Morgunblaðið - 26.03.2008, Síða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 26. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
ÍSLENSKI listamaðurinn og arki-
tektinn Einar Þorsteinn tók þátt í
alþjóðlegum hluta Transmediale-
sýningarinnar í Berlín fyrir
skömmu, þar sem yfir 30 listamenn
víðs vegar úr heiminum sýndu staf-
ræn listaverk sín. Í þýska dag-
blaðinu Märkische Allgemeine seg-
ir frá sýningunni og framlagi
Einars er nefnist „Non-Visual
Object.“
Einar lærði arkitektúr í Þýska-
landi á sjöunda áratugnum og hef-
ur starfað á víxl á Íslandi, í Dan-
mörku og Þýskalandi. Á síðustu
árum hefur hann lagt áherslu á nú-
tímalist og telst einn frumkvöðla
tilraunaarkitektúrsins. Hann hefur
í árafjöld rannsakað fagurfræði-
lega möguleika stærðfræðinnar og
hefur gefið út yfir 300 greinar og
bækur m.a. um arkitektúr, borg-
arskipulag, umhverfishönnun og
lífræna byggingatækni.
Óáþreifanleg list
Flest verkanna á Transmediale-
sýningunni þarfnast leiðbeininga til
að unnt sé að ráða í meiningu
þeirra og var hægt að hlusta á leið-
beiningar Einars í heyrnartólum
svo upplifun yrði með viðunandi
hætti. Leiðbeiningar með verki
Einars verða að teljast mjög nauð-
synlegar þar sem verkið sjálft er
hvorki sýnilegt né áþreifanlegt í
hefðbundnum skilningi.
Listaverk Einars snýst um skiln-
ing á manneskjunni sem margvíðu
fyrirbæri sem hrærist í þremur
heimum. Víddarskilningur Einars
er þrískiptur: „Hér og nú“ víddin
býr yfir tíma og rúmi og önnur
víddin býr yfir tíma en engu rúmi.
Þriðja víddin er mikilvægust þegar
kemur að upplifun listaverks Ein-
ars, en hún er án tíma og rúms og í
þeirri vídd eru hlutir aðeins hug-
myndir eða leyndardómsfullur hug-
búnaður. Þar, í vídd sem aðeins til-
heyrir þér einum, liggur upphaf
allra hluta og í þeirri vídd er einnig
verk Einars. Listamaðurinn hefur
því sett til sýningar verk sem enn
er aðeins til í hans „þriðju vídd“ og
er því enn hugmynd að verki. Þeim
sem skoðar er svo falið að skynja
verkið í sinni eigin „þriðju vídd“.
Í leiðbeiningunum sem fylgja
listaverkinu segir að það sé fram-
lag til vinnu þýska eðlisfræðingsins
Burkhard Heim, sem hafi bent á
nauðsyn þess að mannkynið endur-
hugsi hugmyndir sínar um heiminn
og manninn sem afurð hans. Heim
hafi tekist að nota rök vísindanna
til að benda á þrefaldleika alheims-
ins og alls þess sem í honum er.
Leyndardómsfullur
hugbúnaður á sýningu
Tómur stallur? Listaverk Einars er á stallinum þótt það sjáist ekki eftir
hefðbundnum leiðum, víddarskilningur Einars útskýrir eðli verksins.
Hvorki sjón né snert-
ing nægir til að skynja
„Non-Visual Object“
Einars Þorsteins
Eftir Gunnar Kristjánsson
í Grundarfirði
„ÉG hef alltaf haft áhuga á pólitík –
ekkert annað var hægt á 8. áratugn-
um í Suður-Afríku!“ segir Johanna
Elizabeth Van Schalkwyk sem fædd-
ist árið 1973 í Suður-Afríku. Núna er
hún bæjarfulltrúi í Grundarfirði, hef-
ur verið það síðan í nóvember 2007.
Johanna heldur áfram lýsingunni á
Suður-Afríku áttunda áratugarins.
