar og tveir alþjóðlegir meist-
arar. Daða Ómarssyni gekk prýði-
lega og náði bestum árangri þeirra
sem voru undir 2.000 skákstigum.
Gengi félaga hans var síðra en þeir
töpuðu öllum skákstigum á meðan
skákstigatala Daða hækkaði um 12
stig. Hvít-Rússinn Aleksander
Smirnov (2.227) varð hlutskarpastur
á mótinu með 5½ vinning en stór-
meistararnir Jurij Zezulkin (2.454)
og Leonid Voloshin (2.456) voru með-
al þeirra sem urðu í 2.-6. sæti með 5
vinninga.
Lokastaða íslensku piltanna varð
hins vegar þessi:
7.-8. Daði Ómarsson 4½ v.
af 7 mögulegum.
13.-18. Vilhjálmur Pálmason (1.892),
Matthías Pétursson (1.916),
Einar Sigurðsson (1.784) og
Aron Ellert Þorsteinsson (1.847)
3½ v. af 7 mögulegum.
Að móti loknu var haldið áleiðis til
Búlgaríu með viðkomu í Berlín þar
sem þjóðhátíðardeginum var fagnað
með pomp og prakt í boði íslenska
sendiherrans. Það verður spennandi
að fylgjast með hvernig Norður-
landameisturunum gengur í Búlgar-
íu en reikna má með að Pétur haldi
áfram að segja skemmtilega frá og að
Torfi sendi frá sér pistla á heimasíðu
Taflfélags Reykjavíkur, www.-
taflfelag.is.
Arnar Mjóddarmeistari
Mjóddarmót Taflfélagsins Hellis
fór fram laugardaginn 16. júní sl. í
verslunarmiðstöðinni í Breiðholti.
Um firmakeppni var að ræða svo að
hinir 22 þátttakendur tefldu fyrir
fyrirtæki og stofnanir. Gamla brýnið
Bragi Halldórsson (Suzuki-bílar),
lagði alla andstæðinga sína að velli í
fyrstu fimm umferðunum en í sjöttu
umferð laut hann í lægra haldi gegn
Davíð Kjartanssyni (Vinnuskólar
Reykjavíkur). Þetta gerði hinum sig-
ursæla hraðskákmanni, Arnari E.
Gunnarssyni (Happdrætti Háskóla
Íslands), kleift að ná Braga að vinn-
ingum fyrir lokaumferðina. Þeir
komu svo jafnir mark með sex vinn-
inga hvor en Arnar var úrskurðaður
sigurvegari eftir stigaútreikning.
Þetta varð fjórði sigur Arnars á
mótinu á síðustu fimm árum.
Lokastaða efstu keppenda varð
annars þessi:
1.-2. Happdrætti Háskóla Íslands
(Arnar E. Gunnarsson) og
Suzuki-bílar (Bragi Halldórsson) 6 v.
af 7 mögulegum.
3.-4. Vinnuskóli Reykjavíkur
(Davíð Kjartansson) og
Fröken Júlía
(Sigurður Daði Sigfússon) 5 v.
5. ÍTR (Hjörvar Steinn Grétarsson) 4½ v.
6.-9. Landsbanki Íslands hf.
(Gunnar Björnsson),
Gissur og Pálmi
(Kristján Örn Elíasson),
SPRON (Þór Valtýsson) og
VISA Ísland (Sæbjörn Guðfinnsson) 4 v.
Gunnar Björnsson og Vigfús Ó.
Vigfússon voru skákstjórar mótsins
en nánari upplýsingar um það er að
finna á www.skak.is.
Sportbarsmótið
Haldið var atskákmót á Sport-
barnum dagana 15. og 16. júní sl. þar
sem 24 skákmenn tóku þátt. Eftir
spennandi keppni varð stórmeistar-
inn Henrik Danielsen hlutskarpastur
á mótinu.
Lokastaða efstu keppenda varð
þessi:
1. Henrik Danielsen (2.491) 5½ v.
af 7 mögulegum.
2.-5. Tómas Björnsson (2.204),
Rúnar Berg (2.148),
Róbert Harðarson (2.332) og
Halldór Garðarsson (1958) 5 v.
6.-7. Elvar Guðmundsson (2.318) og
Halldór B. Halldórsson (2.236) 4½ v.
Nánari upplýsingar um mótið er
að finna á www.skak.is.
Daða gekk vel í Póllandi
Að tafli Piltarnir úr Laugarlækjaskóla tefldu í Myzliborz.
daggi@internet.is
Helgi Áss Grétarsson
SKÁK
Myzliborz í Póllandi
ALÞJÓÐLEGT SKÁKMÓT
11.-16. júní 2007
MAÐURINN hefur um árþús-
undir siglt um hafið en það eru
aðeins 200-300 ár síðan farið var
að dýptarmæla og kortleggja hafs-
botninn á kerfisbundinn hátt.
Heimspekingar fyrri tíma fengust
aðallega við tilraunir
til að skýra bylgju-
hreyfingar sjávar,
öldur og sjávarföll en
einnig strauma. Þá
var dýpi sjávar líka
viðfangsefni. Posido-
níos (135-50 f. kr.) er
talinn upphafsmaður
dýptarmælinga á
djúpsævi. Hann
greinir t.d. frá því að
mesta dýpi sem mælt
hafi verið á nokkru
hafsvæði sé um 1.000
faðmar í Sardiníu-
djúpi í Miðjarðarhafi.
Stjörnufræðingur-
inn Seleucus frá
Babylon (u.þ.b. 150 f.
