Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Blaðsíða 4

að fyrir hér um bil 11.000 árum hafi verið heim-
skautsástand í Danmörku. Norður-England,
Skotland og írland voru í eyði fyrir hér um bil
10.000 árum síðan.1)
Þegar ísinn var mestur, náði hann yfir öll
Norðurlönd. Isinn náði langt inn í Rússland og
þakti allt Norður-Þýzkaland. Alpafjöllin voru
þakin jökli, en Pýreneafjöllin og láglendið á
vesturströnd Bretlandseyja var laust við ís. Það
hefur því verið byggilegt svæði vestur frá, sem
sé Portúgal, Spánn og Frakkland, suðurhluti
Irlands, Vestur-England og nokkur hluti Belgíu,
en heldur ekki lengra norður á bóginn. Sömu-
leiðis halda menn því fram, að Norður-Atlants-
hafið, Norðursjórinn og Eystrasalt væru íshöf,
en íslaus sjór við Pýreneaskagann og vestur-
strönd Frakklands og upp að suður- og vestur-
strönd Irlands.
Miðjarðarhafið var stöðuvatn, eða ef til vill
tvö stöðuvötn, og Evrópa óræktað skógarland
eða steppur. Allt meginlandið var hafið nokkuð
hærra yfir sjóinn en nú, og Norðursjórinn var
slétta með stórum fljótum. Vesturströnd Bret-
landseyja lá góðan spöl fyrir vestan Irland og
sveiflaðist þaðan í suðvestur inn í Biskaya-
flóann.
Italía var landföst við Afríku, en Eyjahafið
var land og tengdi Grikkland við Asíu. — Á ís-
öldinni var meðalhiti ársins hér um bil 5° lægri
en nú. Veturnir voru lengri og sumurin styttri.
Hvers vegna ísinn fór að þiðna og minnka
veit maður ekki. Sennilegast er, að á þessum
tímum hafi átt sér stað mikil umbrot í Atlants-
hafinu vegna jarðelda, og að land og sjór hafi
færzt úr stað, og við það hafi hafstraumarnir
breytt um stefnu og það hafi breytt loftslag-
inu. Hversu mikil þessi umbrot hafi verið, verð-
ur naumast hægt að útskýra. Við austurströnd
Mið-Ameríku, þar sem heiti straumurinn —
Golfstraumurinn — sem nú skolar strendur
Norður-Evrópu, hefur útrás, hafa ef til vill orð-
ið miklar breytingar á sjó og landi. Bahama-
eyjaklsinn, sem liggur í bugðu fyrir utan strend-
ur Florída, hefur þá sennilega verið samfast
land, og því girt fyrir útrás mexikanska
straumsins. Nýfundnaland með nálægum svæð-
um, sem hefur verið meginland áfast Ameríku,
getur líka hafa orðið viðskila við meginlandið
og nokkuð af því sokkið í sjó. Neðansjávar-
fjallgarðurinn, sem nær frá Stóra-Bretlandi til
Færeyja og þaðan til íslands og svo til Græn-
lands, hefur líklega einu sinni verið meginland,
1) De forhistoriske Tider i Europa. Kobenhavn 1927.
S. 17. Sml. Dr. phil. Victor Madsen, Berl. Tid. 15. ágúst
1938.
sem víða hefur sprungið og er sokkið í sjóinn.
Hins vegar álíta margir, að í Atlantshafinu,
fyrir vestan strendur Portúgals, hafi verið stór
eyjaklasi, þar sem Azoreyjar eru nú, sem hafi
sokkið í sjó á þessu tímabili.1) Einnig er það
álitið líklegt, að eiðið við Gibraltar, sem tengdi
Spán við Afríku, hafi rofnað, og við það hafi
myndazt innstreymi frá Atlantshafinu til Mið-
jarðarhafsins.
Byltingar þær, sem hér er lýst — eða nokkur
hluti þeirra — hefðu verið nægar til að gjör-
breyta bæði landinu og veðráttunni og gefa haf-
straumnum þá stefnu, sem hann hefur nú.
Nokkrir hinna þekktustu höfunda álíta, að
loftslagið í Evrópu hafi verið kaldara fyrir 2—
3000 árum en það er nú, og þýzkir vísinda-
menn, sem fjalla um þetta efni, virðast vera
þessu samdóma. Frá ýmsum áreiðanlegum heim-
ildum er það staðfest, að stóru fljótin, sem
náðu að rómversku landamærunum, Rín og
Dóná, voru stundum þakin þykkum ís, sem
gat borið afarmikinn þunga. Miklar hersveitir
fóru oft með hesta, flutning og hlaðna vagna
yfir þessi fljót, án þess nokkuð yrði að, en á
seinni tímum er ekkert dæmi slíks. Hreindýrin,
sem nú eru á nyrztu breiddargráðunum í Lapp-
landi og Siberíu, áttu á þeim tímum heima í
Mið-Evrópu. Á dögum Cæsars áttu hreindýr,
elgir og mammútar heima í Þýzkalandi og í
skógum Póllands. Þýzkaland var þá eins og
Kanada er nú.
Sænskir vísindamenn halda fram þeirri kenn-
ingu, að botninn í Eystrasalti — og löndin þar
í nánd — hækki hér um bil 1,5 cm á ári. Flata
skandinaviska undirlendið hefur fyrir fáum þús-
undum ára verið undir vatni, og hæðirnar stærri
og minni eyjar.
Golfstraumurinn.
Golfstraumurinn kemur frá Mexikóflóanum.
Gegnum sundið milli Yucatan og suðurhlið Kúbu
kemur hann í Mexikóflóann og fylgir vestur-
og norðurströnd hans, þangað til hann sem heit-
ur og flughraður straumur leitar út gegnum
sundið milli Florida og Kúbu. Hitinn er á sumr-
um 28° og meira að segja í janúar stígur hann
upp í 25°. Hraðinn getur suma mánuðina orðið
5,7 km á klukkustund, og er sá hraði meiri en
hraði Missisippi- og Amazonfljótanna, sem
hafa að jafnaði 4,5 km hraða á klukkustund.
Hæðir Bahamaeyjanna reka hann við mynni
1) Kolumbus hélt, að Azoreyjar væru leifar af
Atlantis, og hinn látni forstöðumaður fyrir jarðfræðis-
skóla Frakklands, Pjerre Termier, er sömu skoðunar.
Dr. phil. Victor Madsen, Berl. Tid. 15. ágúst 1938.
130
VIKINEUR