Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Blaðsíða 5

Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1954, Blaðsíða 5
sundsins móti norðri upp með ströndum Banda- ríkjanna. Frá Cap Hattaras hefur Golfstraum- urinn norðlægari stefnu, sumpart vegna þess, að hann við möndulsnúning jarðarinnar berst til austurs og af því hann er kominn inn á svið suðvestanvindsins. Við Nýfundnalandshryggina kemst hann ennþá lengra í austur, við árekst- urinn á Labradorstrauminn, og eins og hrað- inn fer minnkandi, lækkar hitinn og dýpið, en breiddin eykst. Þar sem maður í Floridasundinu getur rakið spor hans á 800 metra dýpi, er breidd hans við Nýfundnaland aðeins 60 metrar, og að hitinn lækkar sést af eftirfarandi töflu: I Floridasundinu er hitinn á vetrum 25° Á 83 gr. norðl. breiddar 23,5° - 35 — — 22,3 - 40 — — 19,9 - 42 — — 16,7 Nálægt 45° n.br. skiptist Golfstraumurinn í fleiri álmur, og sjávarhitinn á yfirborði þeirra nær yfir mestallan hluta hins norðlæga Atlants- hafs. Syðsti hlutinn beygir til suðurs milli Azor- eyjanna og að strönd Portúgals. Minni álma gengur inn í Biskayaflóa og þaðan upp I Ermar- sund. Aðalkvíslin fer í norðaustur, framhjá Bretlandseyjum — og áfram milli íslands og Noregs. Við rás Golfstraumsins í norðurátt breyttust allir staöhættir. Aðalkvísl þessa straums hafði á ísöldinni flætt umhverfis strendur Norður- Spáns og Vestur-Frakklands og nyrzta álma hans náði til írlands og vesturstrandar Eng- lands — (eins og endimörk íssins sanna) — en nú fékk hann lausan tauminn lengra til norð- urs meö ströndum fram. Framrás Golfstraums- ins til norrænna landa hefur haft mjög mikil- væga þýðingu. Við það fékk norðurhluti Evrópu „mióstöS“, sem gefur svo mikinn hita fyrir utan strendur Noróur-Noregs, að hitinn í janúar er 3° yfir frostmark. Á sama breiddarstigi í Asíu og Ameríku og samsvarandi breiddarstigi á suJð- urhelmingi hnattarins er kvikasilfrið frosið mánuðum saman og allt þalcið þykkum ís. Golfstraumurinn hefur ennþá mikilvægara hlutverk en að miðla hita þeim ströndum og landshlutum, sem hann flæðir umhverfis; hann kemur líka með ósköpin öll af fæðu handa þeim lifandi verum, sem eru í nánd við strendurnar. Langt úti á dýpinu, við strendurnar og í f jör- unni, úir og grúir af lifandi verum. Á miðun- um, þar sem dýpi, hiti og sjávarbotninn er til þess fallinn, eru margar fisktegundir saman komnar, og einkum um gottímann er urmull af þeim alveg upp að landsteinum, skelfiskur og ýmsar krabbategundir halda til í fjörunni, og fjölbreytt fuglalíf er á sjónum og við strend- urnar. Þannig hefur það verið í þúsundir ára, að þetta dýraríki hefur gefið mikilvægan skerf til viðhalds lífsins fyrir það fólk, sem hefur búið á þeim svæðum, sem hafstraumurinn hefur hitað upp. öll sú fiskimergð, sem var í Atlantshafinu á ísöldinni, við Portúgal, Spán og strendur Frakk- lands, hélt lengra norður eftir, þegar hitinn í sjónum breyttist. I Miðjarðarhafinu,semnúvarð áfast við Atlantshafið, jókst fiskurinn, og ýmsar aðrar tegundir sjávardýra jukust, einkum í innri hluta hafsins, þar sem stór fljót höfðu út- rás. — í Norðursjónum og Norður-Atlantshaf- inu þroskaðist fiska- og lagardýralíf seinna vegna skorts á hæfilegum hita í sjónum, sem vegna áhrifa kalda ísvatnsins langa lengi ekki var eins hentugt fyrir viðkomu fiska- og sæ- dýragróðurs eins og seinna, þegar kringum- stæðurnar voru orðnar betri. Ef maður gengur að því vísu, að meiri eða minni umbrot hafi átt sér stað, eins og fyrr get- ur, einmitt á því tímabili, þegar kuldatíðin end- aði og mildara tímabil byrjaði, þá hlaut afleið- ingin af þessum umbrotum að verða sú, að ógur- leg flóðalda steig upp úr sjónum, sem hefur grafið strendurnar og undirlendið í Vestur- og Norður-Evrópu og kringum Miðjarðarhafið og hefur náð yfir mörg þúsund mílna víðáttu og eytt öllu, sem fyrir varð, skolað því í sjóinn. Aðeins hálendinu hefur verið hlíft. Þegar líka er hægt að sanna það, eins og sést greinilega á uppgröftum, að Vestur- og Norð- vestur-Evrópa í fyrstu árþúsundir eftir ísöld- ina var algjörlega óbyggð, því varla finnast hlutir frá þeim tíma, sem beri vott um menn- ingu, og yngri munir sýna undraverða afurför hvað hagleik snertir í samanburði við tímabilið nokkrum þúsund árum fyrr, þá eru miklar líkur til þess, að vatnsflóð eða flóðalda — í eðlilegu áframhaldi og í nánu sambandi við eldsum- brot — hafi átt sér stað, og við það hafi þrosk- aðasti hluti íbúanna — strandbúarnir — dáið út, og að þess vegna ríki fullkomin þögn yfir lönd- unum, sem virðist hafa varað í nokkur þús- und ár. V. Ferðalög ísaldarmannsins. Ríki myndast í Miðjarðarhafshéruðunum. Elztu menningarleifar og eftirstöðvar af fólki, sem álitið er að eigi rót sína að rekja til síð- ustu ísaldar — frá því 15—20.000 árum fyrir okkar tímabil — hafa fundizt við strendur Atlantshafsins, í Portúgal, á norðurströnd%Spán- ar og í Frakklandi. Frh. á bls. H8. V I K I N G U R 131

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.