Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 64

Náttúrufræðingurinn - 1968, Page 64
50 NÁT T Ú RUFRÆÐIN GU R1 N N ár og Hverfisfljóts, sem koma nú upp sín hvoru megin gígaraðar- innar. Hins vegar eru allar líkur til þess, að Skaftárjökull hafi á fyrstu öldum íslandsbyggðar haft talsvert minni útbreiðslu en nú og allsendis óvíst, að gígaröðin nái undir þann jökul, er þá var. En ef að er gáð, stendur framangreind frásögn ekki í Landnámu- gerð Sturlu Þórðarsonar (f. 1214, d. 1284), en aðeins í Hauksbók, sem vart mun skráð fyrr en um 1300 og þarf því þessi breyting á Hverfisfljóti ekki að hafa orðið — og raunar líklegt að hún hafi ekki orðið — fyrr en seint á 13. öld, en þá munu jöklar hafa verið teknir að skríða allmikið fram sakir hraðversnandi loftslags, og gæti það framskrið eitt sér skýrt breytinguna á Raftalæk í Almanna- fljót, þótt hlaupið bendi fremur til eldsumbrota. Frá þessari gömlu gígaröð hafa hraun runnið og munu þau nú að einhverju leyti hulin Skaftáreldahrauni. Á kortinu, sem þess- ar igrein fylgir (2. mynd), eru rnörkin milli þessara hrauna alls ekki örugg og hef ég aðallega farið eftir korti Þorvalds Thoroddsens frá 1893 (Thoroddsen 1894 b). Vestur af Lakagígaröðinni norðeystri er allmikil gervigígaþyrping og verður ekki fullyrt að svo stöddu, lrvoru hrauninu ln'tn tilheyrir, þótt mér virðist lieldur líklegra, af mynd- um að dæma, að þessir gígar séu í Skaftáreldahrauni. Skammt vestur af Laka stinga upp kolli þrír litlir gígar á gígaröð samsíða Laka- gígum og hefur Guðmundi Kjartanssyni sézt yfir þá, enda studdist hann ekki við flugmyndir er liann gerði jarðfræðikort sitt af þessu svæði. Austur af Hnútu er á nokkru svæði hraun, sem Guðmundur segir örugglega eldra en Skaftárelda, en upptök Jress eru ókunn. Að meðtöldum þeim háa gíg, er áður var nefndur, er lengd Lakagíga 25 km. Móbergsfjallið Laki (818 m) skiptir gígaröðinni næstum í miðju, Jrví gígaröðin suðvestan I.aka er 11.8 km, en sú norðaustan hans 12.2. Þessar gígaraðir ganga upp í hlíðar Laka sín hvoru megin og enda báðar í mjórri rauf (sjá myndirnar III a og b) en á milli raufaendanna er eins kílómetra bil. Gosið hefur Jdví ekki náð að rífa þetta gamla móbergsfjall alveg í sundur og tæplega rétt- mæli að hin rámu regindjúp hafi ræskt sig upp um Laka, enda mun skáldið hafa í huga Lakagíga í heild, er Jrað yrkir hið ágæta erindi Jrar sem svo er til orða tekið. Á Laka eru þó smágígar á tveim stöðum í hinni bröttu norð- vesturhlíð fjallsins og hafa á báðum stöðum myndazt hraunbleðlar. Lesa má í mörgurn bókum að í Lakagígaröðinni séu um 100
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.