Morgunblaðið - 25.08.2008, Blaðsíða 26

26 MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ RagnheiðurRagnarsdóttir
Hafstað (f. Kvaran)
fæddist í Reykjavík
23. júlí 1919. Hún
lést á hjúkrunar-
heimilinu Droplaug-
arstöðum við
Snorrabraut í
Reykjavík 9. ágúst
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Ragnar Ein-
arsson Kvaran, f.
22. febrúar 1894, d.
24. ágúst 1939, og
Þórunn Hannesdóttir Kvaran (f.
Hafstein), f. 19. október 1895, d.
14. desember 1989. Systkini
Ragnheiðar eru Einar, f. 1920, og
Matthildur Bjornson, f. 1923, bæði
búsett í Bandaríkjunum. Hálf-
bróðir, samfeðra, var Ævar, f.
1916, d. 1994.
Ragnheiður giftist 1944 Sigurði
Hersteini Árnasyni Hafstað, f. 27.
júlí 1916, d. 21. febrúar 2003.
Börn þeirra eru: 1) Þórunn Ingi-
björg Kielland skrifstofustjóri, f.
1945, eiginmaður hennar er Jak-
ob de Rytter Kielland, þau eru bú-
sett í Noregi. Börn þeirra eru
Hildur, Anne Lise, Kristen Jakob
og Ragnar. 2) Ingibjörg kennslu-
stjóri, f. 1947, búsett í Reykjavík,
barnsfaðir hennar er Jón Guðni
Kristjánsson. Dóttir þeirra er
Þórunn. 3) Hildur skólastjóri, f.
1952, búsett í Reykjavík, fyrrver-
andi eiginmaður hennar er Hauk-
ur Arnþórsson. Þeirra dætur eru
Ragnheiður og Þórkatla. 4) Ragn-
ar tölvunarfræðingur, f. 1959, bú-
settur í Reykjavík, eiginkona hans
er Þórdís Úlfarsdóttir. Þeirra
sonur er Völundur. 5) Sigríður
kennari, f. 1961, búsett í Mosfells-
sveit, fyrrverandi eiginmaður
hennar er Gústav Þór Stolzen-
wald. Þeirra börn eru Sigurður
og Steinunn. 6) Árni svæfinga-
læknir, f. 1961, búsettur í Eng-
landi, eiginkona hans er Uloma
Hafstað (f. Ijioma). Þeirra börn
eru Kelechi Anna og Hannes
Samuel. Barnabarnabörn Ragn-
sér eiginlegt starf eftir að þau Sig-
urður tóku saman, nema á árun-
um frá 1951-1960. Þá ráku þau
saman lögfræðistofu og fasteigna-
sölu og hvíldi sá rekstur ekki síst á
herðum hennar. Eiginkona sendi-
fulltrúa Íslands erlendis hafði
viðamiklu hlutverki að gegna.
Ragnheiður hélt boð og matar-
veislur og tók á móti gestum, hún
sótti viðburði meðal Íslendinga er-
lendis og opinbera viðburði á veg-
um stjórnvalda sem fulltrúi þjóðar
sinnar. Ragnheiður sinnti stóru
heimili sem jafnframt var opið öll-
um Íslendingum, bæði ferðamönn-
um og þeim sem búsettir voru er-
lendis og var gestrisni þeirra
hjóna og lítillæti rómað, einkum
gagnvart íslenskum stúdentum. Á
nánast hverju kvöldi meðan þau
Sigurður bjuggu erlendis hélt hún
löndum sínum matarboð, oftast
ótilteknum fjölda, sem kom með
Sigurði frá sendiráðinu eða sótti
þau hjónin heim með litlum fyr-
irvara. Þau hjónin voru samstiga í
hlutverki sínu í þágu þjóðarinnar.
Þau voru oft athvarf einstaklinga
sem leituðu ráða og margir leit-
uðu sérstaklega til Ragnheiðar.
