Morgunblaðið - 04.03.2008, Page 21

Morgunblaðið - 04.03.2008, Page 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2008 21 UMRÆÐAN ÁRIÐ 2006 var opnað á ný fyrir hvalveiðar í atvinnuskyni eftir 20 ára hvalveiðibann. Hvalur 9 fór af stað til veiða með glæsibrag þá um haustið og veiddi á skömmum tíma sjö lang- reyðar af níu. Veiða mátti 30 hrefnur það árið fyrir utan vísindaveiðar. Í sumar 2007 lauk vísindaveiðum í þeirri áætlun sem þá var í gangi. Viðamikil talning á hvölum á íslensku hafsvæði fór fram í sumar. Tilfinning taln- ingarmanna er sú að hvalastofnar séu í góðu ástandi eins og fyrri talningar hafa sýnt. Það er 1987, 1988, 1995 og 2001. Samkvæmt taln- ingu árið 2001 voru 43.600 hrefnur og 25.000 langreyðar á ís- lenska talningarsvæð- inu. Fyrri niðurstöður benda til mikillar fjölg- unar hnúfubaks hér við land. Þessi gögn eru meg- inundirstaða ráðgjafar um verndun og nýtingu hvalastofna á svæðinu. Samkvæmt opinberum tölum um veiðar á hvölum að tillögu vísinda- manna er lagt til að veiða megi 400 hrefnur og 150 langreyðar á þessu ári. Stefna stjórnvalda er að gefa ekki út leyfi fyrir veiðum á hvölum í at- vinnuskyni nema áður hafi verið gengið frá sölu hvalaafurða. Það er skiljanleg afstaða miðað við hval- veiðistopp í langan tíma. Það er rökrétt hugsun að efla veið- ar á vannýttri tegund þegar á sama tíma eru margir stofnar nytjafiska of- veiddir. Þetta er liður í sjálfbærum veiðum og þótt dýrin séu fá í byrjun er betra að fara af stað, skapa þekk- ingu og kanna viðbrögð markaðarins, því án reynslunnar verður engin þró- un. Ráðgjöf vísindamanna á veiðum heildarafla hverrar tegundar fyrir sig hefur í gegnum tíðina verið talin af mörgum varfærnisleg, hags- munaaðilar hafa alltaf veitt meira en lagt er til úr flestum fiskistofnum okkar með þeim afleiðingum að skor- ið er niður núna með mjög harkaleg- um hætti. Á sama tíma hamla stjórn- völd veiðum á hval með íþyngjandi skilyrðum fyrir þennan útgerðarflokk þrátt fyr- ir að lögmál kapítalsins virki aldrei betur en þegar menn eiga að vinna með sínar fjár- festingar á eigin ábyrgð og lúta lögmálum mark- aðarins án ríkisstyrkja. Ráðgjöf vísinda- manna er nánast falin fyrir almenningi og skrifræðið í algleymingi til að passa upp á hluti sem óþarft er að gæta því enginn ábyrgur maður leggur út í fjár- festingar eins og veiðar sem útheimta dýran búnað nema til séu markaðir fyrir afurðirnar, að sjálfsögðu. Í þessu samhengi væri hægt að vinna hvalaafurðir í tómum fisk- vinnslustöðvum vítt og breitt um landið til pökkunar og frágangs af- urða undir umsjón gæðaeftirlits- manna og yrði þannig virk mótvæg- isaðgerð á landsbyggðinni vegna kvótaskerðingar á þorski. Auðvelt væri fyrir eigendur þessara húsa að leigja þau eða selja til þessarar starf- semi. Í tengslum við aflabrest á loðnu er ekki útilokað að Japanir sæju sér leik á borði að kaupa hrefnukjöt í staðinn fyrir loðnuna. Nú ríður á að hvalaafurðir fái góð- ar viðtökur á mörkuðum, innlendum sem erlendum. Munum að dýr í villtri náttúru eru hrein náttúruafurð sem svíkur engan. T.d. er ólíku saman að jafna þegar villt dýr eru tekin úr sínu umhverfi þar sem fæðan er lifandi bráð og nægt olnbogarými eða þegar um er að ræða verksmiðjuframleidd- ar afurðir í miklum þrengslum dýr- anna. Margfeldisáhrif veiðanna koma fljótt fram fyrir útgerðir, sjómenn, verkendur, dreifingaraðila, smá- söluverslanir og ekki síst fyrir allt samfélagið. Félag hrefnuveiðimanna er til og þar með er kominn af stað atvinnu- vegur (útgerð) sem á eftir að vaxa og dafna í framtíðinni. Einir og sér mega þeir sín lítils en með stuðningi stjórn- valda og almennings ná þeir mun meiri árangri. Óvíða í heiminum er aðgengi jafn gott að hreinu náttúrufæði eins og á okkar gjöfula landi. Því ættum við að hafa