Náttúrufræðingurinn - 1947, Page 16

8
NÁTTÚRUFR/EBINGURINN
í þjónustu sína. Um miðja 16. öld urðu siðaskipti á íslandi. Jókst
þá vald konungs mjög, og bannaði hann allar veiðar útlendinga við
ísland, og í byrjun 17. aldar var komið á einokunarverzluninni,
sem kæfði alla sjálfstæða framkvæmdaviðleytni í landinu, enda hef-
ur einokunin löngurn verið talin ein mesta óhamingja þjóðarinnar.
Danska stjórnin lét sér þó smám saman skiljast, að við svo búið
mátti ekki standa. Voru því gerðar alvarlegar tilraunir til þess að
reisa við fiskveiðarnar. Má hér sérstaklega geta Skúla Magnússonar
landfógeta, sem af alefli tók úpp baráttuna gegn einokuninni.
Hann hafði lylgi konungs og fékk því til leiðar kornið, að gerð voru
út tvö hafskip frá Reykjavík. Hingað voru sendir norskir sjómenn
frá Mæri til þess að kenna íslendingum nýjar veiðiaðferðir, m.a. að
nota þorskanet. Byrjað var að salta fiskinn, en áður hafði hann
einungis verið þurrkaður. Þetta skapaði undirstöðuna fyrir saltfisk-
framleiðslu okkar. Þessar veiðar voru reknar í 10—12 ár með miklu
tapi og lögðust svo niður.
Samkvæmt fiskiskýrslum frá þessum tíma voru árið 1770 á öllu
landinu samtals 1773 bátar, mest 4-, 6- og 8- æringar. Útflutningur-
inn af þurrum fiski var ekki meiri en venjulegur togari nú á dögum
veiðir á einu ári.
Á 19. öldinni byrjar þróun fiskveiðanna hér við land svo að um
munar. Stóð þetta í sambandi við afnám einokunarverzlunarinnar
og þann þjóðmetnað, sem hin nýbyrjaða sjálfstæðisbarátta skajraði.
Þegar í byrjun aldarinnar voru menn byrjaðir veiðar í Faxaflóa
á þilskipum, sem byggð voru á íslandi, en árangurinn var ekki mik-
ill. Skipin voru lítil, rnest 8—15 tonn. 1828 voru til 16 slík skip og
1853 einungis 25. Það var ekki fyrr en í lok aldarinnar, að dálítill
skriður komst á þessa þróun. En það stóð í sambandi við breytingar
þær, senr um þessar mundir urðu í fiskveiðum Englendinga.
Englendingar byrjuðu þá veiðar með gufutogurum, en segltogar-
arnir, sem þeir notuðu áður, voru seldir í stórum stíl. Þeir voru
lientugir til veiða við ísland og voru raargir seldir hingað. Eru
þessi kaup að verulegu leyti að þakka Landsbanka íslands og hinum
ötula bankastjóra hans, Tryggva Gunnarssyni.. Á síðasta tug aldar-
innar voru keypt liingað um 90 slík skip, svo að skipastóllinn árið
1902 varl62 skip, 50—90 tonn að stærð. Þessi þróun hafði þá náð
hámarki sínu. Á næstu árum urðu þessi skip að víkja fyrir mótor-
bátum og gufutogurum.
Fiskveiðarnar jukust stórkostlega, og íbúar landsins gátu nú farið