„Á því tímabili náði alþjóðleg
óánægja með pólitískt óréttlæti og að-
skilnaðarstefnu eiginlega hápunkti og
það var stórkostlegt að upplifa þegar
Nelson Mandela var frelsaður 1990
og margar milljónir Suður-Afríkubúa
fengu að taka þátt í fyrstu lýðræð-
islegu kosningunum 1994. Sem ung-
lingur vann ég sem fulltrúi í Borg-
arráði unglinganna, sem var þá
unglingaráð samsett af unglingum úr
framhaldsskólum á höfuðborgar-
svæðinu Pretoria.“ Johanna fékk ís-
lenskan ríkisborgararétt í lok árs
2004 og þegar sveitarstjórnarkosn-
ingar 2006 nálguðust spurði vinur
hennar, Gísli Ólafsson, hvort hana
langaði ekki að taka þátt í þeim. „Þar
sem ég hef þá sannfæringu að pólitík
snerti alla, og það er okkar ábyrgð
sem íbúa að hafa skoðun og taka þátt,
ákvað ég að bjóða mig fram á L-lista,
Samstöðu – Lista fólksins, hér í
Grundarfirði. Hugmyndin var bara að
styðja listann og kannski fá að starfa í
nefnd, en eftir forkosningar var ljóst
að ég yrði í 4. sæti.“ Fyrst um sinn var
hún varamaður í bæjarstjórn en tók
við sem aðalfulltrúi haustið 2007 þeg-
ar Emil Sigurðsson hætti.
Johanna segir vinnuna fjölbreytta
og áhugaverða. „Að læra hvernig
stjórnsýslan virkar hér á Íslandi og
hvernig eigi að reka opinbert „fyrir-
tæki“, sem sveitarfélag er í raun og
veru, er mjög dýrmæt reynsla,“ segir
Johanna en viðurkennir að stundum
geti það verið svolítið álag að þurfa að
lesa mikið af efni á íslensku. „Grund-
firðingar eru alveg vanir hreiminum
mínum og öðruvísi orðalagi sem ég
nota stundum. Ég er alls ekki hrædd
að spyrja ef ég skil ekki, og fólk er yf-
irleitt alltaf til í að svara því eins vel
og hægt er. Svo er ég líka svolítið
frek, og krefst þess að fólk mæti mér
á miðri leið, s.s. ég reyni sem best að
útskýra það sem ég er að segja og fólk
verður líka að reyna að skilja það,
þrátt fyrir það að ég tala alls ekki
lýtalausa íslensku, frekar langt frá
því,“ segir Johanna.
Menningarsjokk á Brjánslæk
Hún lauk fjögurra ára háskólanámi
frá Pretoria-háskóla árið 1995 og er
nú menntuð sem kennari. Árið 2005
eignaðist hún dótturina Ariadne Líf
sem hún segir miðpunkt lífs síns.
Eftir að hafa lokið námi ferðaðist
Johanna um Evrópu ásamt þáverandi
manni sínum, Johnny Cramer. „Við
áttum heima í London í eitt ár og
þurftum svo að fara og vinna einhvers
staðar til að fjármagna fleiri ferðir.
Systir mín, sem var löngu sest að á Ís-
landi, útvegaði okkur vinnu á Brjáns-
læk. Það var svolítið menningarsjokk
að fara frá London á Brjánslæk, en al-
veg ótrúlega sérstakt tækifæri til að
fá nýja sýn á lífið,“ segir Johanna.
Hún kom fyrst til Grundarfjarðar
um verslunarmannahelgi 1997. „Við
gistum í sumarhúsi í framsveit á veg-
um vina systur minnar og ótrúlegt en
satt, þá var rok og rigning hér alla
helgina. Skrýtið að þrátt fyrir veðrið
var ógleymanlega falleg birta yfir
Grundarfirði. Mér fannst staðurinn
rosalega fallegur og seinna á árinu
1997 ákváðum við að flytja til Grund-
arfjarðar og fengum vinnu í fisk-
vinnslu hjá Soffaníasi Cecilssyni hf.“
Árið 2001 var tekin ákvörðun um að
setjast að og enginn annar staður
kom til greina en Grundarfjörður.
„Við fengum aftur vinnu hjá „Soffa“
og með þá trú að Grundarfjörður
bjóði upp á fullt af ónýttum tækifær-
um byrjuðum við að vinna í þeirri
hugmynd að stofna farfuglaheimili
hér. Hugmyndin tókst mjög vel og
farfuglaheimilið verður nú rekið
sjötta árið og við erum búin að taka á
móti þúsundum gesta frá upphafi.
Fyrir utan farfuglaheimilið hef ég líka
stofnað lítið ferðaþjónustufyrirtæki
sem heitir Detours ásamt vinkonu
minni, Shelagh Smith. Við bjóðum
upp á bæjarrölt hér í Grundarfirði og
sjáum um verkefni í sambandi við
ferðaþjónustu, eins og að vinna sem
svæðisumboðsmenn þegar skemmti-
ferðaskip eru í höfn,“ segir Johanna.
