Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1959, Blaðsíða 3

Sænska flaggskipinu Vasa bjargað
Það var hátíðlegt augnablik
hjá björgunarsveitinni þegar
kafarinn Sven-Olov Nyberg, 23
ára, tilkynnti frá 32 metra dýpi:
„Hon har láttat tre, fyra deci-
meter!“
Nyberg kafari var fyrsti mað-
urinn síðan 1628 sem sá vatn
renna undir kjölinn á hinu mikla
flaggskipi Gustav II Adolfs Svía-
konungs, Vasa, en svo hét þetta
skip, var smíðað á tímum þrjátíu
ára stríðsins með miklum til-
kostnaði. Með því átti að sýna
mikilleik og reisn Svía, og þá
ekki síst sænska þjóðhöfðingjans.
Björgunarmennirnir óttuðust
mest að skipið mundi ekki þola
áreynsluna þegar því væri lyft
upp úr leirnum, en þar var það
búið að liggja meir en þrjú
hundruð ár, og væri þá allt þeirra
erfiði unnið fyrir gýg. En skipið
gaf sig ekki, og er nú verið að
mjaka því nær landi og á grynnra
vatn, þar sem seglfestan verður
fyrst tekin úr því og ýmsar aðrar
öryggisráðstafanir gerðar áður
en því verður endanlega lyft upp
á yfirborðið.
Og öllum Svíum, sem fylgst
höfðu með björgunarstarfinu létti
einnig stórlega við þessar fréttir.
Þó langt sé enn í land með björg-
unina, eru þó miklar líkur til, ef
ekkert sérstakt óhapp kemur fyr-
ir, að stórkostlegar — minner
frán fornstore da’r — eins og
Svíar oi’ða það, komi upp á yfir-
borðið með þessu, á sínum tíma
mikið umtalaða skipi, en örlög
þess urðu þau, að það kollsigldi
sig á jómfrú-ferð sinni í ágúst-
mánuði árið 1628.
Ekki er nú meira um annað
talað en hinn stórkostlega minja-
grip ,,Vasa“, sem þjóðin muni nú
eignast. Það muni hafa ómetan-
legt aðdráttarafl á ferðaménn frá
öllum álfum heims. Það verður
einasta skipið frá 17. öld sem til
sé í fullri stærð og með rá og
reiða. Það er farið að tala um
byggingu Vasa-safnhúss, enda er
YÍKINGUR
þegar búið að bjarga 730 munum
úr skipinu af ýmsu tagi, og safna-
menn fullyrða jafnvel að þeir
geti orðið upp undir 20,000.
Skipstr j ónan (Gallionsf igur),
sem er ljón útskorið af miklum
hagleik, var tekin af skipinu áður
en björgun hófst. Var það með
öllu óskemmt, jafnvel gyllingin
ekki farin af því.
Það er nú kunnugt orðið að
skipið var skreytt nálega stafna
á milli með listaverkum, skornum
í tré, af frægustu myndskerum
þeirra tíma. Ekkeii; var til spar-
að við smíði þessa skips; það var
smíðað eftir konungsins fyrir-
sögn.
Sérfróður maður, próf. Sten
Carling, segir um skurðmyndirn-
ar frá Vasa: „Það verður stór-
kostlegt minjasafn sem við fáum
af hafsbotni. Frá fyrri hluta 17.
aldar þekkjum við einkumkirkju-
lega listmuni, svo sem altaris-
skápa og prédikunarstóla. En nú
koma allir þessir veraldlegu list-
munir fyrir dagsins ljós, og auka
á merkilegan hátt þekkingu okk-
ar á skreytingu skipa sem smíð-
uð voru á þeim tímum. Af þess-
um myndum sjáum við að hug-
myndir og hetjutákn voru ekki
einvörðu sóttar til fortíðarinnar,
þær voru líka úr norrænum forn-
sögum“.
Þetta verður — et pangnumm-
er“ — segja Svíamir. Eftir svo
sem 3 ár verður allt komið í
kring, og miklu stórkostlegra en
menn höfðu gert sér vonir um.
Tvö þúsund klst. hafa kafar-
arnir verið niðri á hafsbotni.
Tólf hundruð sinnum hafa þeir
staðið á botninum í kringum
Vasa og grafið 6 göng undir skip-
ið fyrir stálböndin sem því var
lyft með. Um 60 manns vinna nú
við björgunina; þeir hafa tvö
stór flothylki og tvo dráttarbáta
til afnota, auk annarra tækja.
Þegar „Vasa“ hvolfdi.
Blaðamaður frá „Dagens Ny-
heter“ hefir reynt að lýsa því
þegar slysið varð og stuðst við
tiltækar heimildir. Honum farast
svo orð:
Dag nokkurn í ágústmánuði
árið 1628 var allt tilbúið til að
láta úr höfn frá Södra Berget.
Skipið var þá með nokkurn hlið-
halla, en menn gerðu sér ekki
grein fyrir ástæðunni fyrir því
og var því ekkert aðhafst til úr-
bóta. Segl voru nú dregin upp,
fyrst pallseglin á framsiglu og
síðan á stórsiglu. Því næst fram-
segl og síðan aftursegl. Kveðju-
skotum var hleypt af. En skipið
lét ekki að stjóm. Vindhviða kom
niður af Södra Berget og skipið
lagði sig mikið. Skipun var gefin
um að sleppa skautum pallsegl-
anna, en vindurinn var ekki nóg-
ur til þess að seglin rynnu. Reynt
var að draga fallbyssurnar frá
hlé síðunni og upp til kuls, en
það tókst ekki. Hliðhallinn jókst,
og sjór tók að renna inn um fall-
byssuopin. Vasa reisti sig ekki
eftir það. Úti við Beckhólmann
lagðist skipið alveg á hliðina og
sökk á 18 faðma dýpi. Á leiðinni
til botns reisti það sig þó við og
lagðist á botninn á réttum kili
með flöggum og fullum seglum.
Gúsaf II Adólf konungur hafði
rekið mikið á eftir við smíði þessa
mikla skips en hann sté aldrei
fæti sínum um borð eftir að smíð-
inni lauk. Mestur hluti þess fólks
sem tók þátt í fyrsta áfanga þess-
arar jómfrúreisu, fórst með skip-
inu. Voru það 133 sjómenn, 300
219