Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 29

Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 29
NÁTTÚ RUFRÆÐIN GU RIN N 21 skelfisk, þar á meðal krækling. Er þá um tvennt að ræða. í fyrsta lagi smitun af völdum iðrasýkla. A henni er einkum hætta ef kræklingurinn hefur verið tekinn úr óhreinum sjó, þar sem gætir frárennslis frá bæjum eða borgum. Smitun á sér þó naumast stað, nema kræklingurinn sé etinn hrár. í öðru lagi eitrun af völdum gonyaulax-eiturs. Eitrið berst í kræklinginn í vissurn tegundum skoruþörunga, sem hann étur, og er þetta einkurn algengt við austur- strönd Norður-Ameríku. Eitrið þolir suðu, svo að litlu máli skiptir, hvort kræklingurinn er etinn hrár eða soðinn. Það eru einkurn Kanadamenn, sem rannsakað hafa skelfiskeitrunina. Er nú full- sannað, að hámark af eitrinu i skelfiskinum við austurströnd Kanada fellur saman við hámark af skoruþörungnum Gonyaulax tama- rensis í sjónum. Árið 1961 var mælt magn af gonyaulax-eitri í krækl- ingi við Bay of Fundy. í byrjun júní var hverfandi lítið af eitri í kræklingnum, aðeins 38 p,g* í 100 g af fiski. í júní tók eitrið að vaxa, en þá var sjávarhiti 7°C við yfirborðið. í fyrri liluta júlí er magnið komið upp í 3.500 /rg/100 g og 24. júlí nær það hámarki 7.200 yug/100 g, en þá var tegundin Gonyaulax tamarensis einnig í há- marki. Yfirborðshiti sjávar var þá 10°C. Um miðjan ágúst er þör- ungurinn horfinn. Eiturmagnið í kræklingnum fór smátt og smátt minnkandi. Síðari hluta ágúst var það enn 940 /rg/100 g. Síðari hluta september 220 og í lok desember 190 /xg/100 g. Það skal tekið fram, að í Bandaríkjunum og Kanada er talið óhætt að nota skelfisk til matar, ef eiturmagn í honum er minna en 400 músaeiningar í 100 g af fiski, en 400 músaeiningar af gonyaulax-eitri eru 64 /xg. Það er því sýnilegt, að kræklingurinn, sem rannsakaður var við Bay of Fundy árið 1961 hefur verið hættulegur til manneldis frá því um miðjan júní og fram yfir næstu áramót. Annars er það vitað, að eitrið í skelfiskinum er mjög misjafnlega mikið eftir stöðum og tíðarfari. Er það auðvitað rnagn þörungsins á skelfiskimiðunum, sem gerir út um það. í Evrópu hefur sjaldan verið getið um eitranir af völdum krækl- ings. Mælt hefur verið gonyaulax-eitur í kræklingi í Oslófirði. Árið 1962 fannst í júní-ágúst talsvert eiturmagn, en alltaf undir 400 me (músaeining) pr. 100 g. Yfirborðshiti þá 15—20°C. Árið 1964 mældist þarna: 4. maí 60 me, 19. maí 600, 28. maí 1600, 4. júní 900, 1 mikrogramm gg = i/iooo mg.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.