Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 20

12
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
þorri hans norður með landinu og þá mestmegnis vestan megin,
og dreiiir hann sér þar íyrir norðan á sama hátt út um djúp-
niiðin. Þarna hittir hann fyrir yngri fisk, bæði fisk, sem er að ná
æxlunarþroska, og enn yngri lisk. Þegar kenmr fram á haust og
sjórinn fer að kólna fyrir norðan land, fer fiskurinn smám saman
að draga sig út á djúpin, þar sem sjórinn er hlýrri, en þó fer liann
að lokum vestur og suður eða austur og siiður með landi, og slæst
þá í för með honum ungur fiskur, sem vaxið hefur upp í kalda
sjónum og ætlar nú að hrygna í fyrsta skipti. Á þessum göngum
sínum suður eftir getur þorskurinn gengið misjafnlega langt frá
landi, og hefur það vitanlega mikil áhrif á aflabrögð.
Þessa l'róðleiks um göngur [xirsksins höfum við mestmegnis aflað
okkur með merkingum. Rannsóknir af þessu tagi byrjuðu við ísland
með leiðöngrum Jolis. Schmidts sumurin 1904 og 1905. Hann
merkti óþroskaðan iisk við norður- og austurströndina, og það kom
í ljós, að þessi fiskur var kyrr á sömu slóðum, unz hann varð kyn-
þroska, en fór þá í hrygningargöngu suður fyrir land. Sclnnidt taldi
þetta varða miklu um fiskveiðarnar, því Jtað sýndi, að firðirnir
fyrir norðan og austan land væru veigamestu vaxtarstaðir ungviðisins
og Jressir staðir væru friðaðir fyrir iyrir ágangi togaranna.
Á árunum 1908 og 1909 voru geíðar hliðstæðar merkingar í Faxa-
flóa á óþroskuðum þorski. Þar kom Jiið sama í ijós, ójrroskaði fisk-
urinn hélt mestmegnis kyrru fyrir. Niðurstaða Jtessara rannsókna
var þannig sú, að óþroskaður fiskur heldur kyrru fyrir og enginn
ltinna merktu fiska fannst utan Islandsmiða.
Eftir l'yrri heimstyrjöldina var aftur byrjað á merkingum og þeirn
lialdið áfram til 1939. Af þessum merkingum skulu hér sérstaklega
nefndar Jtær, sem gerðar voru í Vestmannaeyjum árið 1929.
Þessar merkingar sýndu nefnilega í l'yrsta skipti, að þorskur geng-
ur frá íslandi til annara landa. Það ár fundust tveir þorskar aftur
utan íslandsmiða: Annar fannst í hákarlsmaga í Grænlandshafi, hinn
var veiddur við Suðvestur-Grænland 15 mánuðum seinna. Þetta
var í fyrsta skipti, sem við fengurn ótvíræðar sannanir fyrir Jrví, að
samband er á milli íslenzka og grænlenzka þorskstofnsins. Samtímis
Jjessum merkingum við Island hafa Danir í mörg ár merkt Jtorsk
við Grænland.
Við skulum nú líta lauslega á iielzta árangur þessara rannsókna.
í fyrsta lagi hefur komið í ijós, að einstök ár getur l)orizt mikill