Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Blaðsíða 3

um N-Ameríku en þar varð ekki
úr varanleg'u landnámi þeirra.
Árið 1970 gaf Björn Þorsteins-
son sagnfræðingur út bókina:
„Enslca öldin í sögu íslendinga“.
Hér er um stórfróðlegt fræði-
rit að ræða og skemmtilegt af-
lestrar.
Leitaði höfundur fanga m. a.
í enskum skjalasöfnum lítt rann-
sökuðum eða könnuðum. Virðist
honum hafa tekizt að auka drjúg-
um við fáskrúðugar heimildir um
sögu okkar á ofanverðu miðöld-
um, eða fyrir 1550, þar sem mjög
skorti á allsherjar yfirlit yfir
sögu íslendinga.
Álít ég, að vel væri, ef ráðandi
aðilar í fræðslumálum framhalds-
skóla hér á landi tækju „Ensku
öldina“ að einhverju, eða öllu
leyti á stundaskrá sína. Okkar
uppvaxandi kynslóð væri vissu-
lega hollt að kynnast nánar hinni
hörðu og oft miskunnarlausu bar-
áttu kynslóða þeirra tíma gegn
ásókn og ofbeldi erlendra sjó-
velda.
Hefir höfundur góðfúsl. leyft
mér að grípa til nokkurra heim-
ilda, án sérstakra tilvitnana
hverju sinni.
Bókin hefst á tilvitnun í Ár-
bækur Jóns Espólins:
—“norræna siglingu þraut, og
voru þá fyrst enskir með grip-
deildum hér viö land, en seinna
tíökuöust kaupfarir Hansastaöa
er kallaöir voru —
Undan ströndum Vestur-Evr-
ópu liggur allstór eyja, sem á síð-
ustu öldum hefur verið nefnd
Bretland hið mikla. Saga þeirra
þjóða, sem þar byggja, er einhver
hin ævintýralegasta, sem um get-
ur síðustu fjórar aldir. Allt fram
á 15. öld höfðu Englendingar
byggt annars flokks veldi, féþúfu
öflugri ríkja, en þá gerðust þeir
allmiklir farmenn, borgir vaxa í
landi þeirra, og á 16. öld tekst
þeim að hrinda af herðum sér
íhlutun páfa, keisara og erlendra
fésýslumanna, en leggja grunn að
einhverju mesta flotaveldi sem
sagan greinir frá.
Sextánda öldin færði Englend-
ingum auð, völd og frægð, en hún
VÍKINGUR
var ekki jafn eftirlát annarri ey-
þjóð, sem byggði allmikið eyland
norður í Atlantshafi.
íslendingum færöi þetta frægö-
arskeiö sögunnar aukdö umkomu-
leysi.
Eigi að síður er saga þessara
þjóða samtvinnuð á margan hátt
um rúmlega aldarbil, en þá skilja
leiðir með höfuðbóli og hjáleigu,
og máttu bæði sennilega vel við
una.
Nú víkur sögunni að þeim 30
ensku duggum, er báru á íslenzk-
ar fiskislóðir á því herrans ári
1413.
Um aðdraganda eða forsögu
þess atburðar eru ekki skráðar
heimildir. Trúlegt mætti þó þykja
að lyktin af hinni lostætu skreið,
sem Islendingar framleiddu hafi
orkað á þefskyn hinna engelsku,
því í upphafi hófust verzlunar-
viðskifti milli landanna og voru
íslendingum hagfelld á margan
hátt. Var skreiðin mjög eftirsótt
vara og á tímabili var ein vætt
skreiðar goldin með 4 tunnum
mjöls eða 3 af hveiti.
En viðskipti þessi riðu í bág
við hagsmuni dansk- norskra
stjórnvalda og Hansasambands-
ins þýzka, og landið dróst inn í
átök stórvelda um verzlun og yf-
irráð á hafinu.
Frá upphafi var íslendingum
illa við fiskveiðar útlendinga hér
við land og gerðu ítrekaðar til-
raunir til að hefta þær á ýmsan
hátt.
Þær tilraunir ollu langæum
deilum og til styrjaldir kom útaf
íslandi milli Dana og Þjóðverja
annarsvegar og Englendinga
hinsvegar.
Sauð þar upp úr eftir víg
Bjöms Þorleifssonar ríka sem
Englendingar drápu á Rifi árið
1467.
I þeim átökum og fyrir um-
komuleysi Islendinga, sem skort
hafði getu til að endurnýja skipa-
kost sinn vegna ágengni og kúg-
unar hins erlenda konungsvalds,
hverfa hinir fornu Grænlending-
ar út í buskann og koma ekki við
sögu meir.
Brezkir sagnfræðingar hafa á
síðustu áratugum, eða frá 1950,
við rannsóknir á siglingasögu
þjóðar sinnar fyrr á öldum kom-
ist að þeirri niðurstöðu að ís-
landssiglingar Englendinga á 15.
og 16. öld hafi verið mjög mikil-
vægur þáttur í þróunarsögu
enska flotaveldisins.
Siglingar þeirra yfir Islands-
Porkell Sigurðsson, vélstjóri.
ála hefur verið þeim strangur
skóli, alið upp harðgera sjómenn
og þjálfað þá í sjómennsku og
siglingafræðum.
Fimmtánda öldin er stór í snið-
um. Hér sækjast herveldi eftir
bækistöðvum og ein þjóð hrekur
aðra frá landi. I þeim átökum eru
íslendingar oftlega leilmir grátt;
rændir sinnj skreið og lýsi eða
drepnir:
Róstugt þótti á Rifi
þá ríki Björn dó.
Öld sú verður ekki undanfari
vaxtar og velmegunar, heldur
harmsögulegra atburða í íslenzkri
stjórnmála- og menningarsögu.
En engu að síður er hún tíma-
bil mikilla örlaga og leggur
traustan grundvöll að viðnáms-
þrótti íslendinga, þegar veröldin
gerðist þeim andsnúnari en hún
löngum var á 15. öld.
267