Náttúrufræðingurinn - 1952, Side 40

34
nattúrufræðingurinn
ina. Árlega þynntist jökultungan og lækkaði, og mynduðust þannig
nýjar rásir, hver neðan við aðra, í hlíðunum. Vera má, að stundum
hafi vatn runnið tvö ár eða jafnvel fleiri í siimu rásinni, en þó bend-
ir hið tiltölulega jafna bil milli rásanna til þess, að þær Iiafi myndazt
með nokkuð jöfnu millibili, og er þá eðlilegast að álykta, að ný rás
hafi myndazt ár hvert. Þannig virðist það og hafa verið á Sánfjallet,
sem ég áður nefndi. Með því að kortleggja þetta svæði nákvæmlega
mætti því e. t. v. fá vitneskju um það, hversu mikið jökullinn hörf-
aði og þynntist árlega, en þar af mætti aftur á móti draga þýðingar-
miklar ályktanir um sumarhita á því tímabili, þegar þessar rásir
mynduðust. Þarna bíður því skemmtilegt jarðfræðilegt viðfangsefni
nánari úrlausnar, eitt af ótal.
II. Gíghóllinn hjó Skeiðflöt
Margar eru þær eldstöðvar, sem virkar hafa verið eftir ísöld, en þó
grunaði mig ekki, að rekast mætti á slíka eldstöð, áður ókunna, bók-
staflega á sjálfum þjóðveginum. Þó hefur þetta skeð. Seint í áqúst-
mánuði síðastliðnum skrapp ég austur í Vík í Mýrdal ásamt Birni
Jóhannessyni, jarðvegsfræðingi, J. J. Nygard, amerískum jarðvegs-
fræðingi, sem vann hér ásamt Birni að jarðvegsrannsóknum síðast-
liðiðsumar, og Sturlu Friðrikssyni, náttúrufræðingi, sem keyrði okk-
ur austur í bíl sínum. í ferðinni notaði ég að vanda þau tækifæri,
sem gáfust, til að róta í moldarbörðum og athuga öskulög, en þeim
félögum mínum var ljós þýðing sú, er öskulagarannsóknirnar gætu
fengið fyrir jarðvegsrannsóknir, og töldu ekki eftir sér að staldra við,
svo að ég gæti skoðað moldarbörðin. Á heimleiðinni hægir Sturla
allt í einu á bílnum, skammt austan við Skeiðflöt í Mýrdal, rétt ofan
við brekkuna, sem liggur niður á sléttlendið, og segir: ,,Hér er víst
ráð að stanza, hér er þykkt gjalllag handa þér að mæla.“ „Því hlýtur
þá að hafa verið ekið liingað," svaraði ég, „ekki er nein eldstöð liér.“
En Sturla stöðvaði samt bílinn, og við fórum að skoða. Og sjá. Þarna
hafði rétt við veginn á hægri liönd verið rutt burtu þykku jarðvegs-
lagi, og undir því kom í ljós lágur hóll úr rauðbrúnu og blásvörtu
gjalli, sem nú var þó búið að ryðja burtu að verulegu leyti, og keyra
niður f veginn. Nær gjalllagið alveg innundir þjóðveginn. FIóll þessi
er aðeins fáir tugir metra að þvermáli, en ekki var um að villast,
þetta var ekta gíghóll, hlaðinn upp af misgrófu gjalli og hraunklepr-
um, og má þarna finna mikið af fallegum, reglulega löguðum hraun-
kúlum, bæði hnöttóttum og spólulaga. Þarna hefur því án efa gosið