Hún kenndi ensku í Grunnskóla
Grundarfjarðar frá 2003 til 2007 og
byrjaði að kenna ensku í Fjölbrauta-
skóla Snæfellinga 2007, þar sem hún
starfar enn.
Frá S-Afríku í grundfirska bæjarstjórn
Morgunblaðið/Gunnar Kristjánsson
Kraftur Johanna Elizabeth Van Schalkwyk kennir ensku í Fjölbrautaskóla
Snæfellinga auk þess að vera í bæjarstjórn. Hún rekur líka farfuglaheimili.
SYSTKININ þrjú frá Tungu í
Fljótshlíð eru öll hátt á tíræðisaldri
og búa nú öll á sömu torfunni. Syst-
urnar Þórunn og Sigríður búa á
Dvalarheimilinu Kirkjuhvoli á
Hvolsvelli og beint á móti heimilinu í
sömu götu býr Oddgeir ásamt konu
sinni Guðfinnu. Það er heldur
óvenjulegt að þrjú systkini nái slík-
um aldri sem þau Tungusystkin en
Sigríður eða Sigga í Fögruhlíð er
fædd 8. júní 1909 og verður því 99
ára í sumar, Oddgeir er fæddur 4.
júlí 1910 og Þórunn eða Tóta eins og
hún er kölluð, er fædd 11. ágúst
1911. Elsta systir þeirra Guðrún var
fædd 17. mars 1908 en hún er látin
fyrir nokkrum árum. Þeim finnst
gott að vita af nærveru hvert annars
og njóta þess að geta heilsað hvert
upp á annað þegar þeim hentar en á
Kirkjuhvoli fer vel um þær systur,
Sigga býr í notalegri íbúð og Tóta í
herbergi í næsta nágrenni. Heilsu
þeirra systranna er nokkuð farið að
hraka en Oddgeir er ern og segist
aðallega vera að einhverju grúski og
svo er hann einn elsti kórsöngvari
landsins, syngur með kór eldri borg-
ara í Rangárvallasýslu.
Prjóna ekki á hátíðisdögum
Systurnar stunda báðar prjóna-
skap en taka það fram að ekki prjóni
þær á hátíðisdögum. Aðallega segist
Tóta prjóna barnasokka en þessa
dagana er Sigga að prjóna trefil.
Oddgeir er mikill hagleiksmaður og
hefur fram að þessu stundað smíðar
og er mikill sérfræðingur í vegg-
hleðslum auk þess sem hann hefur
verið í alls konar veseni um dagana
eins og hann orðar það sjálfur. „Ég
var hreppstjóri í 25 ár og var auk
þess í sýslunefnd, svo sat ég í rit-
nefnd Sunnlenskra byggða og það
var mikil vinna.“ Oddgeir byggði bæ
sinn í Tungu árið 1952 en Skógrækt
ríkisins hefur nú eignast Tungu.
Faðir þeirra hóf skógrækt í Tungu
og gáfu þau foreldrar þeirra systk-
ina hreppnum sjö hektara lands
undir skógrækt. Þar nú mikill skóg-
ur sem nefnist Tunguskógur og er
útivistarsvæði sveitarfélagsins.
Foreldrarnir báðir úr Hlíðinni
Foreldrar þeirra voru þau hjónin
Ingilaug Teitsdóttir fædd 1884 og
Guðjón Jónsson fæddur 1872. Þau
voru bæði úr Fljótshlíðinni og eru
þau systkinin því hreinræktaðir
Fljótshlíðingar, öll fædd og uppalin í
Tungu. Oddgeir man vel eftir sér í
gamla bænum í Tungu sem hrundi í
jarðskjálftanum 1912, en þá byggðu
foreldrar þeirra nýjan bæ. Hann bjó
í Tungu allt til ársins 1991. Sigga og
maður hennar stofnuðu nýbýlið
Fögruhlíð í Fljótshlíð en Tóta var
lengi á Eyrarbakka eða allt þar til
hún flutti á Dvalarheimilið Kirkju-
hvol þegar það var stofnað upp úr
1980 og er sá íbúi sem lengst hefur
búið þar. Hver veit nema þau systk-
ini eigi öll eftir að búa aftur undir
sama þaki, það verður tíminn að
leiða í ljós.
Stunda prjónaskap
og kórsöng þrátt
fyrir háan aldur
Ljósmynd/Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir
Systkini Þórunn, Sigríður og Oddgeir búa öll á sömu torfunni.