Morgunblaðið - 20.11.2008, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Verðtryggðuhúsnæð-islánin eru
einn versti óvinur
íslenzkra fjöl-
skyldna þessa dag-
ana. Greiðslubyrð-
in þyngist og
höfuðstóllinn hækkar. Margir
hafa borgað og borgað árum
saman; samt hækkar lánið og
hækkar.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar
til að létta greiðslubyrðina til
skamms tíma geta fleytt ein-
hverjum yfir erfiðasta hjall-
ann, en þeir verða að horfast í
augu við að greiðslubyrðin
mun þyngjast síðar.
Margir spyrja hvort ekki
væri nú hægt að afnema verð-
trygginguna. Svarið er að það
væri ekki skynsamlegt við nú-
verandi aðstæður. Í frétta-
skýringu Silju Bjarkar Huldu-
dóttur blaðamanns í
Morgunblaðinu í gær kemur
fram að verðtryggingunni var
á sínum tíma komið á til að
tryggja að sparnaður fólks
brynni ekki upp í verðbólg-
unni. Þau rök eiga ennþá við.
Þeir, sem benda á að fleiri
skuldi húsnæðislán en eigi
sparnað í banka, gleyma
gjarnan þeim gífurlega sparn-
aði, sem landsmenn eiga í
formi lífeyrissjóðanna. Ef
verðtryggingin væri afnumin í
núverandi verðbólgu, brynni
sá sparnaður líka upp.
Gylfi Magnússon, dósent í
hagfræði við Háskóla Íslands,
bendir í blaðinu í gær á að ef
verðtryggingin yrði tekin af,
neyddust skatt-
greiðendur (sama
fólkið og það sem
skuldar húsnæð-
islán) til að leggja
sjóðnum til nýtt fé
svo hann færi ekki
á hausinn. Það yrði
skammgóður vermir.
Gylfi bendir á það, sem
margir hafa raunar gert á und-
an honum; að verðtryggingin
verður ekki afnumin nema
skipt verði um gjaldmiðil hér á
landi. Kjarni málsins er sá að
krónan er ónýt og hefur verið
lengi. Engum dettur í hug að
lána til langs tíma í krónum
nema verðtryggja lánið. Með
því er öll áhættan af verðbólgu
auðvitað lögð á lántakann.
Þetta er hluti af því verði, sem
við greiðum fyrir pínulítinn,
sjálfstæðan gjaldmiðil.
„Ef við værum með stöð-
ugan gjaldmiðil sem fólk hefði
talsverða trú á væri miklu
minni ástæða til þess að semja
um verðtryggingu,“ segir
Gylfi.
Þessu er Ögmundur Jón-
asson, formaður BSRB, ekki
sammála. Hann segir verð-
tryggð lán útbreidd. En það
eru þau fyrst og fremst í verð-
bólgulöndum með óstöðuga
gjaldmiðla; til dæmis í Mexíkó,
Chile, Brasilíu, Argentínu og
Tyrklandi.
Ef við viljum halda í verð-
trygginguna, ættum við endi-
lega að halda í krónuna. Ef við
viljum losna við hana og fylgi-
kvilla hennar, er ráð að skipta
um gjaldmiðil.
Verðtryggingin er
hluti af því verði
sem við greiðum fyr-
ir pínulítinn, sjálf-
stæðan gjaldmiðil}
Verðtryggða krónan
Hvernig stend-ur á því að Al-
þingi hefur enn
ekki haft í sér dug
til að afnema lögin,
sem veita þing-
mönnum, embættismönnum og
ráðherrum ríflegri eftirlaun en
öðrum? Hvað getur vafist
svona fyrir þingmönnum, sem
lýsa sig þó sammála nauðsyn
þess að þessi vondu og ósann-
gjörnu lög verði felld brott?
Ef ríkisstjórnin, með sinn
ríflega þingmeirihluta, stæði
gegn afnámi laganna, sem sett
voru árið 2003, væri seinagang-
urinn auðvitað skiljanlegur. En
svo er ekki. Leiðtogar stjórn-
arflokkanna, Geir H. Haarde
og Ingibjörg Sólrún Gísladótt-
ir, hafa lýst nauðsyn þess að af-
nema lögin, þótt ekki hafi þau
borið gæfu til þess enn. Á síð-
asta vori voru önnur mál talin
mikilvægari, en um leið til-
kynnt að formenn allra stjórn-
málaflokka á þingi myndu
vinna sameiginlega að laga-
breytingum í sumar. Þá lá að
vísu fyrir frumvarp Valgerðar
Bjarnadóttur,
flokkssystur Ingi-
bjargar Sólrúnar,
um afnám þessara
sérréttinda. En
það hlaut ekki náð
fyrir augum þingheims, þótt
menn segðust vilja lögin burt.
Og enn draga menn lapp-
irnar. Á meðan fólk missir
vinnuna eða tekur á sig veru-
lega launaskerðingu vegna
ástandsins í efnahagsmálum,
svo ekki sé nefnt hvernig útlit-
ið er í lífeyrismálum almenn-
ings, þumbast Alþingi við.
