Morgunblaðið - 29.09.2008, Qupperneq 22

22 MÁNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
LJÓSMÆÐUR og
fjármálaráðherra hafa
samþykkt miðl-
unartillögu rík-
issáttasemjara um
nýjan kjarasamning
þessara aðila. Sam-
kvæmt því hækka
grunnlaun ljósmæðra
um allt að 22,6 pró-
sent, sem þýðir að
mánaðarlaun þeirra
hækka að jafnaði um
70-90 þúsund krónur.
Það er vel í lagt á
sama tíma og stór
hluti þjóðarinnar
berst í bökkum vegna
verðbólgu, sem sífellt
virðist færast í
aukana. Verð á mat-
arkörfunni hækkar
jafnt og þétt, en
launaumslagið þyng-
ist lítið. Þetta segir
til sín í hækkandi
vísitölu, sem hækkar
skuldir heimilanna
með ógnarhraða, því
flest lánin eru verðtryggð miðað
við vísitölu eða gengi. Fæðing-
arhríðir óðaverðbólgu eru komnar
af stað.
Nú er ég ekki að gera lítið úr
ljósmæðrum, þær eiga allt gott
skilið. En ég óttast að þeirra
kjarasamningur hafi sett af stað
launaskrið, sem ekki sér fyrir end-
ann á. Læknar eru næstir og þeir
virðast ekki tilbúnir til að gefa
neitt eftir, nema síður sé, því þeir
hækkuðu launakröfur sínar eftir
að samningur við ljósmæður lá
fyrir. Þessar stéttir eru vissulega
mikilvægar og það nýta þær sér
til kjarabóta. Kjarabarátta þeirra
hefur fengið stuðning frá þjóðinni,
ekki síst vegna þess að öll fjöl-
miðlaumræða hefur verið þeim í
hag. Vissulega þarf að greiða
þessu fólki góð laun, en það þarf
að vera innistæða fyrir þeim laun-
um. Það er ekkert gagn að kjara-
bótum, sem brenna á báli verð-
bólgu á fáum dögum.
Samkvæmt upplýsingum sátta-
semjara eru tugir stéttarfélaga
með lausa kjarasamninga og stóru
stéttarfélögin innan ASÍ eru í
uppnámi í byrjun næsta árs. Tals-
menn atvinnurekenda segja svigr-
ún fyrir hækkun upp á 3-4% á al-
mennum launamarkaði, en á sama
tíma gengur ríkið að kjarasamn-
ingi upp á yfir 20% hækkun. Þetta
gengur ekki upp. Það er að skap-
ast sama ástand í þjóðfélaginu og
var á síðustu áratugum síðustu
aldar, þegar verðbólgan nálgaðist
þriggja stafa tölu, gott ef hún náði
ekki því marki um tíma. Þá var
aftur og aftur samið um kjarabæt-
ur, sem brunnu jafnharðan í verð-
bólgubálinu. Þjóðin var við það ár
eftir ár að elta skottið á sjálfri
sér. Hún náði því aldrei, en núna
stefnir hraðbyri í sama leikinn.
Læra menn aldrei af reynslunni?
Það ríkir mikil óvissa í sam-
félaginu vegna fjármálakreppu,
sem ríkir um allan
heim. Ég þarf ekki að
tíunda það. Þess
vegna er það ábyrgð-
arhluti af ríkisstjórn
að ganga að miklum
kjarabótum til ljós-
mæðra. Þær kjara-
bætur eru teknar af
skattpeningum þjóð-
ar, sem er í kreppu.
Skatttekjur ríkissjóðs
koma til með að drag-
ast saman á næstu
mánuðum og árum og
því lítið svigrúm til
mikilla launahækkana.
Nú er ég ekki að halda
því fram, að kjarabæt-
ur ljósmæðra setji
þjóðfélagið á hausinn.
