Náttúrufræðingurinn - 1932, Síða 19

náttGrttfk.
49
verpir hún stundum uppi í sandorpnu hrauni, gróðurlitlu, vegna
hess að hún hefir ekki haft friðland niður við Rangá, þar
:sem hún þó hefði helzt kosið að vera. í Noregi er þessi gæsarteg-
und algeng sumstaðar, en þar hefir hún eins og hér orðið að flýja
hvern varpstaðinn öðrum betri. Norðanfjalls í Noregi verpur hún
nú aðeins úti í óbyggðum eyjum og skerjum úti við hafsauga,
yzt í skerjagarðinum úti fyrir ströndinni. Hefst hún þar við með-
an ungarnir eru að vaxa upp og hún sjálf er í „sárum“, þegar
liún hefir fellt flugfjaðrirnar, síðari hluta sumars. Á daginn
sitja gæsirnar niður við flæðarmálið og synda óðara langt lit
á sjó með ungana, ef styggð kemst að þeim. Á nóttunni fara
þ>ær upp um eyjarnar og reita þar í sig gras og annan þann
gróður, er þær telja ætan og þar er að fá (Collett). Þessir ein-
kennilegu lifnaðarhættir hafa sett sérstakan svip á þessa gæs,
svo að auðvelt er að þekkja norsku gæsirnar frá öðrum gæsum
þessarar tegundar, það er, — hún er orðin að sérstöku afbrigði
•eða undirtegund (subspecies). Fáum mundi og hafa dottið í
hug, að gæsirnar færu að taka upp á því að verpa í hömrum
0g björgum, líkt og b.jargfugl. Þó er það satt. Helsingjarnir,
:sem hér koma haust og vor, verpa aðallega í Norðaustur-Gi’æn-
landi og víðsvegar annarsstaðar um heimskautalöndin. Fyrir
nokkurum árum síðan, dvaldi danskur maður, A. L. V. Man-
niche*) að nafni, árlangt í Norðaustur-Grænlandi, við fugla-
fræðislegar rannsóknir. Á einum stað þar norður frá hitti hann
fyrir sér all-mikið helsingjavarp á afar einkennilegum stað, —
það var framan í þverhnýptri fjallsbrún, mörg hundruð feta á
Læð, og talsvert langt frá sjó. Urpu helsingjarnir þar á berg-
syllum framan í hömrunum, talsvert ofar en í mið.iu bjarginu.
Milli fjalls og fjöru var all-víðáttumikið undirlendi, reglulegt
iáglendi, og talsverður gróður á stöku stað. Tjarnir og smá-
vötn voru þar víða. Þar hefði því mátt ætla, að helsingjarnir
diefðu átt fremur að leita sér bústaða, og það hafa þeir efalaust
gert í fyrstu. En þar neðra var ekki allt sem sýndist. Þar hefir
þeim ekki verið viðvært fyrir bitvarg. Refir, hreysikettir, úlfar
•og ýmislegt annað ferfætt iliþýði var þar á ferð. Bjargið var
því eini griðastaðurinn, sem um var að gera, eða flýja héraðið
ella. En helsingjarnir hafa ekki viljað láta hlut sinn; landið
•var gott að öðru leyti. 1 bjarginu varp margt annarra fugla,
*) Hann var þátttakandi í rannsóknaleiðangri Mylius Eriksen’s —
„X)anmerkur‘ ‘ -leiðangrinum svo nefnda, <á árunum 1906—1908.
4