Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2005, Side 18

Náttúrufræðingurinn - 2005, Side 18
Náttúrufræðingurinn F RÉTTIR Örnólfur Thorlacius tók saman „Ísaldargarðurinn" Undir lok jökultímans, fyrir um 13.000 árum, dó út fjöldi stórra villidýra í Norður-Ameríku - „megafána" álfunnar - svo sem villihestar, úlfaldar, sverðkettir og mastódonar (fomir fflar), svo fátt eitt sé nefnt, auk þess sem aðrar tegundir eru orðnar næsta fágætar, eins og vísundamir. Þótt loftslagsbreytingar komi þama við sögu er megin- sökin sjálfsagt hjá mönnum, sem um þessar mimdir vom í stórsókn út yfir álfuna. Handan Atlantshafsins, í Afríku, er önnur megafána á leið á eftir hinni amerísku: Ljón, sítur (blettatígrar), górillur og simpansar, nashymingar, fflar og fjöldi annarra stórra grasbíta þoka af stómm svæðum vegna ágangs manna eða em í útrýmingarhættu. Sömu örlög bíða margra stórra dýra í Asíu, svo sem ffla og tígra. I Nature 18. ágúst 2005 kemur fram nýstárleg tillaga, sem miðar að því að draga úr báðum þessum vanda- málum - að flytja hluta af megafánu Gamla heimsins, einkum frá Afríku, til Ameríku og sleppa dýmnum þar í umhverfi sem þeim hæfir.1 Aðalhöfundur hugmyndarinnar er Josh Donlan við Comellháskóla í Ithaca, New York, en með honum standa að greininni allmargir aðrir bandarískir vísindamenn. Til stuðnings máli sínu færa þeir ýmis rök: Fjármála- og tækniumsvif manna og þarfir sívaxandi mannfjölda setja hvarvetna mark á vistkerfin, svo hvergi er lengur að finna óspillt umhverfi; vemdarstefnunni til óþurftar verða náttúruvemdarsinnar að þola stimpil sem boðberar dómsdags og glötunar; sums staðar, svo sem víða á stóm sléttunum í Norður-Ameríku, fer mönnum fækkandi, svo tækifæri bjóðast til náttúrlegrar nýtingar lands í fram- tíðinni; og að lokum er bent á þá siðferðilegu ábyrgð sem menn verða að axla vegna hlutdeildar sinnar í eyðingu stóm dýranna í Ameríku í ísaldarlokin. Hugmynd þeirra Donlans gengur út á að leggja - í áföngum - undir innflutt dýr að minnsta kosti milljón hektara svæði á norðuramerísku sléttunum. Þessi svæði yrðu í vistfræðilegu jafnvægi, fflar ættu þátt í að halda gresjunum við með því að bíta runnana, eins og frændur þeirra mastódonamir gerðu forðum; ljón og sítur tækju við hlutverki sverðtartnanna við að halda í skefjum stofn- um villtra hesta, asna og úlfalda. Sítumar myndu líka ráða við kvíslhymumar, en þessar antflópur (Antilocapra americana) em fráustu dýr á gresjunum vestanhafs og hafa trúlega þróast í samkeppni við útdauða sítutegund, Acionyx trumani. Ekki yrði ráðist í allt þetta samtímis, heildaráætlunin miðast við 50 ár eða lengri tíma. Landnýtingin yrði að maú höfunda arðbærari en landbúnaður á sléttunum, sem nú er víða rekinn með opinbemm styrkjum. Dýr af mörgum þeim tegundum sem hér ræðir um ganga þegar hálfvillt vestanhafs, einkum í Texas, í einkagörðum sem mikil aðsókn er að og gefa af sér góðar tekjur. Að sjálfsögðu sættast ekki allir við þessar róttæku hugmyndir. Þegar þetta er skráð em mótmælabréfin ekki farin að birtast í Nature, en í The Economist 20. ágúst er vitnað í grein þeirra Donlans og andmæli við henni.2 Sumir vemdarsinnar óttast að svona umsvif myndu bitna á öðrum og meir aðkallandi aðgerðum til verndar aðþrengdum amerískum tegundum, eins og tilraunum til að flytja úlfa, vísunda, grábimi og krónhirti aftur til gamalla búsvæða, en sú viðleitni hefur mætt öflugri andstöðu úr röðum bænda og stjómmálamanna. Það hefur kostað langvarandi réttarhöld, stórfé í skaðabætur til kvikfjáreigenda og útistöður við veiðiþjófa að skapa úlfum griðland irtnan Yellowstoneþjóðgarðsins, þar sem þeir vom þó til skamms tíma, og varla yrði auðveldara að sætta menn við nýbúa eins og ljón eða sítur. Aðrir telja að nær væri að verja fjármunum og mannviti í að bæta hag villtra dýra á núverandi heimaslóðum þeirra í Afríku og Asíu en að skapa þeim aðstöðu artnars staðar, auk þess sem dýr sem flutt hafa verið á nýjar slóðir, viljandi eða óviljandi, svo sem rottur, kettir eða minkar, hafa oft valdið vemlegri og stundum ófyrirséðri röskun á lífríkinu sem fyrir var. 1 Josh Donlan o.fl. 2005. Re-wilding Norlh America. Nalure, 436, 913-914. 2 Back to the future. The Economist, 20. ágúst 2005. 376/8440, 57-58. 88

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.