Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 27

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
19
ustu nýjunga í íslenzkri grasafræði síðustu árin, fyrst og fremst sök-
um jress að hann sannar óhrekjanlega, að jurtir liafa lifað á íslandi
yi'ir jökultímann. Fræ heimskautasveifgrassins berst áreiðanlega ekki
með fuglum, hafsstraumum eða vindum langar leiðir, svo að ekki
er hægt að skýra fund þessarar deiltegundar á Hornströndum á ann-
an hátt en með Jrví að gera ráð fyrir, að liún hafi komið þangað yfir
land fyrir óralöngu. Hún hefur eflaust vaxið á fjöllunum á því svæði
öllu, sem tengdi sarnan norsku fjöllin og hin íslenzku, og Jrar af
leiðandi líka um ísland allt. Á ísöldinni hefur hún horfið frá öllum
stöðum öðrum en Dofrafjöllum og nágrenni Jreirra í Noregi sem og
Hornströndum á íslandi. Það er Jró ekki útilokað, að hún eigi eftir
að finnast á öðrum stöðum hér á landi, því að mikill hluti Iiálendis-
ins er með öllu ókannaður. Fundur hennar á Ströndum styður þá
kenningu dr. Sigurðar Þórarinssonar, að Jressi landshluti hafi staðið
upp úr jöklum á síðasta ísaldarskeiðinu.
Heimskautasveifgrasið líkist allmikið vallarsveifgrösum og er oft-
sinnis vandgreint frá deiltegundinni ssp. alpigena. Það er 10—20 cm
á hæð, með gulleitum, mjóum neðanjarðarrenglum. Stráin eru fá
saman með tveim liðum og oftast mjög fíngerð. Blöðin eru mjó, og
efra stráblaðið á íslenzku deiltegundinni er með bognum, sljóum
oddi og útdreginni slíðurhimnu. Punturinn er 2—31/2 cm á lengd
fremur mjúkur og með bugðóttum eða gormlaga greinum, sem eru
ekki snarpar átöku. Smáöxin eru fá, lítil og dökkfjólublá, hjartalaga
eða stýl’ð neðst. Neðri blómögn er eintauga, en sú efri þrítauga. Ax-
agnirnar eru silkihærðar neðantil, bæði á og á milli tauganna, og
nreð breiðum himnufaldi fremst, en oft með rauðgulri þverrák
neðantil.
Það er ekki ósennilegt, að áhugamenn fýsi að spreyta sig á að leita
að Jiessari nýju tegund sem og að skilja á milli deiltegnnda vallar-
sveifgrassins. Til þess að auðvelda Jreinr verkið, skal hér birtur grein-
ingarlykill yfir öll sveifgrösin íslenzku:
A. Fræflarnir ekki einn milliraetri A lengcl .................. Poa annaa L.
B. Fræflarnir einn millimetri eða lengri.
I. Engar renglur. Puntgreinarnar oftast mjúkar.
a. Blöðin litlu breiðari en strAið. Efsta slíðurhimnan snubbótt, oft sundurtætt.
SmAvaxin fjallajurt með mjóum, oft lútandi punti með uppréttum grein-
um ......................... Poa laxa HAENIÍE ssp. flexuosa (SM.) HYL.
b. Blöðin mun breiðari en strAið, hér um bil jafnbreið, dökkgræn, með allsnörp-
um kili og stuttum, breiðum, totulaga oddi. Efsta slíðurhimnan ydd, heil eða