Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 38

greining margra þeirra er erfið, eink-
um hinna smærri, þar sem oftast er
aðeins unnt að greina í sundur karl-
dýrin, en kvendýr þessara tegunda eru
svo lík, að ekki hefur tekist að finna
einkenni til þess að aðgreina þau. AIIs
eru algengar hér í fjörum um 10 teg-
undir þanglúsa, en auk þess má finna
þar stundum nokkrar tegundir, sem
eiga sín eiginlegu heimkynni neðan
fjöru. Kunnar eru rúmlega 40 tegund-
ir þanglúsa úr sjónum við fsland, en
þar á meðal eru nokkur umbreytt
sníkjudýr, sem lifa á öðrum krabba-
dýrum, og eru þau mjög frábrugðin
venjulegum þanglúsum í útliti, þegar
þau hafa náð kynþroska, en mun
meiri þanglúsarbragur er á ungvið-
inu.
Alls má því segja að um 23 teg-
undir marflóa og þanglúsa eigi höfuð-
heimkynni sín í fjörum landsins, en
langt er frá því að þær séu algengar
í öllum landshlutum. Við athugun á
útbreiðslu þeirra í fjörum landsins
kemur fram ákveðið mynstur, sem
tengja má sjávarhita. Eins og kunn-
ugt er, er sjórinn að jafnaði hlýjastur
við suðurströndina, frá Hornafirði að
Reykjanesskaga, en hann kólnar svo
smám saman þegar farið er réttsælis
kringum landið, norður með veslur-
ströndinni, austur með norðurströnd-
inni og suður með austurströndinni,
eftir því sem Austur-Grænlands-
straumurinn og Austur-íslandsstraum-
urinn blandast hinum hlýja sjó, sem
Irmigerstraumurinn ber réttsælis
kringum landið. Kaldastur er sjórinn
því fyrir Austurlandi að jafnaði, eink-
um ef miðað er við sumarmánuðina,
og verða skörp hitaskil nálægt Horni.
— Ef litið er á jtanglýs og marflær
kemur í ljós að allar umræddar 23
tegundir finnast við suðurströndina,
en þær detta síðan úr hver af annarri,
ná sínum útbreiðslumörkum, þegar
farið er réttsælis kringum landið. Eft-
ir að komið er fyrir Reykjanestá eru
tegundirnar orðnar 22, því að við
Reykjanestá nær fyrsta tegundin,
sölvahrúturinn, mörkurn sínum til
norðurs. Þannig er svo ástandið til
Reykjavíkur, en þar nær önnur teg-
und útbreiðslumörkum sínum, og hin
Jrriðja nær ekki norðar en til Akra-
ness. Frá Akranesi og allt norður að
norðurströnd Breiðafjarðar eru teg-
undirnar 20, en jjar fyrir norðan eru
Jrær orðnar 19, og helst sú tala óbreytt
allt austur til Skagafjarðar, en Jrar
stöðvast ein tegund, en önnur við
Eyjafjörð. Á svæðinu frá Eyjafirði
austur um til Bakkaflóa eru tegund-
irnar Jjví orðnar 17, en við Bakkaflóa
ná 2 tegundir útbreiðslumörkum sín-
urn, en hin Jrriðja stöðvast við Seyðis-
fjörð. Á svæðinu frá Seyðisfirði suður
að Horni eru Jjví tegundirnar aðeins
14. Er J)á hringurinn kominn, en
eins og áður sagði eru tegundirnar 23
við suðurströndina. Útbreiðslumynst-
ur Jjessara dýra sýna með óvenju
glöggum hætti bin miklu álnif sjávar-
hita við ísland á lífríkið í fjöru og
sjó.
í ljós kemur [regar útbreiðsla Jjess-
ara tegunda er könnuð við strönd
Noregs annars vegar og við austur-
strönd Kanada hins vegar, að Jrær
falla út í svipaðri röð þegar farið er
til norðurs á Jressum slóðum og Jtær
gera, þegar farið er réttsælis umhverfis
ísland. Út frá útbreiðslumynstri mar-
flóa má álykta, að hitaskilyrði í fjör-
um sunnanlands og suðvestan svari til
148