Náttúrufræðingurinn - 1933, Blaðsíða 30

24
nAttúrufk.
eru, enda er grænlenzka rjúpan sérstakt kyn, frábrugðið íslenzka
kyninu. Rjúpan er nefnilega staðfugl, og því nær heimkynni hvers.
rjúpukyns yfir hlutfallslega lítinnhluta af því svæði, sem er heim-
kynni rjúpunnar á norðurhveli jarðar. En ef engin rök duga, þá er
að taka staðreyndirnar: menn hafa séð rjúpurnar fljúga til Græn-
lands, og hvað þurfum við þá frekar vitnanna við. Vonandi er öll-
um ljóst, hve barnaleg og hlægileg svona staðhæfing er, og sætir
furðu, að slíkt skuli birtast á prenti.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að rjúpuna þjá ýmsir
næmir sjúkdómar, sem geta þynnt fylkingarnar eða gert þær að.
nær því engu á hlutfallslega skömmum tíma. Ekkert er því til fyr-
irstöðu, að einhver sjúkdómur (t. d. Cocccidiosis) hafi eytt rjúpunni
hér, eins og sannað er, að stundum verði í Noregi. ísland er svo
víðáttumikið, og kraftar þeir, sem eyða líkum dýra svo sterkir og
fljótvirkir, að ekki þyrftu að finnast rjúpnahræ í tugatali, enda
þótt fjöldi væri fallinn í valinn. Þá er það einnig hugsanlegt, að.
klakið hafi að einhverju leyti og af einhverjum ástæðum mislán-
ast eitt eða fleiri ár, eða að sjúkdómur hafi einkum gripið um sig
meðal ungviðisins, en það ætti að vera nægileg sönnun þeim, sem
krefjast skýringar á því, hvers vegna rjúpur íinnast ekki dauðar.
Á. F.
Sojabatínír og sojamjóík.
Englendingar lærðu af Kínverjum að tilbúa sína Wor-
cester-sauce og aðrar sojur til að krydda með kjöt og fisk tíl
bragðbætis. Aðalefnið í þeim er unnið úr soja-baunum, sem
fást af belgplöntunni Glycine hispida.
Þessar baunir eru mesta þing og hafa verið notaðar til
manneldis í Kína og Japan frá aldaöðli. Þær eru mjög nær-
andi (innihalda 41% eggjahvítuefni, 20% fitu og 20% kol-
vetni og í hverju kílói eru 4400 hitaeiningar).
Það er helmingi meira af eggjahvítuefnum í sojabaunum
en mögru kjöti. Og úr baununum má pressa dýrmæta olíu.
Álandi sojabaunir þykja ágætt grænmeti, og úr baun-
unum má vinna „mjólk“, sem frá fornu fari hefir verið notuð eins
og kúamjólk í Austurlöndum.
Halldór á Hvanneyri hefir nefnt kúna „fóstru mannkyns-
ins“ og er það sanngjarnt og tilhlýðilegt. En miljónír mann-