það hugfast hvað við látum ofan í okkur og líta gagnrýnum augum á uppruna og meðhöndlun matvæla. Hvalaafurðir þurfa að vera sýnilegar í kjötborðum verslana, veitingahúsin hefðu hvalaafurðir á matseðli sínum ásamt kynningum matreiðslumanna, því það sem við gerum vel „heima- fyrir“ mun vekja athygli erlendis. Matvælatengd ferðaþjónusta, þar sem góðir matsölustaðir gæfu kost á sælkerafæðu unninni úr hráefni úr ís- lenskri náttúru, væri örugglega gott framlag í ferðamálin. Rökin fyrir skaðsemi hvalveiða á íslenskt efnahagslíf standast ekki því árið 2006 þegar lætin urðu sem mest við lok hvalveiðibannsins og upphaf hvalveiðanna komu aldrei fleiri er- lendir ferðamenn til landsins. Upp til hópa er þetta fólk menntað og vel upplýst, vill skoða stórbrotið nátt- úrufar á Íslandi, kynnast menningu og fólki þessa lands. Það veit fyr- irfram að sjávarútvegur er und- irstöðuatvinnuvegur landsmanna og kemur því ekkert á óvart að hval- veiðar séu leyfðar hér í atvinnuskyni. Ég vil óska hrefnuveiðimönnum og stórhvalveiðimönnum velfarnaðar á komandi vertíð. Hvalveiðar í atvinnuskyni Sæmundur Þ. Einarsson skrifar um hvalveiðar » Samkvæmt opinber- um tölum um veiðar á hvölum að tillögu vís- indamanna er lagt til að veiða megi 400 hrefnur og 150 langreyðar á þessu ári. Sæmundur Þ. Einarsson Höfundur er smábátasjómaður. SKIPULAGNING íþróttaiðkunar fyrir almenning er stór og vaxandi þáttur í starfsemi Íþrótta- og Ól- ympíusambands Íslands. Oft vill at- hygli beinast meira að okkar besta afreksfólki, en ekki má gleymast að innan ÍSÍ er starfrækt öflugt al- menningsíþróttasvið sem skipulagt hefur marga þekkta viðburði. Má sem dæmi nefna átak um að hjóla í vinnuna og Sjóvá-kvennahlaup ÍSÍ. Almenn lýðheilsa og aukin hreyfing fer vel saman við markmið íþróttahreyfing- arinnar – ekki má gleyma því að félagatal hreyfingarinnar telur meira en helming þjóðarinnar. Ekki eru þar allir að iðka íþrótt- ir með keppni í huga, og mikilvægt er að koma til móts við þarf- ir þess hóps. Frá árinu 2005 hef- ur starfshópur, sem Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra skipaði, unnið að því að móta íþróttastefnu ríkisins undir starfs- heitinu “Íþróttavæð- um Ísland“, og hefur hópurinn starfað undir stjórn núver- andi heilbrigðisráðherra, Guðlaugs Þórs Þórðarsonar. Það er raunar viðeigandi að hann hafi tekið við stjórn heilbrigðismála þjóðarinnar á starfstíma nefndarinnar, þar sem stór hluti verkefnisins lýtur að al- mennri lýðheilsu. Á grundvelli þessa starfs er nú verið að hleypa af stokkunum nýju lýðheilsuátaki sem nefnist Lífs- hlaupið – allir sem einn – í samstarfi ÍSÍ við heilbrigðisráðuneyti, menntamálaráðuneyti, Lýðheilsu- stöð, Skýrr, Rás 2 og Ávaxtabílinn. Stendur átakið yfir dagana 4.–14. mars, og er markmiðið að hvetja al- menning til að hreyfa sig og huga að hreyfingu í frítíma, heimilisverkum, vinnu, skóla og við val á ferðamáta. Miðað er við að 18 ára og yngri hreyfi sig a.m.k. 60 mínútur á dag og hinir eldri a.m.k. 30 mínútur á dag. Haldið verður úti vefsíðu þar sem skráningar fara fram, og býður það fyr- irkomulag upp á hóf- lega keppni milli ein- staklinga, fyrirtækja, skóla og stofnana sem frekari hvata til auk- innar hreyfingar. Keppni er ekki aðal- atriði, og sníður hver sér stakk eftir vexti um samanburð á frammi- stöðu, en standi vilji til slíks er boðið upp á skemmtilega keppn- ismöguleika á vefsíðu átaksins. Samfélagslegir hags- munir aukinnar hreyf- ingar ættu að vera orðnir öllum ljósir og fela í sér í senn umtals- verða fjárhagslega for- vörn gegn auknum út- gjöldum heilbrigðiskerfis fram- tíðar, auk þess að al- menn vellíðan er viðbót- arverðlaun sem allir þátttakendur uppskera. Um þetta deilir enginn í dag. Heil- brigð þjóð afkastar meira og skilar meiri arðsemi – það er