Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 64

Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 64
50 NÁT T Ú RUFRÆÐIN GU R1 N N ár og Hverfisfljóts, sem koma nú upp sín hvoru megin gígaraðar- innar. Hins vegar eru allar líkur til þess, að Skaftárjökull hafi á fyrstu öldum íslandsbyggðar haft talsvert minni útbreiðslu en nú og allsendis óvíst, að gígaröðin nái undir þann jökul, er þá var. En ef að er gáð, stendur framangreind frásögn ekki í Landnámu- gerð Sturlu Þórðarsonar (f. 1214, d. 1284), en aðeins í Hauksbók, sem vart mun skráð fyrr en um 1300 og þarf því þessi breyting á Hverfisfljóti ekki að hafa orðið — og raunar líklegt að hún hafi ekki orðið — fyrr en seint á 13. öld, en þá munu jöklar hafa verið teknir að skríða allmikið fram sakir hraðversnandi loftslags, og gæti það framskrið eitt sér skýrt breytinguna á Raftalæk í Almanna- fljót, þótt hlaupið bendi fremur til eldsumbrota. Frá þessari gömlu gígaröð hafa hraun runnið og munu þau nú að einhverju leyti hulin Skaftáreldahrauni. Á kortinu, sem þess- ar igrein fylgir (2. mynd), eru rnörkin milli þessara hrauna alls ekki örugg og hef ég aðallega farið eftir korti Þorvalds Thoroddsens frá 1893 (Thoroddsen 1894 b). Vestur af Lakagígaröðinni norðeystri er allmikil gervigígaþyrping og verður ekki fullyrt að svo stöddu, lrvoru hrauninu ln'tn tilheyrir, þótt mér virðist lieldur líklegra, af mynd- um að dæma, að þessir gígar séu í Skaftáreldahrauni. Skammt vestur af Laka stinga upp kolli þrír litlir gígar á gígaröð samsíða Laka- gígum og hefur Guðmundi Kjartanssyni sézt yfir þá, enda studdist hann ekki við flugmyndir er liann gerði jarðfræðikort sitt af þessu svæði. Austur af Hnútu er á nokkru svæði hraun, sem Guðmundur segir örugglega eldra en Skaftárelda, en upptök Jress eru ókunn. Að meðtöldum þeim háa gíg, er áður var nefndur, er lengd Lakagíga 25 km. Móbergsfjallið Laki (818 m) skiptir gígaröðinni næstum í miðju, Jrví gígaröðin suðvestan I.aka er 11.8 km, en sú norðaustan hans 12.2. Þessar gígaraðir ganga upp í hlíðar Laka sín hvoru megin og enda báðar í mjórri rauf (sjá myndirnar III a og b) en á milli raufaendanna er eins kílómetra bil. Gosið hefur Jdví ekki náð að rífa þetta gamla móbergsfjall alveg í sundur og tæplega rétt- mæli að hin rámu regindjúp hafi ræskt sig upp um Laka, enda mun skáldið hafa í huga Lakagíga í heild, er Jrað yrkir hið ágæta erindi Jrar sem svo er til orða tekið. Á Laka eru þó smágígar á tveim stöðum í hinni bröttu norð- vesturhlíð fjallsins og hafa á báðum stöðum myndazt hraunbleðlar. Lesa má í mörgurn bókum að í Lakagígaröðinni séu um 100
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.