Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1968, Síða 64

Náttúrufræðingurinn - 1968, Síða 64
50 NÁT T Ú RUFRÆÐIN GU R1 N N ár og Hverfisfljóts, sem koma nú upp sín hvoru megin gígaraðar- innar. Hins vegar eru allar líkur til þess, að Skaftárjökull hafi á fyrstu öldum íslandsbyggðar haft talsvert minni útbreiðslu en nú og allsendis óvíst, að gígaröðin nái undir þann jökul, er þá var. En ef að er gáð, stendur framangreind frásögn ekki í Landnámu- gerð Sturlu Þórðarsonar (f. 1214, d. 1284), en aðeins í Hauksbók, sem vart mun skráð fyrr en um 1300 og þarf því þessi breyting á Hverfisfljóti ekki að hafa orðið — og raunar líklegt að hún hafi ekki orðið — fyrr en seint á 13. öld, en þá munu jöklar hafa verið teknir að skríða allmikið fram sakir hraðversnandi loftslags, og gæti það framskrið eitt sér skýrt breytinguna á Raftalæk í Almanna- fljót, þótt hlaupið bendi fremur til eldsumbrota. Frá þessari gömlu gígaröð hafa hraun runnið og munu þau nú að einhverju leyti hulin Skaftáreldahrauni. Á kortinu, sem þess- ar igrein fylgir (2. mynd), eru rnörkin milli þessara hrauna alls ekki örugg og hef ég aðallega farið eftir korti Þorvalds Thoroddsens frá 1893 (Thoroddsen 1894 b). Vestur af Lakagígaröðinni norðeystri er allmikil gervigígaþyrping og verður ekki fullyrt að svo stöddu, lrvoru hrauninu ln'tn tilheyrir, þótt mér virðist lieldur líklegra, af mynd- um að dæma, að þessir gígar séu í Skaftáreldahrauni. Skammt vestur af Laka stinga upp kolli þrír litlir gígar á gígaröð samsíða Laka- gígum og hefur Guðmundi Kjartanssyni sézt yfir þá, enda studdist hann ekki við flugmyndir er liann gerði jarðfræðikort sitt af þessu svæði. Austur af Hnútu er á nokkru svæði hraun, sem Guðmundur segir örugglega eldra en Skaftárelda, en upptök Jress eru ókunn. Að meðtöldum þeim háa gíg, er áður var nefndur, er lengd Lakagíga 25 km. Móbergsfjallið Laki (818 m) skiptir gígaröðinni næstum í miðju, Jrví gígaröðin suðvestan I.aka er 11.8 km, en sú norðaustan hans 12.2. Þessar gígaraðir ganga upp í hlíðar Laka sín hvoru megin og enda báðar í mjórri rauf (sjá myndirnar III a og b) en á milli raufaendanna er eins kílómetra bil. Gosið hefur Jdví ekki náð að rífa þetta gamla móbergsfjall alveg í sundur og tæplega rétt- mæli að hin rámu regindjúp hafi ræskt sig upp um Laka, enda mun skáldið hafa í huga Lakagíga í heild, er Jrað yrkir hið ágæta erindi Jrar sem svo er til orða tekið. Á Laka eru þó smágígar á tveim stöðum í hinni bröttu norð- vesturhlíð fjallsins og hafa á báðum stöðum myndazt hraunbleðlar. Lesa má í mörgurn bókum að í Lakagígaröðinni séu um 100
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.