Ragnheiður og Sigurður létu
sig listir og menningu miklu
varða. Þau voru í vinfengi við
marga af fremstu listamönnum
þjóðarinnar og studdu þá í orði og
verki, lásu yfir fyrir mörg skáld
og hvöttu þau til dáða. Stjórnmál
voru einnig eitt helsta áhugamál
þeirra. Þau kynntust öllum helstu
stjórnmálastefnum síðustu aldar
og lifðu og hrærðust í átökum
þeirra. Ragnheiður fylgdist vel
með allt til síðasta dags. Hún hélt
tengslum sínum við Vesturheim
við og hún fylgdist með banda-
rískum fjölmiðlum allt sitt líf, nú
síðast einkum í sjónvarpi.
Frá 1986 bjuggu þau hjónin í
Vesturbænum í Reykjavík og nutu
samvista við vini sína og afkom-
endur. Þeim leið vel í Reykjavík
samtímans og urðu þessi 22 ár
lengsti samfelldi tími hennar á Ís-
landi og lifði Sigurður að vera
með henni í 17 ár, en hún bjó ein
síðustu fimm árin.
Útför Ragnheiðar fer fram frá
Neskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 13.
heiðar eru átta og af-
komendur 26 alls.
Fjölskylda Ragn-
heiðar fluttist til
Winnipeg þegar hún
var fjögurra ára.
Ragnar starfaði þar
sem prestur, en hann
átti þar rætur. Heim
komu þau 1933 og
Ragnar varð fljót-
lega virkur í menn-
ingarlífi Reykjavík-
ur, einkum í leiklist.
Árið 1936 varð hann
landkynnir hjá
ferðamálayfirvöldum. Hann dó
haustið 1939 og varð við það mikil
breyting á högum fjölskyldunnar.
Þá réð Þórunn sig til starfa hjá
Hafnarskrifstofunni í Reykjavík
og vann þar síðan. Ragnheiður
varð stúdent frá MR 1938, þá tæp-
lega 19 ára og hafði hún lesið 5.
bekk utan skóla sumarið 1937. Á
næstu árum starfaði hún fyrir
Landsímann og studdi móður sína
við rekstur heimilis og við skóla-
göngu yngri systkina sinna. Þór-
unn bjó í sambýli við eða hjá
Ragnheiði og Sigurði í ellinni.
Þau Sigurður stofnuðu heimili
árið 1944, þá hafði hann nýlokið
lög- og viðskiptafræðinámi og um
haustið hóf hann störf hjá utanrík-
isráðuneytinu og starfaði þar jafn-
an síðan, sem sendiráðunautur,
sendifulltrúi og loks sendiherra.
Þau fluttust til Stokkhólms haust-
ið 1945 þar sem Sigurður tók við
stöðu og þaðan til Moskvu vorið
1947 og komu aftur til Stokk-
hólms í upphafi árs 1951. Það ár
fluttu þau heim þar sem Sigurður
starfaði í utanríkisráðuneytinu og
sem forsetaritari. Sumarið 1960
fluttust þau til Ósló, til Parísar
1965 og aftur til Moskvu haustið
1969. Þau fluttust til Ósló haustið
1974 og starfaði Sigurður þar
þangað til hann fór á eftirlaun og
þau komu alkomin heim sumarið
1986.
Ævistarf hans varð með nokkr-
um hætti einnig ævistarf Ragn-
heiðar. Ragnheiður tók ekki að
Það ríkir sorg og eftirsjá þegar
fyrrverandi tengdamóðir mín,
Ragnheiður Hafstað, yfirgefur
sviðið.
Hún fæddist eftir lok fyrri heims-
styrjaldarinnar, ólst upp í menn-
ingu millistríðsáranna og fagnaði
sigri lýðræðisins og skynseminnar í
Vestur-Evrópu eftir lok seinni
heimsstyrjaldarinnar. Hún var af
fyrstu kynslóð Íslendinga sem
fylgdist í daglega lífinu með alþjóð-
legum menningarviðburðum. Á
þeim árum sáu Íslendingar allar
helstu kvikmyndir, hið nýja list-
form varð hluti af kynslóð hennar
og hún var á milli Vivien Leigh og
Elizabeth Taylor í aldri. En skáldin
voru einnig stjörnur hennar tíma,
þau tóku virkan þátt í þróun sam-
félaga sinna. Einar afi hennar hafði
verið orðaður við nóbelsverðlaunin.