Menn bera m.a. fyrir sig að erf-
itt sé að afnema lögin og taka
þar með áunninn rétt af fólki.
Áunninn rétt á borð við þann
að geta þegið full eftirlaun,
þrátt fyrir að vera í öðru laun-
uðu starfi, eins og allnokkrir
fyrrverandi ráðherrar og þing-
menn hafa gert að undanförnu.
En þó sjá allir að sú skömm
hlýtur að vera tekin frá þeim.
Alþingismenn, sem kvarta
undan verkefnaskorti, ættu að
sjá sóma sinn í að afnema eigin
sérréttindi hið fyrsta.
Alþingismenn ættu
að sjá sóma sinn í að
afnema sérréttindin}
Burt með sérréttindin!
Þ
að er óhætt að segja að þingheimi
hafi brugðið nokkuð á mánudag-
inn var er í ljós kom að Guðni
Ágústsson hafði sagt af sér þing-
mennsku. Guðni er skemmtilegur
og litríkur maður og það var gaman fyrir
óreyndan þingmann að vinna með honum. Á
skammri stundu hefur þingflokkur framsókn-
armanna og flokkurinn allur gjörbreyst.
Það er afar fátítt að þingmenn segi af sér
þingmennsku við þær aðstæður sem þarna
sköpuðust. En aðstæður í íslensku þjóðfélagi
núna eru afar óvenjulegar. Guðni Ágústsson
leiddi flokk sinn á erfiðum tímum og vænt-
anlega hefur hann talið að hann hefði ekki
stuðning til þess að byggja hann aftur upp.
Framsóknarmenn kalla á miklar breytingar, breytta
stefnu í Evrópumálum og breytta ásýnd flokksins. Mat
gamla formannsins hefur án efa verið það, að slíkt væri
ekki hægt nema með nýju fólki í brúnni. Enda þekkjum
við flest skoðanir Guðna í Evrópumálum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur nú ákveðið að flýta lands-
fundi sínum og taka Evrópumálin sérstaklega til skoð-
unar. Ég held að sú ákvörðun hafi verið skynsamleg og
skipti máli við þessar aðstæður sem nú eru uppi. Allt ís-
lenskt fjármálalíf er að hruni komið. Atvinnulífið er í
miklum vanda. Fjölmiðlarnir eru meira og minna komn-
ir á eina hendi. Heimilin í landinu eru allt of skuldsett.
Allt þetta hefur skapað vantraust á bankakerfinu og
eftirlitsaðilum í þessu landi. Fólki finnst kjörnir fulltrú-
ar hafi verið sem sofandi Þyrnirós. Nú kepp-
ast menn við að skýra frá því að aðrir beri
líka ábyrgð. Að Seðlabankinn hafi átt að
gera þetta og Fjármálaeftirlitið hitt. Að rík-
isstjórnin hafi átt að taka fastar á. Og það
sem upp úr stendur, að enginn segi neinum
neitt nema það að almenningur eigi að
borga.
Það þurfa allir að horfa í eigin barm. Meg-
inverkefnið er að skapa aftur tiltrú á stjórn-
völdum á Íslandi. Að fólk fái það á tilfinn-
inguna að menn séu að vinna saman í því að
leysa aðsteðjandi vanda en ekki stöðugt að
leita að blórabögglum. Það þarf að skýra út
af hverju þessi ósköp dundu yfir og hvað
þurfi að gera til að koma í veg fyrir að slíkt
gerist aftur. Það verður að sýna fólki fram á að það sé
ljós handan við göngin.
Þar liggur meginverkefni stjórnmálamanna. Núna er
allt breytt. Allir flokkar þurfa að hefja sig upp úr ein-
stökum álitaefnum og verkefnum og velta fyrir sér
hvernig eigi að reisa íslenskt samfélag aftur við. Hvaða
sjónarmið eigi þar að ráða för. Ætlum við að sigla inn í
endalausan ríkisrekstur eða ætlum við strax að leysa úr
læðingi þrótt hvers einstaklings í þessu landi ? Verður
það á forsendum ríkisins eða hugmyndum fólksins í
landinu? Framundan eru áhugaverðir tímar í íslenskri
pólitík. Tímar þar sem ekkert pláss er fyrir skoð-
analeysi heldur sköpun og hugsun.
olofnordal@althingi.is
Ólöf Nordal
Pistill
Skoðanir, takk!
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
T
öluverð óvissa ríkir nú
um styrkveitingar fyr-
irtækja til íslenskra há-
skóla en það hefur færst
í vöxt á undanförnum
árum að samningar séu gerðir milli
menntastofnana og fyrirtækja um
rannsóknarstyrki og kostun á stöð-
um kennara.