Síður en svo, en ég veit
að allir hinir koma á
eftir. Fyrsti steinninn
hefur verið tekinn úr
stíflunni. Það er kom-
inn í hana brestur.
Verði ekki spyrnt við
fótum fer illa fyrir
þjóðinni.
Það hefur ríkt góð-
æri meðal okkar Ís-
lendinga á und-
anförnum árum, en að
hluta til var þetta góð-
æri byggt á sandi. Það hefur verið
að koma í ljós á undanförnum vik-
um. En menn voru blindir og
margir hafa eytt langt um efni
fram. Lánsfé var borið í unga sem
aldna. Sú var tíðin, að ungt fólk
sætti sig við að hefja búskap í
kjallaranum hjá pabba og mömmu
með innbú frá afa og ömmu. En á
undanförnum árum hefur þessum
ágætu gildum verið kastað fyrir
róða. Unga fólkið hefur búskap í
nýjum íbúðum, þar sem lán fæst
til kaupanna. Þegar það er frá-
gengið er dregið upp kreditkortið
og keypt nýtt innbú á rað-
greiðslum. Að lokum er svo bætt
við nýjum bíl á erlendu láni. Þetta
gat venjulegt launafólk leyft sér,
en þeir „nýríku“ gerðu enn betur.
Þeir vildu helst ekki kaupa neitt
nema það kostaði verulegar fjár-
hæðir. Það var ekki innistæða fyr-
ir þessu „fjárfestingafylliríi“ og
„timburmennirnir“ eru ógurlegir.
Margir eiga ekki fyrir afborg-
unum og lánin hækka og hækka
vegna verðtryggingar í gengi eða
vísitölu. Þess vegna yrðu margir
enn í skuld, þótt þeir seldu allt
sem keypt var.
Skuldir þjóðarinnar eru ógn-
vænlegar og fjöldi heimila rambar
á barmi gjaldþrots. Ungt fólk á
hlut að máli í mörgum tilvika; býr
við brostnar vonir í upphafi bú-
skapar. Sambönd þeirra og heimili
þola ekki álagið og leysast upp.
Það er kallað eftir aðgerðum
stjórnvalda, en ríkisstjórnin gerir
ekki neitt. Jú, hún samþykkir
kjarabætur til ljósmæðra, sem
gætu ýtt af stað launaskriði og
óðaverðbólgu. Talsmenn launþega
og atvinnurekenda kalla eftir
þjóðarsátt, líkt og þeirri sem kvað
niður verðbólguna í lok síðustu
aldar. Þrátt fyrir það heyrist ekk-
ert um aðgerðir stjórnvalda til að
koma þeim viðræðum í gang. Það
þarf einhverja „gulrót“ í upphafi
til að slík „þjóðarsátt“ geti orðið
að veruleika. Ef ekkert er að gert
fer illa fyrir íslensku þjóðinni.
Þeir einir fiska, sem róa. Þess
vegna skora ég á ríkisstjórnina að
setjast undir árar – og róa líf-
róður. Þá er ég viss um að þjóðin
verður tilbúin til að leggjast á ár-
arnar líka. Þannig gæti náðst
„þjóðarsátt“ til að lágmarka þann
skaða sem þegar er orðinn.
Fæðingar-
hríðir óðaverð-
bólgu hafnar
Sverrir Leósson
skrifar um kjara-
samning fjár-
málaráðherra við
ljósmæður
» Læknar eru
næstir og
þeir virðast
ekki tilbúnir til
að gefa neitt
eftir, nema síð-
ur sé, því þeir
hækkuðu
launakröfur
sínar eftir að
samningur við
ljósmæður lá
fyrir.
Sverrir Leósson
Höfundur er útgerðarmaður
á Akureyri.
LÆKNAR fara ekki
oft í verkfall. Læknar
reyna eftir mætti að
fara samningaleiðina
ef þess er nokkur kost-
ur. Auk þess fara
læknar oft halloka í því
áróðursstríði sem
verður við ríkisvaldið.