Kr.) rannsakaði
sjávarföll og hann
öðlaðist góðan skilning á falla-
hreyfingum í Persaflóa. Niður-
staða hans var að tunglið væri or-
sakaþáttur. Posidoníos athugaði
einnig sjávarföll og fann út að
smástreymi og stórstreymi tengd-
ust gangi tunglsins. Þannig safn-
aðist smám saman í þekkingars-
arpinn er tímar liðu.
Á tímum landafundanna í lok
15. aldar og byrjun þeirrar 16.
stórjukust siglingar og vitneskja
um heimshöfin margfaldaðist.
Margir frækilegir leiðangrar voru
farnir og með leiðöngrum James
Cook 1772-75 náðist mikilvægur
áfangi í könnun hafsins, þegar
hann sigldi umhverfis Suður-
skautslandið. Að því loknu mátti
telja að heimshöfin sjö væru þekkt
í meginatriðum.
Dýpi hafsins var að mestu
ókannað fram á miðja 19. öld ef
frá er talið grunnsævi á nokkrum
stöðum og fyrstu sjókortin voru
lítið annað en teikningar með tor-
kennilegum útlínum landa. Dýpt-
artölur og jafndýptarlínur komu
fyrst fram á sjókortum seint á 16.
öld. Skipulegar sjómælingar hóf-
ust ekki í neinum mæli fyrr en
undir lok 18. aldar. Þá varð vakn-
ing meðal margra
þjóða. Nokkrar fyrstu
sjómælingastofnan-
irnar voru stofnsettar
þá s.s. í Danmörku
(1784) og Bretlandi
(1795).
Samstarf milli ríkja
á sviði sjómælinga
varð fyrst með al-
þjóðlegri ráðstefnu
um siglingamál árið
1899. Á ráðstefnu árið
1919 var ákveðið að
koma á formlegu sam-
starfi. Þremur árum
síðar var Alþjóðasjó-
mælingaskrifstofunni
komið á fót í Mónakó
með aðild 19 ríkja. Ís-
land varð aðili árið
1957.
Í sáttmála um Alþjóðasjómæl-
ingastofnunina sem tók gildi 1970
er kveðið á um að ríki sem eru að-
ilar vilji leggja sig eftir samstarfi
um sjómælingar á fjölþjóðlegum
grunni, í þeim tilgangi að auðvelda
siglingar og gera þær öruggari
með því að bæta sjókort og til-
heyrandi sjóferðagögn á heims-
vísu. Aðildarríki stofnunarinnar
eru nú 76.
Höfnin þekja 70% jarðarinnar.
Landgrunn umhverfis eyjar og
meginlönd eru um fjórðungur af
flatarmáli sjávar. Landgrunn eru
misvíðfeðm, sums staðar mjó
ræma en annars staðar stórir flák-
ar. Landgrunn Íslands er býsna
stórt, sérstaklega við landið vest-
anvert.
Sjómælingar (e. hydrography)
er notað yfir kerfisbundnar mæl-
ingar á sjávardýpi í þeim tilgangi
að kortleggja hafsbotninn. Frá
siglingafræðilegum sjónarhóli má
segja að sjómælingar séu gerðar
til að tryggja örugga siglingu með
því að staðsetja boða, grunn og
sker. Skip á siglingu athafna sig, á
yfirborðinu, efstu 5-10 metrunum
miðað við algenga djúpristu en
mesta djúprista risaolíuskipa er á
bilinu 30-40 m. Út frá þessum for-
sendum má álykta að „grynning-
ar“ á allt að 40-50 m dýpi, þurfi að
vera þekktar ef sjómælingar eiga
að þjóna tilgangi sínum.
Sjómælingar hófust hér fyrir
ríflega 200 árum. Fyrsta eiginlega
sjókortið var gefið út 1788. Fram-
an af voru dýptarupplýsingar á
sjókortum litlar en með tímanum,
og eftir því sem tækni við mæling-
ar batnaði, urðu þær sífellt meiri
og betri.
Íslendingar komu fyrst að sjó-
mælingum við landið á árunum
1930-32 en fram að því höfðu Dan-
ir einir sinnt mælingunum. Frá
upphafi hefur áhersla verið lögð á
mælingar á svæðum umhverfis
landið þar sem siglingaleiðir eru
varasamar. Dæmi um slík svæði
eru t.d. í Breiðafirði og úti fyrir
Hornströndum.
Sjókort eru að sjálfsögðu upp-
færð í samræmi við nýjar upplýs-
ingar á hverjum tíma en e.t.v.
kemur það mörgum á óvart að enn
eru í umferð sjókort sem byggjast
á meira en 100 ára gömlum dýpt-
armælingum. Dæmi um slíkt er
sjókort nr. 73 sem nær frá Glett-
inganesi, sunnan Borgarfjarðar
eystri að Hlöðu í Breiðdalsvík.
Kortið var teiknað og gefið út í
Kaupmannahöfn 1944 en dýptar-
mælingarnar sem það byggist að
mestu leyti á voru gerðar 1898.
Ný útgáfa kortsins er væntanleg í
sumar byggð á dýptarmælingum
frá árunum 2003 og 2004.
Blint í sjóinn
Árni Þór Vésteinsson skrifar
um könnun hafsins, sjómæl-
ingar og sjókortagerð
Árni Þór Vésteinsson
» Sjómælingarhófust hér
fyrir ríflega 200
árum.
Höfundur er deildarstjóri
kortadeildar sjómælingasviðs
Landhelgisgæslu Íslands.