engin ytri heimskreppa sem takmarkar hag- vöxt heilbrigðisins. Aukin hreyfing er á forræði okkar sjálfra. Nú er bara að reima á sig íþrótta- skóna og skora á vinnufélaga, skóla- félaga, fjölskyldumeðlimi og aðra nærstadda í heilbrigt lífshlaup. Lífshlaupið Ólafur Rafnsson segir frá lýðheilsuátaki Ólafur Rafnsson »Heilbrigð þjóð afkast- ar meira og skil- ar meiri arðsemi – það er engin ytri heims- kreppa sem tak- markar hagvöxt heilbrigðisins. Höfundur er forseti Íþrótta- og Ólympíusambands Íslands. ÉG kvaddi heim ykkar fyrir 10 árum. Fyrir andlát mitt átti ég heima á Íslandi og átti þar ágætt líf framan af. Ég var heilsuhraust. Átti góðan mann og heilbrigð börn og barnabörn. Það eina sem ég átti í basli með voru tennurnar mínar. Sem betur fer var ég hjá góðum hjálpsömum tannlækni sem átti mik- inn þátt í því að mér tókst að halda í tenn- urnar. Það var mér mikil ánægja að brosa út að eyrum með eigin tönnum á saumaklúbbs- kvöldunum, á meðan margar vinkonur mínar brostu kannski aðeins til hálfs því fölsku tenn- urnar voru hálflausar eða særðu þær svo bros þeirra varð hálfgerð gretta. Já, mikið var ég glöð. En skjótt skipast veður í lofti. Upp úr sextugu fór ég að verða lasin. Við læknisskoðun kom í ljós að ég var með Alzheimer. Við tóku erf- iðir tímar sem ég ætla ekki að rekja í smáat- riðum, en sjúkdóm- urinn gekk hratt fyrir sig og innan nokkurra ára var ég komin á hjúkrunarstofnun. Eftir það fór að síga á ógæfuhliðina með tannheilsu mína. Ég gat með engu móti sjálf séð um tannburstun og þess háttar svo eitt- hvert vit væri í. Auðvitað var reynt að fara með mig til tannlæknis, en með tímanum gafst fjölskyldan upp á því. Fínu tennurnar mínar með krónum og brúm og hvað þetta heitir nú allt saman hreinlega grotnuðu uppi í mér, og þá meina ég í alvörunni grotnuðu. Og lykt- in út úr mér var eftir því. Hún var slík að fjölskyldan mín veigraði sér við að koma í heimsókn, og var líka að gera út af við starfsfólkið. Oj, ógeðslegt, hugs- ar þú núna. Hættu þá bara að lesa þetta, veslingurinn. Sannleikurinn get- ur verið óþægilegur og ekki fyrir við- kvæma. Mér leið hræðilega í munninum. Verkirnir voru óbærilegir. Að lok- um var brugðið á það ráð að draga úr mér allar tennurnar eða það sem eftir var af þeim. Ég hætti að gráta og hljóða. Það varð þögn í herberginu mínu. Þögn í mörg ár. Það má spyrja af hverju tennurnar í mér voru ekki hirtar nógu vel. Það var bara þannig að allt þetta góða starfsfólk hafði hvorki þjálfun né þekkingu til að hugsa um og hirða tennur annarra. Auðveldara ef allir væru með falskar. Miklu auðveldara, taka út, bursta, upp í aftur. En vill einhver vera með falskar? Vilt þú vera með falskar? Eru það ekki mann- réttindi og lífsgæði að vera með sínar eigin tennur? Þeim fjölgar sem halda tönnum sínum fram á efri ár og ég velti því fyrir mér hvernig tannþjónustu þetta fólk fái í framtíðinni. Missir fólk tennurnar á sama hátt og ég gerði? Hver ber ábyrgð á tönnum ósjálf- bjarga sjúklinga? Ég óska þess að eng- inn lendi í því sama og ég því það var hræðilegt. Þetta er umhugsunarefni fyrir alla. Ég kveð að sinni. Guð blessi ykkur öll. Bréf að handan Elísabet Kjerúlf um tannhirðu eldri borgara í formi sendibréfs Elísabet Kjerúlf » Fleiri halda tönnum sín- um til efri ára, en hver ber ábyrgð á tönn- um ósjálfbjarga fólks á stofn- ununum? Mun það missa tenn- urnar vegna vanhirðu? Höfundur er tannfræðingur. Páfanum í Róm þótti limra Hrólfs Sveinssonar ónærgætin í garð Mónu Lísu og sendi frá sér þetta hugskeyti sem fyrrverandi veð- urstofustjóri henti á lofti: Prófaðu turninn í Písa hvort passi’ hann þér, Móna Lísa, fyrr en þitt bros og farsælt egg-los fær hann til þess að rísa. Páll Bergþórsson Nærgætni páfans

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.