Læknar hafa ekki
stundað mikla kynn-
ingu á störfum sínum
eða kjörum. Þeir eru
venjulega með hugann
við annað. Margar
stéttir hafa verið mun
duglegri að kynna kjör
sín. Reyndar er mér
minnisstætt að þegar
ég var unglæknir fyrir
um það bil 18 árum, þá
ákváðum við unglækn-
arnir að krefjast
bættra kjara og kynna
málstaðinn. Efnt var
til eins dags verkfalls.
Blaðamannafundur
boðaður um morguninn. Hugmynd
okkar var að reyna að nota tækifær-
ið og kynna störf okkar og kjör á
þessum fundi. Svara spurningum
forvitinna og áhugasamra blaða-
manna. Einnig höfðum við meðferðis
prentaðar upplýsingar um okkur.
Blaðamennirnir spurðu strax hvort
eitthvert neyðarástand myndi skap-
ast vegna verkfalls okkar. Við svör-
uðum „nei“ og þar með tæmdist sal-
urinn af blaðamönnum og fundi var
sjálfhætt. Algjört flopp.
Mörgum finnst að læknar hafi það
gott og því ættum við að vera hóg-
værir. Auk þess er höfðað til sam-
félagslegrar ábyrgðar í anda Jó-
hannesar skírara. Stundum fæ ég á
tilfinninguna að við séum eign fólks-
ins, eins og ríkiskass-
inn, þið vitið hvað ég á
við, enginn vill borga í
hann en fá úr honum að
vild. Í sjálfu sér gæti ég
samþykkt þessa hugsun
ef ég fengi leyfi til að
umgangast smiði, raf-
virkja eða bankann
minn á sama hátt. Við
eigum líka okkar rétt.
Við megum einnig
benda á hvar skórinn
kreppir, hvar okkur er
mismunað eða misboð-
ið. Við eigum rétt á okk-
ar stolti og virðingu. Ef
við teljum árin eftir
stúdentspróf þá gefur 6
ára erfitt læknanám 275
þús. krónur í grunn-
laun. Eftir að hafa
starfað sem unglæknir í
eitt ár færðu 312 þús.
krónur í grunnlaun. Síð-
an ferðu til útlanda og
ert þar í 6 ára sérnám
og við heimkomuna
færðu 475 þús. krónur í
grunnlaun, þá eru liðin
12 til 14 ár frá stúdents-
prófinu. Þegar ég kom úr sérnámi
reiknaðist mér til að kostnaðurinn
við flutninginn og ferðir fram og til
baka öll árin jafngiltu lítilli íbúð í
Reykjavík. Síðan bætast við árlegar
afborganir af námslánum sem geta
numið einu mánaðarkaupi. Því hefur
sérfræðingurinn lagt í töluverðan
kostnað sjálfur. Íslenska ríkið ber
engan kostnað af sérnámi okkar er-
lendis og fær það gratís eins og
hverja aðra Marshall-aðstoð, aftur á
móti nýtur það ávaxtanna óspart.
Þegar sérfræðingurinn hefur unnið í
14 ár frá lækningaleyfi eða í 21 ár frá
stúdentsprófi fær hann í grunnlaun
510 þúsund krónur. Þá er maður orð-
inn að minnsta kosti 41 ára gamall.
Síðan er bara eftir að reikna út elli-
lífeyrinn. Því miður er hann ekki
eins og hjá þingmönnum. Marktæk
breyting sem eflaust ekki allir gera
sér grein fyrir er að mikið af ungum
læknum hefur allt aðrar hugmyndir
um lífsgæði og kjör. Eldri læknum
fannst sjálfsagt að sætta sig við sín
kjör því þeir gátu bætt við sig
tekjum með botnlausri yfirvinnu.
Unga fólkið segir í dag: „Á læknir
með alla sína menntun að þurfa að
vinna eins og skepna til að hafa há
laun?“ Unga fólkið vill líka vera
heima hjá sér og sinna sínum. Auk
þess er vaxandi fjöldi lækna konur.
