Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Qupperneq 2

vermanna, dvaldi þar þrjá vetur
og- þrjú sumur og- græddi mikið
fé.
í Reykdælu segir frá því, að
Áskell goði í Hvammi hafi átt
fiskiföng mikil í Flatey á Skjálf-
anda.
Grímsey á sinn sögulega þátt,
ekki ómerkan, um fiskveiðar til
forna.
í Vallarljótssögu er þess getið,
að þaðan réru á einum degi þrjá-
tíu skip til fiskjar.
Og seint á 1B. öld flúði Guð-
mundur Arason Hólabiskup góði
með fjölmennu liði sínu, undan
ofsóknum veraldlegra höfðingja
til Grímseyjar.
Þangað varð hann sízt sóttur
heim, en veigamesta orsökin var
þó sú, „at veiðiskap skorti eigi
í eyjunni; var þar þá nóg atvinna
mörgu sinni, þótt annarsstaðar á
landi væri skortur".
Fróðlegt er einnig að geta þess,
að snemma á 14. öld stofnaði
Lárentíus Hólabiskup „spítala"
fyrir fátæka uppgjafapresta að
Kvíabekk í Ölafsfirði; „því að
honum þótti þar gott til blaut-
fiskjar og búðarverðar og vel
henta gömlum mönnum til fæðu“.
Líklega mun þetta vera fyrsta
elliheimilið, sem stofnað var á Is-
landi og sést jafnframt, að fiskur
hefur þótt holl fæða og ódýr, þar
sem útræði var gott.
Um Vestmannaeyjar er sagt,
að þar hafi verið útræði, áður
en Ormur ánauðugi byggði eyj-
arnar.
Víða má lesa í for'num sögum,
að fiskur gekk kaupum og sölum
og að eftir honum var sótzt til
matar.
Bændur þeir, sem ekki höfðu
sjálfir útræði fóru til fiskkaupa
sjálfir, eða sendu aðra. Voru
venjulega hinir röskustu menn
kvaddir til slíkra ferða.
Segir í Bjarnar sögu Hítdæla-
kappa: „Héraðsmenn eigu opt út
á Snæfellsnes eptir fiskföngum“.
í þeim ferðum þótti ójafnaðar-
mönnum „matur í“ að gera
skreiðarmönnum fyrirsát. Fyrir
þeim urðu þeir Björn og Atli á
Bjargi Ásmundarson, er þeir
Guðmundur Jensson.
komu úr skreiðarferð vestan und-
an Jökli.
I Eyrbyggju er sagt, að skreið-
arhlaðinn á Fróðá hafi verið svo
hár, að stiga þurfti til að ná nið-
ur skreið.
Nú kann einhver, er þetta les,
að vilja vita frekari deili á veiði-
aðferðum fornmanna. Þeirri
spurningu verður ljósast svarað
með orðréttum kafla úr riti Arn-
gríms ábóta á Þingeyrum um
Guðmund biskup Arason frá því
um 1350:
„I því kapitulo öndverðrar sögu
er greindist Islands náttúra, seg-
ir, at almenningr þeirrar jarðar
fæðist með búnýt og sjádreginn
fisk; en sá dráttur er svá laginn,
at menn róa út á víðan sjá ok
setjast þar, sem fjallasýn lands-
ins merkir, eftir gömlum vana,
at fiskrinn hafi stöðu tekit. Þess-
háttar sjóreita kalla þeir mið;
skal þá renna léttri línu út af
borðveginum niðr í djúpit ok
festa stein með neðri enda, at
hann leiti grunns; þar með skal
fylgja bogit járn er menn kalla
öngul ok þar á skal vera agnit
til blekkingar fiskinum, ok þann
tíma, sem hann leitar sér mat-
fanga og yfir gín beituna, grefr
oddhvasst ok uppreitt járnit hans
kjapt, síðan fiskimaðurinn kenn-
ir hans viðkvámu ok kippr at sér
vaðinum, dregr hann svá at borði
ok upp í skip; er þessi fjárafli
bvo guðgefinn at hans tilferð er
ei greiðari en nú var greind, ok
þó allt eins verðr mikit megn
þessarar orku, at öreigar verða
fullríkir; má ok öll landsbygð
sízt missa þessarar gjafar, því at
þurr sjófiskur kaupist ok dreifist
um öll héruð“.
Litlum biæytingum mun þessi
veiðiaðferð fornmanna hafa tek-
ið gegnum aldirnar, en tekin voru
ýmist kölluð haldfæri eða hand-
færi, og gildir hið síðarnefnda
enn í dag, þó í fullkomnari mynd
sé.
Þó er í fornritum nefnd bæði
net og nætur til fiskveiða, t. d.
á Hávarðar sögu ísfirðings, en
Iieimildir þar um fáar og óljósar.
Má því af framansögðu þykja
fullsannað að fiskveiðar frá
fyrstu tímum íslandsbyggðar
hafi verið snar þáttur lífsbjörg
og fæðuöflun landsmanna.
En nú mun staðnæmst við að
rekja fiskveiðisögu fornmanna,
enda ekki tiltölulega viðburðarík
meðan þeir fengu að njóta sinna
nægtabrunna, allt frá upphafi
sinnar sögu á landi hér og til árs-
ins 1408 að Englendinga varð
vart á íslenzkum fiskislóðum.
Fram að þeim tíma réðu ís-
lenzkir sæf arar einir um siglingar
á norðurhöfum; fundu og byggðu
Grænland, bar vestur að strönd-
Björn Þorsteinsson, sagnfræðingur.
VÍKINGUR
266