Á uppvaxtarárum Ragnheiðar
þroskaðist líka leiklist á Íslandi,
með þátttöku hennar nánustu,
myndlist og tónlist og allt var þetta
hluti af lífi hennar.
Ragnheiður kynntist ástinni und-
ir miðjan fimmta áratuginn og þau
Sigurður Hafstað áttu eftir að vera
ástfangin í marga áratugi, uns yfir
lauk. Þau voru alltaf merkisberar
ástar og fegurðar, þau voru sjálf
glæsileg eins og Hollywood-leikar-
ar og þau unnu fegurð menningar,
lista og lífsins sjálfs. Þau voru sér-
staklega vel lesin í bókmenntum og
skáld og listamenn voru meðal
helstu vina þeirra. Þau voru lífs-
nautnafólk. Ragnheiður og Sigurð-
ur voru íslenskir heimsborgarar og
fulltrúar margra bestu gilda síð-
ustu aldar. Meðal þeirra var virðing
fyrir mönnunum og réttindum
þeirra í hávegum höfð eftir að Evr-
ópumenn höfðu tekist á við kyn-
þáttahyggju og mismunun. Þau
voru lítillát og umburðarlynd við
samferðamenn sína og fóru ekki í
manngreinarálit.
Ragnheiður kynntist kommún-
isma og uppreisnum. Hún kynntist
stalínismanum í Moskvu um miðjan
fimmta áratuginn og Brésnev-tíma-
bilinu um 1970, sem var gullöld sov-
étskipulagsins. Hún var í París vor-
ið 1968 og íslensku stúdentarnir
voru heimagangar hjá henni. Í Ósló
gerðu íslenskir stúdentar uppreisn
og héldu Sigurði manni hennar
föngnum í sendiráði Íslands. Börn-
in hennar og vinir þeirra, sem voru
mikið á heimili hennar, áttu eftir að
aðhyllast róttækni og kommún-
isma, sem náði til alls hins vestræna
heims eftir 1968 og stóð fram yfir
1980.
Ragnheiður hóf sig yfir stóru
hugmyndakerfin. Hún hafði ung
kynnst spíritisma á heimili afa síns
og hún var þess albúin að takast á
við kommúnismann eða hvað annað
þröngt hugmyndakerfi. Hjá Ragn-
heiði voru það æðri gildi varðandi
manninn sjálfan sem skiptu máli,
skynsemi hans, vilji og sjálfræði.
Hún nálgaðist viðmælendur sína af
hlýhug og þó einkum með virðingu
fyrir hverjum og einum.
Ég mun minnast hennar þannig,
við eldhúsborðið eða í stofunni, með
café olé í skál milli handanna og það
er kyrrt og bjart yfir samræðunni.
Efinn hefur hopað, í lífinu eru
margir valkostir, þá má vega og
meta og við erum frjáls í vali okkar.
Heiminum er stjórnað af skynsemi
og velvilja og lífið er jafnvel gott.
Ég þakka Ragnheiði fyrir hin
góðu kynni og fyrir vinsemd hennar
og traust til mín og ég votta börn-
um hennar og öðrum aðstandend-
um samúð mína.
Haukur Arnþórsson.
Það er dýrmætt að hafa átt þess
kost að umgangast og þekkja Ragn-
heiði „frænku mína“ Hafstað. Ég
kynntist henni fyrst fyrir alvöru í
Ósló á miðjum áttunda áratug síð-
ustu aldar og vandist þar á að kalla
hana frænku þó að samkvæmt ís-
lenskri málvenju sé það ekki rétt.
