Náttúrufræðingurinn - 1970, Blaðsíða 9

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
103
gosösku, hljóta þeir að valda miklu raski, sem ljóst ætti að koma
fram í lögunum. En í stað niðurfallsgíga kringum steinana, sést að
steinarnir hafa aðeins sveigt lögin lítillega undir sér. Þeir hafa
sjálfsagt kastast í gosinu hátt í loft upp, en síðan fallið í sjó og sigið
svo hægt niður á botnlögin. Þar sem B-lögin hafa lagst mjúkt yfir
toppinn á Sæfjalli með núverandi 188 m sjávarhæð, fæ ég þar merki
um eitthvað 200 m ris, en þar sem þessi lög verða einnig að teljast
eldri en 40 m sjávarborðið, hefur upphafslyfting numið minnst
um 240 m. í um 100 m hæð undir Sæfjalli fann dr. Sigurður Þór-
arinsson sjávarsand undir jarðvegi (Árb. Ferðafél. ísl. 1948, bls.
141) og ættu þau að tákna eitt stig þessarar lyftingar.
Nii verður margt ljósara á Suðurfellasvæðinu. Næsta gosmynd-
un eftir B eru Stórhöfða-hraunin. Þau lenda nú eðlilega á tímanum
eftir hina miklu Vestmannaeyja-lyftingu. Þau renna á þurru landi,
ef sjávarmál er 40 m neðar en nú, og nrynda myndarlega hraun-
dyngju. Á þessu skeið.i er þurrlendi þó nokkuð víðara en síðar (sbr.
40 m dýptarlínu á 4. nrynd). Garðsendagróðurinn vex á þessu
hrauni og eftir greiningu Þorleifs Einarssonar á gróðrinum telur
Guðmundur Kjartansson, að landið þurfi þá að hafa verið víð-
lendara og gróðurinn óháðari særoki en nú. Þessi skilyrði geta
hafa verið uppfyllt, þegar sjórinn stóð við -4- 40 m. Sé túlkunin
rétt þannig, eins og mér sýnist, er það á tímanum milli Garðsenda-
gxóðurs og uppkomu Helgafellshrauna, að sjávarmál við Eyjar rís
um 40 m, eða öðruvísi orðað, að Vestmannaeyjaspildan sígur um
40 m. Þetta sig virðist þá ekki taka lengri tíma en eitthvað 1000
ár. Það mun fyrst eftir þetta sig, að neðansjávargos verður skammt
austan við Kinnarsvæðið og eys það gosöskulaginu C yfir Garðs-
enda, Kinnina og Stórhöfðann, en eftir það renna svo Helgafells-
hraun. Það er í samræmi við áðursagt, að í lagi C, sem við sjáum
þar sem það lagðist á þurrlendi, er hvergi mikill halli. Utan við
miðju Stórhöfða hefur það hlotið að leggjast í verulegan halla, en
þar er Jrað algerlega horfið og hefur horfið fljótt, eftir jarðvegs-
sniðum að dæma (sjá síðar).
Um Úteyjar er það að segja, að þar sjást oft mjög hallandi lög
af svipaðri gerð og B-lagið í Suðnrfellum. Eru Jrau einkum út til
brúna, svo sem í Bjarnarey (3. nrynd), og Álsey. Af þessunr sökunr
tel ég móberg Úteyjanna einnig myndað undir sjó og liarðnað þar
áður en risið nrikla varð. Og alveg sömu ályktun verður að draga