Að gjaldfella störf unglækna eins og
tilboð ríkisins hljómar boðar ekki
gott. Gert er lítið úr læknum og
læknisfræðilegum ákvörðunum.
Mörgum finnst þær kannski einfald-
ar en ef þær eru rangar geta afleið-
ingarnar verið slæmar. Læknisfræði
snýst fyrst og síðast um að taka
ákvörðun, ekki svo mikið um verk-
lega þáttinn. Þannig er til dæmis
kjarni skurðlæknisfræðinnar að taka
hina afdrifaríku ákvörðun að mæla
með skurðaðgerð frekar en að sleppa
henni. Sjálf aðgerðin er oft einfaldari
en ákvörðunin. Það eru afleiðingar
ákvörðunarinnar sem fylgja sjúk-
lingnum alla ævi. Vandamálin sem
við stöndum frammi fyrir eru að það
er skortur á unglæknum í dag. Þeir
eru mun meiri heimsborgarar en við
gömlu jálkarnir og fara því bara til
útlanda ef þeim er misboðið. Einnig
var það lenska hjá minni kynslóð að
koma sér heim sem fyrst eftir sér-
nám en það hefur breyst. Þar sem
vinnuaðstaða er yfirleitt verri á Ís-
landi, minni tími til að sinna sínu
starfi og minni tími til að sinna rann-
sóknum finnst mörgum vænlegri
kostur að dvelja erlendis. Með aukn-
um flugsamgöngum, tölvupósti, vef-
myndavélum og Skype er dvölin
mun léttari á erlendri grund. Allar
þessar breytingar hafa haft það í för
með sér að Ísland er ekki sjálfgefin
endastöð fyrir íslenska lækna í sér-
námi. Íslenskir læknar eru eftirsótt
vara, því mun það ráðast af við-
brögðum ríkisins hvort þeir starfa
hér eða í útlöndum.
Eiga læknar að
fara í verkfall?
Gunnar Skúli Ár-
mannsson skrifar
um kjör lækna
Gunnar Skúli
Ármannsson
» Þegar sér-
fræðing-
urinn hefur
unnið í 14 ár frá
lækningaleyfi
eða í 21 ár frá
stúdentsprófi
fær hann í
grunnlaun 510
þúsund krónur.
Höfundur læknir og er fjögurra
barna faðir.
UNDANFARNAR
vikur hefur skamm-
sýnt fólk ráðist að
Björk Guðmunds-
dóttur fyrir einlæga
ást hennar á landi
sínu og umhverfi og
skynsamlegum rökum
gegn eyðingu þess.
Himinn og haf skilja
að hugsjónir og eigin
hagsmuni. Það sama
gildir um Björk og Árna Johnsen í
umhverfismálum. Í þætti þar sem
Árna og Elísabetu Jökulsdóttur
greindi á í umhverfismálum var
með ólíkindum hvað Árna tókst að
tipla á flokkslínunni. Í hans mál-
flutningi var hvergi minnst á skað-
legar afleiðingar vatnsaflsvirkjana
á lífríkið við strendur landsins.
Hann var fyrst spurður og fékk
frið til að ljúka máli sínu. Elísabet
var hins vegar stöðvuð með fram-
ígripi stjórnmálamannsins sem
gætti þess að hún gæti ekki lokið
máli sínu, né komið sínum skoð-
unum á framfæri. Árni hefur
marga hildi háð og glímt við
vandamál sem venjulegum manni
væri ógerlegt að sigrast á og halda
reisn á eftir. Eða hvað það allt
saman er nú kallað. Ekki veit ég
hvort ég á að undrast eða dást að
trú Árna á sjálfum sér. Enn eitt er
víst, hann er einstakur afreks-
maður á því sviði. Slíkur maður
leyfir ekki hugsjónakonu að standa
í vegi fyrir málstað þeirra sem sjá
fossa landsins með dollaraaugum.
