Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 28

22
NÁTTÍJRUFRÆÐINGURINN
sömu stefnu og fuglinn hafði, en fer eltki í boga langt niður fyrir
hann. Það gerir hann aðeins, þegar hann beitir vænghnúunum
(vængbarðinu).
Hvernig fálkinn beitir sér á fluginu, þegar hann grípur fugl, sést
einna gleggst á snögglendi, t. d. á veturna, þegar hann rennir sér nið-
ur að særðri rjúpu, er liggur kyrr eða bröltir. Leynir sér þá ekki,
hvernig hann dregur úr ferðinni með vængjum og stéli, rétt áður og
eftir að hann grípur hana. Hreyfing fótanna er þá einnig áberandi.
Við skulum nú víkja að hinni aðferðinni. Með henni er hann
langöruggastur að særa fuglinn (rjúpu), en sá áfangi leiðir oftast á
næstu augnabiikum til fullkomins sigurs. Margir gamlir fálkar eru
undarlega leiknir, réttnefndir meistarar, í þessari list. Þeir vita bezt,
hvað t. d. rjúpan, — þeirra lífsréttur — þarf h'tið til að fatast á flug-
inu, og áður en lrún nær sér á strik aftur, er hún oftast orðin þeirra
herfang. Þessa list sýnir fálkinn iíka hvað bezt á eftir rjúpum, sem
hann rennir sér að hátt í lofti.
Það augnablik, sem fálkinn ákveður að slá rjúpuna, rennir hann
sér niður að henni nreð krepptum vængjum, þannig að hand- og arm-
flugfjaðrir falla saman, og virðist hann oft þrýsta vængnum að síð-
unum í upphafi lotunnar, til þess að mótstaða loftsins verði sem allra
minnst og hann nái sem fyrst hraðanum, og því lóðréttara sem hann
fellur, því meiri verður hann. Þannig klýfur fálkinn loftið eins og ör,
og það augnablik, er loftvegir þeirra mætast, hefur hann ákveðið
með hvaða vænghnúa hann greiðir henni höggið, en það fer eftir
því, hvernig rjúpan snýst til varnar. Snögg hliðarsveifla frá fluglínu
er hennar aðalvörn. Nær fálkinn þá oft ekki til hennar nema til að
snerta stél eða handflugfjaðrir, en jafnvel það verður í mörgum til-
fellum nægilegt til þess, að vörn hennar brestur.1
Rjúpur, urtir, hávellur o. fl. fugla slá fálkar oftast á flugi með
vænghnúunum, þ. e. úlnliðshnútunum þar sem liand- og armflug-
fjaðrir koma saman, og kemur því liöggið beint framan á legginn, á
sama hátt og við greiðum högg með framréttum hnefa. Flestir aðrir
fuglar, sem slá með vængjunum í sókn og vörn, liafa langtum lakari
aðstöðu (álftir, gæsir o. m. fl.) til þess en fálkinn, en geta þó gefið
merkilega skörp og áhrifarík högg. Stærri fugla eins og t. d. stokk-
endur, gulendur, gæsir og jafnvel álftir, slá fálkar aftur á flugi á ann-
an hátt, þannig, að þeir beita samhliða báðum klóm á afturtám og
rispa með þeim eða skera inn í fuglinn á sama hátt eins og hnífsegg,
1) Því er ólíkt farið með frænda hans smyrilinn, sem alltaf notar fæturna.