Náttúrufræðingurinn - 1952, Page 13

ÍSLENZKAR SÆSKELJAR
7
um árum liðnum. Bæði frá Pleistocen-tímanum og eftir síðustu ísöld
er til fjöldi skeldýrafunda, en meginhluti þeirra er endurspeglun
tegunda, sem nú lifa við strendur landsins, en um þær rannsóknir
verður ekki rætt hér. lin tvennt er ljóst af framansögðu:
1. Að skeldýrin hafa fylgt landinu okkar frá því í árdögum.
2. Að margar nútímategundir, sem lifa við strendur landsins, hafa
átt hér lieima samfleytt um nokkrar miljónir ára.
IV. Skeldýrarannsóknir hér við land og rii um íslenzk skeldýr
Svo er frá skýrt í Egilssögu SkallagTÍmssonar, að þegar Egill hafði
kveðið sína fyrstu vísu, þá þrevetur, í veizlu hjá venzlafólki föður
hans, hafi Ingvarr mágur Skallagríms gefið honum í skáldalaun kúf-
unga 3 og andaregg. Þetta sýnir, að skeldýr hafa þegar á söguöld, eins
og enn í dag, verið mikilsvirt sem leikföng. Um skipulega söfnun
var auðvitað ekki að ræða á þeim tímum. En óefað hafa algengustu
tegundir skelja og kufunga fengið mjög snemma þau alþýðunöfn,
sem þau bera enn í dag. Skeldýra er annars ekki getið í ritum svo orð
sé á gerandi fyrr en á fyrri hluta 17. aldar. Þá skrifar Gísli Oddsson,
biskup í Skálholti, sína De Mirabilibus Islandiae, og Jón Guðmnnds-
son hinn lærði bókina: Ein stutt Undirrietting um Islands adskilian-
legar Náttúrur. í ritum þessum eru nefndar nokkrar skeljategundir,
allar mjög algengar, svo sem: kúfskel, hörpudiskur, báruskel, lirók-
(fiska)skel, krœklingur, aða, sandmigur (þ. e. smyrslingur) og gimbur-
skel. Næstu hundrað árin er hvergi minnst á íslenzkar skeljar í fræði-
ritum, að undanteknu því, að hollenzkur náttúrufræðingur, Valen-
tyn að nafni, talar nm Yslansze mosselen, þ. e. hörpudiskinn, í rit-
gerð frá 1726.
Fyrst eftir að Linné hefur gerzt brauðryðjandi á sviði náttúruvís-
indanna, tekur að lifna yfir náttúrufræðirannsóknum, bæði hér sem
annars staðar. í ferðabók þeirra Eggerts Ólafssonar og Bjarna Páls-
sonr frá árunum 1752—1757, getur Eggert fjögurra skeljategunda
auk þeirra sem nefndar eru í riturn þeirra Jóns og Gísla. Þær eru:
gluggaskel og hallloka, sem liann nefnir sogskel, bergbúi (frá Viðey)
og trémaðkur. Síðast nefnd tegund hel'ur líklega verið drumbmaðk-
ur (Teredo megotara), þó er það ósannað mál. Eggert Ólafsson er
fyrsti maðurinn, sem minnist á skeljar Tjörnes-laganna.
1764—65 safnar danski grasafræðingurinn }. G. König sæskeljnm
hér við land. Þá minnist Ólafur Ólavíus í ferðabók sinni frá 1775—