Morgunblaðið - 02.01.2008, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. JANÚAR 2008 31
UMRÆÐAN
sendir bestu óskir um gleðilegt ár ásamt inni-
legu þakklæti til allrar þeirra fjölmörgu
sem styrktu og studdu starf nefndarinnar
á síðastliðnu ári.
Guð blessi ykkur öll.
Stjórnin.
Mæðrastyrksnefnd
Reykjavíkur
Í ÁGÆTUM þætti í ríkisútvarpinu
sem ber nafnið Vítt og breitt 23. okt.
s.l. var umsjónarmaður þáttarins að
ræða um reikniblindu,
eða talnablindu eins og
hann kallaði það og um
hvernig fólk skynjar
tölur. Hann taldi þessa
blindu vera sambæri-
lega við lesblindu og
mér skildist að 7. hver
lesblindur ein-
staklingur væri einnig
talnablindur. Þegar ég
hlustaði á þetta rifj-
aðist upp fyrir mér að
oft hefi ég orðið undr-
andi á að heyra hvernig
sumt fólk notar tölur og
töluhugtök, kannski þar sé um ein-
hverskonar talnablindu að ræða,
hver veit.
Ég ætla að draga hér fram tvö
dæmi um þetta af ótalmörgum sem
ég hefi heyrt og séð.
Í sama þætti Vítt og breitt, ég held
að það hafi verið 8. sept. var umsjón-
armaður þáttarins þá að ræða um
landið Andorra sem umsjónarmað-
urinn sagði að væri 200 sinnum minni
en Ísland. Ég leit í vasabókina mína
og skoðaði hvað Andorra væri stórt
land og sá þar að það væri um 500
ferkm. að stærð eða nálægt einum
tvöhundraðasta hluta Íslands sem er
um 103.000 ferkm. Samkvæmt þessu
er hægt að segja að Ísland sé u.þ.b.
200 sinnum stærra en Andorra en
ekki er þar með hægt að segja að An-
dorra sé 200 sinnum minna en Ís-
land. Við skulum velta því fyrir okk-
ur hvað það land sé stórt sem væri
helmingi minna en Ísland, væri það
ekki helmingur af 103.000 ferkm. eða
51.500 ferkm.? Svo hélt ég áfram að
velta vöngum.
Ef við hugsuðum okkur mann sem
á 2 bíla, kunningi hans á helmingi
færri bíla, hve marga bíla á hann? Á
hann ekki aðeins einn bíl eða helming
af 2 bílum? Hvað þá með mann sem á
einu sinni færri bíla en sá sem á tvo?
Er hann ekki alveg bíllaus? Á sem
sagt engan bíl. Ef þetta er rétt hugs-
að er þá hægt að segja að einhver
eigi tvisvar sinnum færri bíla en ein-
hver annar eða jafnvel þrisvar sinn-
um færri bíla en einhver annar, ég
tala nú ekki um 200 sinnum færri
bíla?
Í Fréttablaðinu 11.
maí var rætt um út-
þenslu í utanríkisráðu-
neytinu og m.a. rætt við
Valgerði Sverrisdóttir
utanríkisráðherra um
málið. Valgerður sagði
forvera sína hafa fjölg-
að sendiherrum of mik-
ið. Fram kom að send-
iskrifstofur voru 15 er
Halldór Ásgrímsson
settist á stól utanrík-
isráðherra 1995 en nú
hefði þeim fjölgað um
helming og væru orðn-
ar 30. Þarna virðist vera um að ræða
svipaðan rugling og í fyrra dæminu.
Enginn efast um að helmingur af 30
sé 15 en þegar talað er um helming af
15 þá er það ekki 15 heldur 7,5 þann-
ig að mér sýnist að helmingi hærri
tala en 15 sé 15 + 7,5 = 22,5, en 15 er
sú tala sem aukningin er reiknuð frá.
Ef við höldum nú áfram hugleið-
ingum um þetta þá vandast málið dá-
lítið. Við vitum nú öll að við segjum
tvisvar sinnum meira en eitthvað og
þrisvar sinnum meira en eitthvað.
En er þá ekki hægt að segja einu
sinni meira? Mér sýnist það hljóta að
vera, en hvernig er það þá reiknað?
Ef við höldum okkur við töluna 15
sýnist mér dæmið geta litið þannig
út? :
Helmingi meira en 15 : 15+7,5 = 22,5
Einu sinni meira en 15 : 15 + 15 = 30
Tvisvar sinnum meira en 15: 15 + 30 = 45
Þrisvar sinnum meira en 15: 15 + 45 = 60
Og þannig getum við haldið áfram.
