Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1972, Qupperneq 10

Náttúrufræðingurinn - 1972, Qupperneq 10
88 NÁTTÚRÚFRÆÐIN GURINN Kirkjufellsgosið hefur framleitt mun meira hraunmagn en Blá- hnúksgosið. Auk Kirkjufells tilheyra j>ví fjallsranarnir, sem ganga frá Kirkjufelli suðvestur í Barm beggja megin Halldórsgils (3. mynd). Líklega hefur gosið hér á tveim samsíða sprungum nálægt þriggja km löngum og verið einungis um einn km á milli þeirra. 1 Kirkju- felli hefur hraunmagnið nægt til að fylla kvosina á milli sprungn- anna eða öllu heldur hryggjanna, sem hlóðust upp yfir jreim. Beggja megin við bílaslóðina, sem liggur frá Kirkjufellsósi inn í Illagil, er ljósleit perlusteinsmyndun, sem varla fer framhjá neinum svo notalega sem ltún stingur í stúf við svart, lagskipt móbergið, sem undir liggur. Þessi perlusteinsmyndun skiptir tugum metra á þykkt. Hún er gróflega lagskipt, og hrafntinnukenndir steinmolar í henni eru núnir eftir vatnsflutning. Bendir það til, að hún sé í heild að- flutt, líklega með hlaupum frá Kirkjufellsgosinu. Líparítmyndanir frá gosum í jökli eru algengar í megineldstöðvum jökultímans, sem hófst hér á landi fyrir um Jrrem milljónum ára. Náma Sementsverksmiðjunnar í Hvalfirði er j>ess konar myndun, sömuleiðis perlusteinsmyndanir í Bæjargili hjá Húsafelli og í Strútn- um. Frá yngstu tímum eru Prestahnúkur, Sleggja í Hengli og liparít- fjöllin við Mývatn. Yfirleitt hefur komið í ljós, að há og brött líparít- fjöll frá yngstu tímum eru mynduð í jökli, þar sem líparítið hefur lirúgazt upp í gúla vegna aðhalds jökulsins. Nútíma gosmyncLanir — hrafntinnuhraun og öskulög. Hrafntinnuhraunin frægu koma fyrir á um 5 km breiðu belti, sem liggur NA—SV yfir Torfajökulssvæðið vestanvert. Lega hraunanna er sýnd á tveimur kortum (3. og 4. mynd). Þar sést greinilega, að upptökin fylgja línum með NA—SV stefnu. Nokkurn veginn víst er, að ]>au hraun, sem mynda hverja röð, hafa komið upp svo til sam- tímis, þannig að almennt rnyndi talið eitt gos. Séu hrafntinnuhraun- in skoðuð í þessu Ijósi, er tala gosanna ef til vill ekki nema fjögur, þótt einstök hraun skipti tugum. Rennslishættir hrauna fara eftir seigju kvikunnar. Seig bergkvika er jafnan kísilsýrurík, og berg, sem myndast úr henni, því oft kallað súrt eða ísúrt eftir Jiví, hversu mikið kísilsýrumagnið er. Hrafn- tinnuhraunin á Torfajökulssvæðinu eru að nokkrum undanskild- um súr, með kísilsýruinnihaldi yfir 66% skv. niðurstöðum Karls Grönvolds, jarðfræðings, sem hefur efnagreint þau flest. Aðeins tvö
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.