Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1972, Blaðsíða 12

Eyðing fiskimiðanna
Grein þessa skrifaði Sigurjón Einarsson, skipstjóri,
fyrir rúmum 20 árum.
Þeirri spurningu hefur oft ver-
ið vikið að mér, hvort það sé á-
lit mitt að f iskur hafi farið þverr-
andi hér við land á síðari árum,
og hef ég þá af fullri sannfær-
ingu svarað játandi eins og allir
þeir sjómenn munu gera er langa
reynslu hafa í þeim efnum.
Hvernig má þetta rétt vera,
þvert ofan í aflaskýrslur er sýna
hið gagnstæða, ef miðað er við
þær, þ. e. aukið aflamagn á sama
tíma miðað við skipafjölda. Þessu
mun ég nú hér leitast við að
svara og byggja upp á reynslu
minni og annarra samtíðar-
manna minna, sem fiskveiðar
hafa stundað hér við land s. 1.
50 ár. Það var sumarið 1906 að
ég hóf sj ómennskuferil minn á
skútu, þá barn að aldri. Égmundi
ekki vilja halda því fram, að
skúturnar hafi höggið tilfinnan-
legt skarð í fiskistofninn, enda
er skakfærið saklausasta og
smávirkasta veiðarfærið sem við
höfum notað við fiskveiðar.
Árið 1913 réðist ég fyrst á
togara og komst þá í þann harða
skóla að reyna hvað það er að
vinna stanzlaust sólarhringum
saman, t. d. einu sinni í þrjá
sólarhringa með 20 mín. hvíld
í hverjum, eða aðeins meðan að
vörpunni var dýft í, eftir að búið
var að hreinsa dekk, en þó kom
varpan alltaf upp full að fiski.
Þetta var mokfiskirí eins og það
er kallað, þegar að ekki hefst
undan, en það kom oft fyrir í
þá daga. Þeir togarar sem að
Þjóðverjar og Englendingar not-
uðu til 1929 við veiðarnar hér við
land eru fallnir úr sögunni. Þjóð-
verjar eiga ekki einn einasta
eftir, en Englendingar nokkra,
sem þeir nota á heimamiðum á
skrapi í Norðursjó og þar í kring.
íslenzk fiskimið hafa rýrnað
svo mjög síðan 1920 að ekkert
þýðir fyrir þessar þjóðir að
senda slík skip lengur til fiski-
fanga, og væri þó ólíku saman
að jafna, því að nú væri hægt
að búa þau hjálpartækjum, sem
hafa mikla þýðingu við veiðar
svo sem fisksjá, bergmálsdýptar-
mæli og ratsjá. Árið 1917 seldu
Islendingar flesta sína fyrstu
togara, en þá var stærsta skipið
í þeim flota 305 tonn. Þessi skip
höfðu gefið góðan árangur. 1920
komu svo nýir togarar hingað til
landsins mun stærri og betri skip
og var að bætast í þann flota þar
til 1930, en þá var stærsta skip
flotans af þeim skipum sem Is-
lendingar létu byggja 462 tonn.
Sama þróun heldur svo áfram
með tilkomu nýsköpunartogar-
anna, sem nú eru komnir á ní-
unda hundrað tonn og búnir
flestum eða öllum hugsanlegum
tækjum til þess að vera sem
mikilvirkastir í herferðinni á
íbúa Ægis. Við höfum ekki verið
einir um þessa þróun, því að
sama gildir um aðrar þjóðir og
engu síður. Við allt þetta bætist
svo aukinn skipafjöldi. Það er
því enginn furða þó að högg sjái
á vatni, enda lýtur fiskurinn í
sjónum eins og annað því lögmáli
að eyðast það sem af er tekið.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina kom
mönnum saman um að fiskur
hefði aukizt til muna við þá hvíld
sem miðin fengu þau 5 ár, sem
styrjöldin stóð. En þá miðuðu
menn við hin grynnri mið. Gömlu
skipin, eða þangað til höfðu ekki
þurft að sækja á djúpmiðin. Það
var nógur fiskur grynnra. Tog-
ararnir voru því ekki farnir.að
leita út í landgrunnshallið, en
brátt kom að því, að þeir urðu að
leita dýpra, því að grunnmiðin
þoldu ekki ánauðina og þá var
það, að Halinn fannst og þar var
þá svo mikill fiskur, að aldrei
brást ef veður leyfði, en nú er
svo komið að það má hending
heita ef hittist þar í fisk og helzt
aldrei hægt að ná þar í fisk og
helzt aldrei hægt að ná þar heil-
um túr.
Selvogsbankinn hefur frá önd-
verðu verið okkar árvissustu
fiskimið mánuðina marz og apríl
og þangað hafa þá sótt skip frá
mörgum þjóðum. Fleiri hundruð
skip röðuðu sér þar ár eftir ár
og fengu mikinn afla. Togarar
flestra þeirra fiskiveiðaþjóða er
hingað sækja sveimuðu þarna til
og frá á góðum botni. Þeir hættu
netum sínum lítt í hraun. Þess
gerðist ekki þörf. Fiskur var þá
svo mikill á Selvogsbanka um all-
an sjó. En Selvogsbanki þolir
ekki ótakmarkaða ánauð frekar
en önnur mið og nú er svo komið
að enginn, sem stundað hefur
þar veiðar s. 1. 30—40 ár þekkir
hann fyrir sömu mið. Það eru
orðin mörg ár síðan Frakkar,
Spánverjar, Portúgalar, Hollend-
ingar og fl. gáfust upp við að ná
þar þeim árangri, sem þeir töldu
sig þurfa og hafa þeir því ekki
þar sézt síðari ár, en ennþá
sækja þangað of margir eða nógu
margir til þess að halda áfram-
haldandi rýrnun við.
Það var siður togaranna allt
fram undir 1930 þegar vertíð
lauk á Selvogsbanka, að fara þá
austur fyrir land á Hvalbak, sem
kallað var. Skeikaði þá lengi vel
ekki að þar var þá mikið af fiski,
en því miður svo smáum, að oft
var miklu af smæðsta fiskinum
hent í sjóinn aftur. Var ekki
hirðandi. Þarna var um hræði-
lega rányrkju að ræða eins og
víðar og þetta hlaut að hefna sín,
VlKINGUE
276