Grunntalan í þessu dæmi er 15 og öll
aukning leggst við þá tölu. Í fyrra
dæminu er talan sem reiknað er frá
103.000 sem er stærð Íslands en ekki
frá stærð Andorra sem er 500.
Gaman væri að einhver stærð-
fræðingur fræddi okkur um hvort
þetta sé rétt hugsað hjá mér.
Lítil hugleiðing um
tölur og meðferð talna
Hugleiðingar Helga Arnlaugs-
sonar um talnablindu og um
hvernig sumt fólk notar tölur
og töluhugtök
» Samkvæmt þessu erhægt að segja að Ís-
land sé u.þ.b. 200 sinn-
um stærra en Andorra
en ekki er þar með hægt
að segja að Andorra sé
200 sinnum minna en Ís-
land
Helgi Arnlaugsson
Höfundur er skipasmiður.
NÝLEGA var lögð út á vef
Landssambands kúabænda skýrsla
unninn af starfshópi frá Landbún-
aðarháskóla Íslands (Lbhí) um
hagræðingu þess að skipta ís-
lensku kúnni út fyrir annað kúa-
kyn (sjá: naut.is). Niðurstöður
þessarar skýrslu hafa þegar verið
básúnaðar svo að; íslenskir kúa-
bændur myndu græða „milljarð á
ári“ við skiptinguna.
Að skipta um kúakyn
skírskotar bæði til
tilfinninga- og menn-
ingarþátta hjá fólki,
og hefur það sitt að
segja um hagkvæmni.
En nú að áðurnefndri
skýrslu. Það kemur á
daginn að; þar virð-
ast fáir útreikningar
halda vatni í vísinda-
legum skilningi.
Milljarður á ári
hljómar út úr kú.
Hvað varðar breið-
ustu óvissuþætti þá
eru framleiðsluað-
stæður í löndum sam-
anburðarkynjanna
mjög frábrugðnar því
sem gerist á Íslandi.
Útreikningar hópsins
byggjast á sömu að-
stæðum, og dæmið
sett upp þannig að
skyndilega séu norsk-
ar eða sænskar rauð-
kýr, sænskar lág-
landakýr eða
nýsjálensk-frísískar
kýr komnar í stað íslensku kúnna.
Þessi skipting kostar ekki neitt
skv. skýrslunni, og stækkun fjósa
aðeins nefnd sem óvissuþáttur.
Hraðasta umbreytingin er fóst-
urvísaleiðin, en samt sem áður er
þar um að ræða 12-15 ára ferli.
Fósturvísaleiðin er kostnaðarsöm
auk þess að kasta íslensku kúnni á
haugana. Torstein Steine hjá
GENO (ræktunarfélagið fyrir
norskar rauðkýr (NRF)) áætlar
kostnað upp á 140 þúsund á hverja
nýja NRF-kvígu gegnum fóst-
urvísaleiðina. Auk þess yrði að
kaupa lifandi dýr. Skynsamlegra
væri að flytja inn sæði og búa til
blendingskyn. Þessu er hafnað af
skýrsluhöfundum á þeim for-
sendum að erfitt sé að reikna út
eiginleika slíks blendingsstofns
(bls. 36). Vonandi verður ekki ís-
lensku kúnni kastað á haugana
vegna útreikningsvanda hjá Lbhí!
NRF-kýrin er til dæmis ræktuð
upp úr 10-12 norskum land-
kynjum, auk þess að vera úr
sænskum og finnskum blendings-
kúm. Rætur hennar í norsku kynj-
unum kann að skýra velgengni
hennar í Noregi.
