Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1941, Blaðsíða 4

HALLGR. JÓNSSON:
Um þróun eimvélarinnar
England er talin vagga eimvélarinnar; þar
hófst smíði hennar fyrir nálega 200 árum, og
þaðan breiddist smíði hennar út á 19. öldinni
til nálega allra menningarlanda.
Á sjónum náði eimvélin undirtökunum
seinni hluta aldarinnar. Seglin urðu að þoka
fyrir hinni hraðvaxandi véltækni. Rómantíkin
sem fylgdi hinum fögru skipum fölnaði smám
saman. Hinum ,,hvítu svönum‘“ fækkaði á höf-
unum, og nú má svo heita, að þeir séu aðeins
til í endurminningum aldraðra manna.
Bezta dæmið þess, hve hraðfara sigurför
eimvélin fór um skipaflota siglingaþjóðanna
er það, að árið 1890 var eimskipafloti Norð-
manna 381 skip samtals 228.000 brúttó smál.
eða 14.5% af öllum þeirra farskipaflota. Árið
1914 er eimknúinn farskipafloti þeirra 1618
skip, samtals 1.885.000 brutto smál. eða 77%.
Meðalstærð skipanna óx á sama tímabili úr
565 upp í 1165 smál.
Meiri hluti farskipa var þá um 3000 smál.
Aðalvélarnar voru þrígengis eða þríhemlu-
vélar með skyttum og yfirflatareimsvala.
Loft-svalaveiti- og austurdælur voru hreyfðar
með vogarstöngum af aðalvél. Ganghraði
þeirra var 70—75 sn. á mínútu og þaðan af
minna ef um stórar vélar var að ræða.
Vistavélar voru einnig eimknúnar. I hverju
skipi var kjölfestudæla, ein Donkey eða vista-
dæla og önnur til vara. Eimir með tilheyrandi
látra hermanna, eða til að veita almenningi
næga öryggiskennd.
Forráðamenn hinna nýju ,,verndara“ virð-
ast mjög samvinnuþýðir, og þeim er það mjög
ljóst að nauðsynlegt er að halda uppi miskun-
arlausum aga. Þeir munu varla vera mótfalln-
ir því að landsmenn komi sér upp sterku og
réttlátu lögregluvaldi íbúunum til verndar. Ef
það, sem kom fyrir í Heiðmörk hefði komið
fyrir í sumum fylkjum í Bandaríkjunum,
myndi fólkið sjálft hafa tekið dómsvaldið í
sínar hendur og rifið sökudólgana í tætlur. Ef
slíkt á eftir að endurtaka sig, veit enginn
hvaða óöld kynni út af því að skapast.
íslenzku lögregluna þarf að auka á tvennan
VÍKINGUB
dælu. 1 sumum skipum ljósvél og súgvél. Stýri-
vélin, ef nokkur var, stóð aftast á stjórnpalli.
Þá var á þilfari akkerisvinda og 1 vöruvinda
við hvern bulka. Skotskir katlar, svo kallaðir,
voru allmennastir, 1—2 í skipi, og oftast með
dragsúg. Eimþrýstingur oftast 11,25—12,65
kg. pr. cm2. Þá var hjálparketill fyrir vind-
urnar sérstaklega með 7 kg. pr. á cm2. í stór-
um skipum þar sem margra katla var þörf, var
hjálparketillinn feldur niður, en í hans stað,
var þá hafður skotskur ketill af minni gerð en
aðalkatlarnir og notaður með þeim á milli-
ferðum. Kolabrennsla var þá svo að segja ein-
göngu notuð. Vélbúnaður þessi hafði þá tæki
til eldsneytissparnaðar eftir nútíma hugmynd-
um. Eins sjálfsagðan. hlut og góða einangrun
á kötlum, strokkum og pípum, var naumast
talið nauðsynlegt að hafa, enda voru vélarnar
þá mjög kolafrekar. 3000 smál. farmaskip,
með 9 mílna hraða notaði þá um 16 smál. kola
á dag. Kolaþörf þessa skips er !/3 rninni, og
hefir þó hraðinn aukist að mun.
Var þessi gerð véla almennust frá 1890—
1914. Farmaskip, sem smíðuð voru á þessu
tímabili voru gerð eftir þeirri meginreglu, að
farmrúmið yrði sem stærst í hlutfalli við fram-
lagt fé. Sparneytni og hraði virtist hafa verið
skoðað sem aukaatriði.
Hin harða samkeppni milli skipasmiðjanna
orsakaði að verð hverrar smálestar í farma-
hátt. Fyrst með því að vopna hana og fjölga
henni af vel vöskum mönnum í einkennisbún-
ingum, í öðru lagi þarf að koma á fót í sam-
bandi við hana staðgóðri leyniþjónustu óein-
kennisklæddra manna, þar sem ekki verður
farið eftir skrokkstærð, heldur skynseminni
einni saman. Því lögreglunni á aldrei að vera
ókunnugt um neitt það, sem þjóðinni eða ein-
staklingum hennar, getur stafað hætta af.
Þeim, sem ofbýður kostnaðurinn af því, má
benda á ríkislögregluna frægu, sem komið var
upp á friðar- og fjárþrengingartímum, hvað
þá nú, þegar lífshamingja heilla kynslóða er
að veði.
4