Litlar upplýsingar liggja hins
vegar fyrir um fjárstuðning fyrir
2009. Háskóli Íslands er t.a.m. ein-
ungis búinn að tryggja sér um helm-
ing þeirrar fjárhæðar sem skólinn
fékk frá stofnunum og fyrirtækjum
2008. Sú upphæð var 150 milljónir
kr. Stór hluti upphæðarinnar sem
tryggð hefur verið fyrir 2009 kemur
frá erlendum sendiráðum sem kosta
12 stöður í deild erlendra tungu-
mála. Stykir hagfræði- og viðskipta-
deildar skila sér að öllum líkindum
ekki og óvissa ríkir um styrkveit-
ingar margra deilda.
Á Bifröst ríkir líka óvissa, en dr.
Ágúst Einarsson, rektor Háskólans
á Bifröst, segir fjárstuðning fyrir-
tækja mikilvægan fyrir háskólann.
Ekkert liggi hins vegar fyrir um
hver hann verði á næsta ári.
„Ástandið í samfélaginu er almennt
með þeim hætti að menn geta lítið
sagt um 2009, hvorki varðandi sam-
starfssamninga né annað,“ segir
hann. „Við höfum hins vegar átt góð
samskipti við fjölmörg fyrirtæki og
höfum enga ástæðu til að ætla annað
en að staðið verði við gerða samn-
inga.“ Sama segir Þorsteinn Gunn-
arsson, rektor Háskólans á Akur-
eyri. Engar staðfestingar á efndum
samninga hafi borist en menn gangi
út frá að þeir haldi.
Viðræðum slegið á frest
Jóhann Hlíðar Harðarson, for-
stöðumaður almannatengsla Há-
skólans í Reykjavík, segir HR vera
með samstarfssaminga við átta fyr-
irtæki og renni tveir samninganna
út á þessu ári. Samningar skólans
við Landsbankann eru þá í endur-
skoðun en aðrir samningar eru í
fullu gildi. Viðræðum við ný fyr-
irtæki um samstarfssamninga hafi
hins vegar verið slegið á frest um
óákveðinn tíma.
Um 35 stöður eru fjármagnaðar
með styrkjum að fullu eða að hluta
hjá HÍ að sögn Guðmundar R. Jóns-
sonar, formanns fjármálanefndar
HÍ. Kostnaðurinn við lektors- eða
dósentsstöðu nemur um 4,5 - 6
milljónum kr. og styrkveitingar
hafa verið á bilinu 0,5 - 7 milljónir
kr. „Það gerir okkur því óneitanlega
erfiðara fyrir ef þetta dettur upp
fyrir.“
Hjá HR hafa fimm heilar stöður
verið kostaðar og segir Jóhann
Hlíðar eina þeirra mögulega í upp-
námi. Nokkrar stöður séu auk þess
kostaðar að hluta. Landsvirkjun
kostar stöðu prófessors í auðlinda-
fræðum við HA og í gangi eru um
30 samstarfsverkefni við fyrirtæki
og stofnanir þar sem styrkveitingar
nema um 1 - 5 milljónum kr. Hjá
Bifröst eru stöður eingöngu kostað-
ar að hluta, en hátt í 30 samstarfs-
aðilar styrkja auk þess skólann með
fjárstuðningi eða starfi tengdu
rannsóknum. Meðal samstarfsaðila
eru Glitnir, Kaupþing og Nýsir.
Búast má við töluverðri fjölgun
háskólanemenda eftir áramót. „Við
bíðum í ofvæni eftir að fá að vita úr
hverju við höfum að spila. Því það
er erfitt að lenda í niðurskurði og
ætla á sama tíma að taka á móti fullt
af nýju fólki sem við viljum annars
gjarnan gera,“ segir Guðmundur.
Morgunblaðið/Ásdís
Menntun Þeim sem setjast á háskólabekk eftir áramót kann að fjölga um-
talsvert. Fjárstuðningur mun hins vegar að öllum líkindum minnka.
Hefur kreppan áhrif
á háskólastarfið?
Áhyggjur háskólasamfélagsins
eru menntamálaráðuneytinu
kunnar að sögn Steingríms
Sigurgeirssonar, aðstoðar-
manns menntamálaráðherra.
Vissulega sé áhyggjuefni ef
dragi úr fjárveitingum, en það
sé ekki menntamála-
ráðuneytisins að bregðast við
slíku. „Þessir styrkir eru viðbót
við framlög opinberra aðila og
þetta á því ekki að ógna grunn-
þjónustunni sem samið er um
við ríkið,“ segir Steingrímur.
Fimm ára samningur ríkisins
við Háskóla Íslands um eflingu
kennslu og rannsókna við HÍ
var undirritaður í janúar 2007
en samkvæmt honum fær skól-
inn um þriggja milljarða kr. við-
bótarframlag yfir fimm ára
tímabil. Hvort viðbótar-
framlagið fyrir 2009 mun skila
sér, skýrist þó væntanlega ekki
fyrr en fjárlagafrumvarpið hef-
ur verið afgreitt. En samkvæmt
samningnum ætti HÍ þá að fá
um 670 milljónir kr.