Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1975, Qupperneq 45

Flugsandur er reyndar þekkt fyrir-
brigði víða um heim. Hann saman-
stendur mestmegnis af ávölum eða
köntuðum kvartskornum og vindur-
inn getur þjappað honum saman í
gríðarstórar leirur eða sandhóla og
eru þeir okkur einna þekktastir á
vesturströnd Jótlands, en þar er einn
þeirra stærstur, Raabjerg Mile og
er hann um 30 metra hár, einn km
á lengd og hálfur km á breidd.
Hann hreyfist árlega um tíu
metra í austurátt. Dæmi eru til, að
í ofviðrum hafi miðhlutinn þokast
fram allt að 50 metrum.
Til að fyrirbyggja eyðileggingu
ræktaðs lands af þessum flugsandi
hafa danir gróðursett mikið af sand-
rúgi, marhálmi og öðrum sandplönt-
um sem binda sandinn.
Á hinni stormasömu eyju, Anholt
í Kattegat, sem er alræmd fyrir
skipströnd, eru um 90 prósent af
flugsandinum korn, yfir 2 m/m í
þvermál.
En vindurinn orsakar fleiri fvrir-
brigði í landslagi en drepið hefir ver-
ið á hér að framan og er nóg að
minnast á hið síbreytilega kínverska
landslag við stórárnar Gulá og Bláá
sem stormar og flóð umbylta því frá
einum tíma til annars.
Allir vitum við, að hafið, skip og
lifandi verur getur vindurinn svo
að segja leikið sér með.
Vindhraðinn í hinum ofsalegu
hvirfilvindum og fellibyljum sem
gevsast yfir lönd og höf getur komist
vfir 50 metra á sekúndu og í miðju
hvirfilsins er uppstreymi með ótrú-
legum sogkrafti sem getur lyft stór-
um byggingum af grunni og flutt
þær drjúgan spöl.
Öflugasti sogkrafturinn er hinn
svokallaði skvstrokkur eða „torna-
do“, sem má teljast hitabeltisfyrir-
brigði.
Því er haldið fram að þá geti
vindhraðinn aukist upp í 250 mílur
á sekúndu!
Skýin nálgast jörðina dimm og
ógnandi og mynda trekt eða stunda-
VÍKINGUR
glas, og eru jafnvel í slönguformi og
loftuppstreymið nær því ógnvekjandi
afli að þar sem þetta náttúruundur
fer yfir sópar það sjó og vatni yfir
100 metra í loft upp, flytur hús og
rífur tré upp með rótum.
Þessu óhugnanlega fyrirbæri fylg-
ir oftast skýfall, þrumuveður og
haglél.
Árið 1883 sveif heljarmikill ský-
strokkur yfir mynni Gangesfljóts-
ins og, a.m.k. 215 þúsund manns
týndu lífi á þessu þéttbýla land-
svæði.
Hin síðustu ár hafa tjónin af
hvirfilstormunúm minnkað að veru-
legum mun.
Hinir svonefndu „fellibylja flug-
menn“ geta nú með nokkurri vissu
sagt fyrir um hegðun þeirra allt að
því sólarhring fram í tímann.
Þeir eru sérstaklega þjálfaðir og
fljúga beint á þessi svæði og fram-
kvæma mælingar á vindhraða, loft-
þrýstingi, úrfelli o.s.frv.
Hinir voldugu hafstraumar eru
að meginhluta tilorðnir fyrir áhrif
vindanna. Suðvestlægir vindar At-
lantshafsins hafa um aldaskeið ráðið
stefnu Golfstraumsins og honum
fylgja hlýjar kveðjur alla vega að
okkar norðlægu ströndum — og yfir
þvi megum við vera hjartanlega
ánægðir því að öðrum kosti hefðu
ísbirnir labbað um okkar slóðir.
Hættulegt er, þegar vindurinn
nær tökum á eldinum.
I flestum sögulegum stórbrunum
og þá sérstaklega í borgum á storm-
urinn sök á þeim miklu eyðilegging-
um sem orðið hafa.
Það var hvassviðri, sem olli þvi
mikla tjóni, sem varð í Álasundi 23.
janúar 1904 og í Björgvin 15. jan-
úar 1916.
í miðhluta Álasunds brunnu yfir
800 hús og í Björgvin 350 hús og
gamla Osló brann til grunna á þrem
dögum árið 1624.
En í þeirri borg höfðu orðið níu
stórbrunar.
Kristjáni fjórða hefir víst ekki lík-
að staðsetning borgarinnar þvi hann
flutti hana nær Akershus, lagði
grunninn að hinni nýju Christianiu.
Dagana 2. til 7. september 1666
brunnu í Lundúnum 89 kirkjur og
13200 hús í 460 götum borgarinnar.
Þá daga var stormur mikill.
Beztu flugfuglarnir kunna vel að
notfæra sér vindinn og hið minnsta
loftstreymi.
Það sjáum við bezt með því að
fylgjast með stormsvölunum og alba-
trosunum o.fl. fuglum, sem halda sig
á úthöfunum.
Flugfiskurinn er vel þekktur með-
al sjómanna, sem sigla á Miðjarðar-
hafi. Hann hefur stóra brjóstugga
og þegur hann þenur þá út getur
hann hafið sig upp og flogið nokkur
hundruð metra, til mikillar skemmt-
unar fyrir áhorfendur ,en slíkt skeð-
ur aðeins í hvassviðri og hann beitir
þá upp í vindinn af mikilli list.
Og einn aðdáandi flugfiskanna
hefir skrifað: „Fátt verður manni
minnisstæðara en að sjá í fyrsta sinn
þessa litlu fiska hefja sig upp frá
sólglitrandi sjávarfleti Atlantshafs-
ins og svífa silfurskæra í loftinu
langar leiðir.
Hvernig maðurinn hefir, frá
fyrstu tímum notfært sér vindinn
yrði langur kapituli að skrifa.
Við skulum aðeins að lokum
svona til gamans drepa á það, að
menn hafa frá ómuna tíð notað
vindinn til siglinga á þurru landi.
Engin veit hvenær Kínverjar
smíðuðu sinn fyrsta vagn með rá og
reiða og létu vinda flytja sig fram
og aftur um hinar víðáttumiklu slétt-
ur sínar.
Á flatlendi Niðurlanda sigldu íbú-
amir langar leiðir og náðu allt að
60 km hraða á klst. Og seglavagnar,
sem í gamla daga gengu á teinum
vfir óendanlegar preríur Ameríku
náðu í góðum meðvindi slíkum
hraða að bifreiðar nútímans þyrftu
að „spýta í.“
Og haft er fvrir satt, að ósjaldan
hefðu dömuhattar þeirra tíma, fokið
út í veður og VIND.
Þýtt. G. Jensson.
431