Þrátt fyrir einlitan og sorglegan
málflutning þessa þrælduglega
manns lá við að ég skellti upp úr
þegar hann sagðist vera umhverf-
issinni. Að væna
Björk Guðmunds-
dóttur um barnaskap
í umhverfismálum þó
hún sjái lengra en
hann, mælir vart með
honum sem umhverf-
issinna.
Erna Indriðadóttir,
sem er fram-
kvæmdastjóri sam-
félags- og upplýsinga-
mála hjá Alcoa, er líkt
og Árni, ósátt við rök
Bjarkar. Ólíkt Árna
er hægt að skilja hennar sjón-
armið. Hún er að verja vel launað
starf sitt og lætur Alcoa njóta góðs
af. Því miður er það fyrirtæki
frægt fyrir umhverfisspjöll og
slæma framkomu við fátæk ríki og
starfsmenn sína. Það geta menn
séð á netinu. Hún áttar sig ekki á
hve þjóðin er orðin vel meðvituð
um þýðingu hreins umhverfis og
lofts og farin að gera sér ljósar af-
leiðingar kæruleysis og græðgi í
umhverfismálum. Ég hefði getað
ímyndað mér að slík ágætis mann-
eskja sem Erna kemur mér fyrir
sjónir, væri undir niðri sammála
Björk ef ekki kæmi meðal annars
þessi setning í grein hennar: Ís-
land er réttilega í margra augum
land hinnar hreinu orku og hvern-
ig álfyrirtæki geta eyðilagt þá
ímynd er greinarhöfundi hulin ráð-
gáta: Hví ertu svo blind, ágæta
Erna?
Kolbrún Bergþórsdóttir skrifar
um hentistefnu og „Fagra Ísland“
og sér bara kosti þess að fórna
náttúruperlum fyrir meiri lífsgæði.
Margfalt fleiri ókostina minnist
hún ekki á. Hún gerir lúmskt grín
að Össuri Skarphéðinssyni og
Björgvini Sigurðssyni þegar þeir
með undirskrift og skóflustungu
veittu áframhaldandi álvæðingu
og mengun brautargengi og von-
ar að þeir hafi gert þetta af heil-
um hug. Kolbrún er betri gagn-
rýnandi á bækur en þá sem
reyna að vernda umhverfið. Hún
virðist hreinlega ekki hafa hug-
mynd um hvað málið snýst um.
Kolbrún gerir sér ekki ljóst að
mengandi stóriðja og virkjanir
eru hugsjónir skammsýnna auð-
hyggjumanna. Það er ekki verið
að hugsa um almenning enda
svokallað góðæri farið þar hjá
garði eins og nú er óðum að
koma í ljós. Afrakstur eyðilegg-
ingar náttúrunnar varð nær allur
eftir í auðmanna pyngjum. Auður
og völd fara hér saman sem ann-
ars staðar, án fylgdar skynsemi
og framsýni. Það má segja Össuri
til málsbóta að hann skammaðist
sín svo mikið fyrir að skrifa und-
ir yfirlýsingu um álver á Bakka
að hann vildi ekki myndatöku.
En hvað gera menn ekki fyrir
völd og áhrif? Össur er góður
drengur sem vill vel án þess að
vita hvernig á að gera. Ágætu
landar! Fórnum ekki landinu fyr-
ir skammvinn gæði. Hættum að
bruðla og eyðileggja. Hækkum
laun okkar með skynsamlegum
sparnaði og fyrirhyggju án þess
að það komi niður á lífsgæðum.
Það gæti verið á við álver á
landsvísu.
Björk og þau sem þykjast
Albert Jensen skrif-
ar um umhverfismál » Fórnum ekki
landinu fyrir
skammvinn gæði.
Albert Jensen
Höfundur er trésmíðameistari.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið