Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 36

Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 36
28 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN Bók Sæmundar fylgja tveir uppdrættir, annar af byggðum Vest- ur-Skaftafellssýslu austan Mýrdalssands og óbyggðum upp af þeim fyrir Skaftárelda, hinn af sömu svæðum eftir gosið. Er fyrri upp- drátturinn gagnmerk heimild. Mun fyrsta uppkast að honum lík- lega gert meðan Sæmundur dvaldist í Skálholtsskóla. Segist hann Jiafa borið uppdráttinn undir Finn jónsson Skálholtsbiskup 1771 og hafi ltann gert á honum leiðréttingar, en síðan hafi hann aftur farið um þessi héruð og getað leiðrétt margt. Merkari miklu sem heimild um sjálft gosið er bók Magnúsar Stephensens: Kort Beskrivelse over den nye Vulkans Ildsprudning i Vester-Skaptefields-Syssel paa Island i Aaret 1783, sem út kom í Höfn 1785, 148 bls. ásamt korti og nokkrum teikningum. Magnús var sendur til íslands af dönsku stjórninni, ásamt von Levetzow kammerherra, til að kanna afleiðingar gossins. Lögðu þeir upp frá Höfn 11. okt. 1783 en urðu að liafa vetursetu í Noregi og kornust ekki til íslands fyrr en 16. apríl 1784. Var von Levetzow einkum falið að kanna álirif gossins á þjóðarhag og á byggðirnar, sem verst urðu úti og gera tillögu um það hvað verða rnætti til bjargar, en Magnúsi var falið m. a. að kanna „Lengd, breidd og þykkt (hæð) hraunflóðsins og þá eyðileggingu, sem það hefur valdið, þéttleika og lit hraunsins og livernig breytzt hafi farvegir Skaftár og ann- arra vatnsfalla, sem hraunið stíflaði, og hvort upptök þeirra séu enn hin sömu og áður, hvort vikur sá, sem þeyttist upp í þessu gosi sé sams konar og sá, er gullsmiðir nota til fægingar, og hvort aðrar steintegundir kunni þarna að finnast. Hvort nokkrir hvítir, eða iiðruvísi Jitir, brennisteinskristallar eða „schorl"1) tegundir hafi setzt í holur í hrauninu. Enn fremur: að atliuga yfir livaða svæði vindttr hefur borið ösku úr gosinu, Jiversu þykkt öskulagið er, svo og, ef mögulegt reynist, að athuga sjálfar eldstöðvarnar . . . kanna eðli jarðlaga kringum eldstiiðvarnar, með þartil gerðum með- höfðum bor, og athuga hvort þar séu ekki einhver merki um surt- arbrand eða regluleg steinkolalög." Síðastnefndu rannsóknirnar átti eflaust að framkvæma í því skyni að kanna hvað liafi getað valdið jarðarbrunanum. En Magnús komsi að þeirri niðurstöðu, að ekki hafi verið um jarðarbruna (Jordbrand) að ræða, heldur eldgos (lldsprudning). Yfirleitt virðist hann hafa 1) Scliorl eða Schörl, virðist aðallega notað um túrmalínkristalla í ritum frá þessum tíma, en hvað hér er átt við er ekki gott að vita.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.