Maðurinn hennar Sigurður Hafstað
eða Siggi frændi var móðurbróðir
minn og hún því samkvæmt norskri
málvenju frænka mín.
Það var mjúk lending fyrir unga,
óreynda sveitastúlkuna að fá að búa
fyrsta árið í Osló undir verndar-
væng þeirra hjóna á meðan tekist
var á við nýtt tungumál, háskóla-
nám og yfirhöfuð að vera fullorðin.
Þá var ekki dónalegt að fá að njóta
af reynslu- og viskubrunni þeirra,
ekki síst Ragnheiðar. Hún hafði al-
ist upp í Kanada, varð stúdent frá
MR 1948 og kynntist Sigga frænda
þar. Hann var mikill sjarmör,
bóndasonur úr Skagafirði sem
kunni að boxa en líka öll bestu ljóð-
in sem samin hafa verið á íslensku.
Þau fóru ung í utanríkisþjónustuna
og kynntust framandi menningu og
öðruvísi lífi en á Íslandi. En það var
ekki bara lærdómsríkt að kynnast
spennandi lífshlaupi Ragnheiðar
heldur var það upplifun fyrir mig að
umgangast náið fullorðna mann-
eskju sem sýndi áhuga á því sem ég
var að fást við og var uppörvandi og
jákvæð. Þarna kynntist ég líka lífi
fólks sem starfar í utanríkisþjón-
ustunni og komst að því að það er
ekki bara sælan ein. Sendiráðsfólk
þarf stöðugt að vera á vaktinni,
taka á móti alls konar fólki á heimili
sínu og rífa sig upp úr einu landinu í
annað á nokkurra ára fresti. Þetta
líf er ekki síst krefjandi fyrir maka
diplómatans sem hefur það hlut-
verk að vera bakhjarlinn, reka
heimilið og sinna börnunum. Það er
meira en að segja það að ala önn
fyrir sex börnum, aðlaga þau marg-
sinnis nýju landi og koma þeim til
manns og á sama tíma vera fyrir-
myndar sendiráðsfrú. En þetta lék
allt í höndunum á Ragnheiði. Ég sé
hana ennþá fyrir mér taka fagnandi
á móti gestum, spjalla í rólegheit-
unum við þá inni í stofu, skreppa
síðan fram í eldhús og fyrr en varir
er dýrindis máltíð til reiðu í borð-
stofunni. Hún var skipulögð og
praktísk fram í fingurgóma.
Oft hef ég hugsað hversu erfitt
það hlýtur að hafa verið fyrir Ragn-
heiði þegar yngstu börnin fluttu
heim til Íslands, þá unglingar að
aldri, á meðan þau hjónin stóðu
vaktina saman síðustu árin í útlegð-
inni í Noregi. En með góðri hjálp
eldri dætranna og samstöðu fjöl-
skyldunnar gekk þetta allt vel. Eft-
ir að Siggi og Ragnheiður fluttu al-
komin heim naut Ragnheiður þess
út í ystu æsar að fá að vera með
fólkinu sínu, börnum sem eru hvert
öðru frábærara og barnabörnum
sem bættust í hópinn. Ég hafði líka
mikla ánægju af því að heimsækja
hana á Aragötu, skiptast á fréttum
af fjölskyldunum okkar, ræða um
heimsmálin og bera saman bæk-
urnar sem við vorum að lesa.
Að leiðarlokum er ég bæði þakk-
lát og stolt yfir því að hafa átt
Ragnheiði frænku sem góða vin-
konu og sálufélaga. Hennar verður
sárt saknað á meðan minningin um
gáfaða, víðsýna og góða konu með
leiftrandi brosmildu augun sín mun
lifa með okkur sem eftir stöndum.
Steinunn Hjartardóttir.
Heimili Ragnheiðar Kvaran og
Sigurðar Hafstað í útlöndum var
einhvers konar mótpóll heimilis
míns á Tjörn. Heimilin líktust
tveimur samlífisverum í náttúrunni
sem lifa hvor annarri til hagsbóta, í
því sem vísindin nefna symbíósa.