Gögn þau og upplýsingar sem
hópurinn byggir skýrsluna á er að
hluta frá ræktunarfélögum og í
sumum tilvikum handbókarupplýs-
ingar (bls. v og 35). Nú er það svo
að hvorug þessara heimilda er vís-
indalega áreiðanleg. Rækt-
unarfélögin (eins og t.d. GENO
fyrir norsku NRF-kýrnar) eru
markaðstengd félög, og handbók-
arupplýsingar miðaðar við það
sem best gerist. Meir um vísindi
síðar. Þá er að nefna nokkur dæmi
um vinnubrögð. Á bls. 4 í skýrsl-
unni er tíðni júgurbólgutilfella
sögð vera 35-45% hjá íslenskum
kúm miðað við 12-18% hjá hinum
kynjunum. Dauðfæddir kálfar eru
„vaxandi vandamál“ á Íslandi og
standa í 14,6% miðað við 3-6%
tíðni hinna kynjanna. Þetta er
mikilvægur þáttur í óhagkvæmni
Búkollu. Staðreyndin er sú að eng-
in skráning er á júgurbólgu á Ís-
landi, og er kemur að kálfadauða
eru fáar niðurstöður tiltækar. Hér
virðast menn hafa búið til tölur og
eru þær „hagnaðinum“ af hinum
kúnum mjög í vil. Elín Grethar-
dsdóttir hefur unnið viðauka um
mjaltir, sem starfshópurinn byggir
á. Elín byggir á handbókum auk
rannsóknar á mjaltatíma á nokkr-
um íslenskum búum. Hún bendir á
að niðurstöðurnar séu ekki „töl-
fræðilega marktækar“ (bls. 46). Í
stuttu máli er íslenska kýrin
reiknuð sem mun tímafrekari til
mjalta en erlendu kýrnar í hand-
bókunum (þ.e. bestu aðstæður), og
þetta skýrir að; hluta
óhagkvæmni hennar. Í
doktorsritgerð Lars
Risan um NRF-kýr
(2003: 92 o.fr.) tiltekur
hann bónda sem
mjólkar 50 kýr aleinn
á innan við klukku-
tíma, og hjón sem not-
uðu lengri tíma á 20
kýr. Að kenna ís-
lensku kúnni alfarið
um lengri mjaltatíma
er villa. Í útreikning-
unum er kúnum gefið
sama magn af kjarn-
fóðri. Þetta er misvís-
andi því til að fá aukin
afköst þarf aukið
kjarnfóður. Í þessu
samhengi vil ég nefna
glænýja rannsókn
unna af norska Há-
skólanum f. umhverfi
og líftæknivísindi. Þar
eru NRF-kýr og
hryggjóttar þrænda-
kýr (sidet trønderfe)
bornar saman.
Þrændakýrin sýnir
mestan skyldleika af
öllum kynjum við íslensku kúna
skv. rannsókn frá 1999. Í þessari
tilraun var 9 kúm af hvoru kyni
einungis gefið gróffóður. NRF-
kýrin mjólkaði 26,3 kíló á dag að
meðaltali, þrændakýrin 16,1 kíló.
NRF-kýrnar horuðust niður, með-
an þrændakýrin bætti við sig í
þyngd, og mjólkin úr henni var
hlutfallslega betri hvað varðar
prótein og fituinnihald. Þetta fær
norsku vísindamennina til að
skrifa að það sé: „… enginn sann-
anlegur mismunur hvað varðar af-
köst kynjanna tveggja“
(www.umb.no/?viewID=12181).
Ástæðan er sú að mun fleiri þættir
en „magn mjólkur“ eru teknir með
í útreikningana. Á Holti í Rang-
árvallasýslu eru kýr sem mjólka
uppundir 7.900 lítra á ári, en með-
alnyt NRF er í kringum 6.000 lítr-
ar. Fleiri kúabændur sýna að
miklir afkastamöguleikar búa í
Búkollu. Til dæmis er prótein/fitu
hlutfallið hagstæðast í mjólk ís-
lensku kúnna (bls. 3), án þess að
þetta komi henni til góðs í skýrsl-
unni. Sé miðað við áðurnefnda
skýrslu get ég ekki séð að til séu
haldbær vísindaleg rök fyrir
bættri afkomu kúabænda við inn-
flutning á nýju kúakyni. Kynið
yrði að flytja inn á forsendum
trúarbragða sem kennd eru við
aukin afköst og hagræðingu, og
eru vinsæl þula um þessar mundir,
þó vandséð sé hve miklu þessi
trúarbrögð munu granda fyrir
kynslóðum framtíðar.
Um heilagar kýr
hagfræðinnar
Bergsveinn Birgisson gerir út-
tekt á skýrslu um hagræðingu
þess að flytja inn erlent kúakyn
Bergsveinn Birgisson
» Sé miðað viðáðurnefnda
skýrslu get ég
ekki séð að til
séu haldbær vís-
indaleg rök fyrir
bættri afkomu
kúabænda við
innflutning á
nýju kúakyni
Höfundur er norrænufræðingur bú-
settur í Björgvin í Noregi.
Fréttir
í tölvupósti