Tvær barnmargar fjölskyldur. Við
Tjörnungar vorum víst einhvers
konar tenging þeirra við ættjörðina
og sveitina, þau hjónin sendu börn
sín til okkar til sumardvalar. Hús
þeirra var okkur aftur tenging við
umheiminn. Þaðan bárust fréttir,
straumar og áhrif, svo að Ósló, Par-
ís og Moskva komu blaðskellandi til
okkar út á tún. Og húsið stóð okkur
opið, og opnaði okkur dyr út í heim-
inn. A.m.k. fimm af okkur systk-
inunum bjuggu í húsi þeirra um
lengri eða skemmri tíma. Heimilin
tvö voru eins og Snæfellsjökull og
Vesúvíus – með göngin á milli.
Ragnheiður var gift Sigurði móð-
urbróður mínum. Diplómatalíf
þeirra bauð upp á margt spennandi
en það var henni ekki alltaf auðvelt,
heimilið þungt, börnin sex og fátt
auðveldara diplómatabörnum en
einangrast frá landi og þjóð og
tvístrast án rótartengsla við upp-
runa sinn. Seinasta útivist þeirra
hjóna stóð hátt á þriðja áratug og
þau tóku þann erfiða kost að senda
yngri börnin heim á unglingsaldri.
Sigurður frændi gat auk þess verið
kenjóttur og konu sinni ekki alltaf
auðveldur. En vegna einstakrar lip-
urmennsku hennar var útkoman
samt sú að hjónin voru fádæma
samhent. Þau voru félagar svo
hreinlega er erfitt að tala um annað
þeirra án þess að nefna hitt um leið.
Og fjölskyldan hélt saman gegnum
þykkt og þunnt, við aðstæður sem
voru allt annað en fjölskylduvænar.
Ragnheiður og Sigurður voru
stórhöfðingjar þó ekki söfnuðu þau
auði. Hús þeirra var opið í óvenju
bókstaflegri merkingu. Einkum var
það athvarf Íslendingum á erlendri
grund. Greiðasemin var ekki bund-
in við frændsemina. Hjónin vildu
allra manna götu greiða. Heimilið
var segull sem dró að sér fólk.
Ragnheiður hafði náðargáfu í mat-
argerð og í stofu hennar ríkti fjör
og frjálslegur andi. Hún tók á móti
gestum með miklum elegans, tók
fullan þátt í samræðum um fjöl-
breytilegustu hugðarefni, svo sem
samfélagsmál, bókmenntir og sögu.
Svo brá hún sér litla stund fram í
eldhús og innan skamms var dýrð-
leg veisla komin á borð. Þetta var
list.
Ragnheiður var húsmóðir, sex
barna móðir og eiginkona sendi-
fulltrúans. Öll þessi erilsömu kven-
hlutverk rækti hún með glæsibrag
og yfirburðum. En hún var líka
önnur kona. Kona með hugmyndir
um aðra stöðu kvenna en þau hefð-
bundnu hlutverk sem hún rækti svo
glæsilega. Kona sem las bækur á
nóttunni þegar aðrir voru sofnaðir.
Kona með ákveðnar og framsækn-
ar skoðanir sem hún lét óhikað í
ljós. Sterk persóna sem hafði áhrif
á þá sem kynntust henni. Hún lét
sér annt um náungann, vildi bæta
samfélagið, var réttsýn og hafði
óbeit á öllu því sem rangt er og
ljótt. Hún hafði skarpa greind og
hjarta sem var heitt og umfram allt
örlátt. Að leiðarlokum þakka ég
fyrir að fá að kynnast henni, njóta
hins mikla örlætis og hollra áhrifa.
Þórarinn Hjartarson.
Þegar ég var að alast upp og
reyndar löngu eftir það líka var allt-
af einhver dýrðarljómi í kringum
fjölskyldu Ragnheiðar og Sigurðar
Hafstað eða Sigga frænda eins og
hann var ævinlega kallaður. Hann
vann í utanríkisþjónustunni og
mestallan starfsaldur hans bjó fjöl-
skyldan erlendis; fyrst í Stokk-
hólmi, síðan í Moskvu á Stalínstím-
anum, þá í Osló og París, síðan
aftur í Moskvu á valdatíma Brés-
néffs og að lokum aftur í Ósló. Það
var því ekki að undra að slíkt líf
væri spennandi í augum okkar
hinna sem ólumst upp á Íslandi í þá
daga og hleyptum ekki heimdrag-
anum fyrr en um eða eftir tvítugt.
Ragnheiður og Sigurður voru ís-
lenskir heimsborgarar af bestu
gerð. Þau voru ekki fólk sem lét sér
nægja að hafa lágmarkssamskipti
við heimamenn á hverjum stað,
heldur kynntust þau fólki vel. Þau
höfðu gaman af því að hafa annað
fólk í kringum sig, gerðu sér far um
að kunna skil á menningu og siðum
á hverjum stað og eignuðust góða
vini og kunningja í þeim löndum þar
sem þau bjuggu. Tengslin við Ís-
land og upprunann voru þó alltaf
mjög sterk, sem sést ef til vill best á
því að þótt börn þeirra hafi nánast
alla sína skólagöngu verið erlendis
og hafi þurft að læra mörg ólík
tungumál, þá kunna þau samt betri
íslensku en almennt gengur og ger-
ist og settust reyndar flestöll að á
Íslandi þegar þau uxu úr grasi.
Ragnheiður var afar glæsileg
kona á sínum yngri árum eins og
hún átti kyn til, dótturdóttir Hann-
esar Hafstein, en hún var ekki að-
eins glæsileg heldur einnig frábær-
lega greind og minnug. Hún virtist
óskeikul varðandi það sem hún
hafði lesið eða heyrt, mundi það
bókstaflega allt saman. Ef mann
greindi á við hana um eitthvert at-
riði gat maður verið viss um að hún
var sú sem hafði rétt fyrir sér. Hún
var málamanneskja, óvenjulega vel
lesin í íslenskum og erlendum bók-
menntum og fylgdist auk þess ótrú-
lega vel með stjórnmálum líðandi
stundar og ég veit að þekking henn-
ar á þessum málum skipti ekki litlu
máli fyrir starf Sigurðar og þar með
utanríkisþjónustu Íslands.
Ragnheiður og Sigurður voru
hvarvetna þekkt fyrir að aðstoða þá
sem leituðu til þeirra í vandræðum
sínum, og þeir voru margir sem til
þeirra leituðu. Þeirra verður ævin-
lega minnst fyrir fádæma gestrisni,
heimili þeirra stóð öllum opið og
ekki síst voru það íslenskir náms-
menn erlendis sem nutu góðs af
gestrisni þeirra. Einhverjum þætti
það eflaust nóg starf að eignast og
koma upp sex börnum, þótt ekki
væri einnig stöðugur gestagangur,
en í þeirra húsi var öllum gestum
vel tekið. Ég tala fyrir munn
margra þegar ég nú að loknu ævi-
skeiði Ragnheiðar þakka fyrir mig.
Ég mun ævinlega minnast hennar
með virðingu og hlýju.
Kolbeinn.
Elsku Ragnheiður.
Ég þakka þér fyrir allt sem þú
hefur gert fyrir mig.
Þú hefur sýnt mér allar þínar
góðu hliðar.
Allt það sem prýðir góða mann-
eskju. Ást, þolinmæði, blíðu, hlýju,
greind, glaðlyndi, gáfur, umburðar-
lyndi, æðruleysi, gjafmildi, rausn-
arskap, staðfestu, lífsskoðanir þín-
ar, fróðleik þinn og þekkingu.
Þú hefur kennt mér margt til að
takast á við lífið.
Megir þú hvíla sátt og ánægð
með þitt ríka æviskeið.
Þinn
Jón Árnason.
Ragnheiður Hafstað