Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 48

jarðvegssnið hafa nú verið tekin til
viðbótar og eru fimm þau lielstu sýnd
á 3. mynd, en staðselning sniðanna
er sýnd á 2. mynd. Er nú hægt að
áætla aldur mun fleiri hrauna með
tilliti til hinna ljósu Heklulaga og
Seyðishól agj óskunnar.
1 jarðvegssniðunum á 3. mynd eru
aðeins sýnd helstu öskulögin, en all-
mörg fleiri lög er þar að finna, sér-
staklega brúnleit lög, og eru nokkur
þeirra sýnd i sniði 3, þar sent þau
voru sérstaklega greinileg. Mikilvægt
atriði er, hvar jarðvegssniðin eru
tekin, bestu sniðin er að fá í aflíð-
andi brekkum, sem vita móti austri
eða suðaustri, það er í stefnu á
Heklu og Kötlu og önnur eldfjöll,
sem framleiða niikla gjósku og um
leið móti aðalúrkomuáttum. Tvi> svört
(basísk) öskulög eru greinileg í snið-
unum, bæði eru frá Kiitlu, K 1485 og
K 1918. Sérstaklega er hið fyrrnefnda
víða rnjög þykkt, enda er Kötlugosið
um 1485 eitt hið mesta síðan sögur
hófust (Sig. Þórarinsson, 1968). Það
virðist mega ráða af jarðvegssniðinu
frá Snæfoksstöðum, að uppblástur
hafi á þessu svæði ekki hafist fyrr en
nokkru eftir 1500. Tvö ljós (súr) ösku-
lög frá Heklu sjást í mörgum snið-
anna. Hið efra, H;,, er talið um 2800
ára gamalt (miðað við helmingartím-
ann 5568 ár), sbr. ritgerð Sigurðar
Þórarinssonar 1971. Aldur öskulags-
ins Hg var áður talinn um 6600 ár
(Guðm. Kjartansson og aðrir, 1964),
en nýrri aldursgreiningar með C14-
aðferðinni virðast benda til þess, að
þetta lag sé 6150 ára gamalt (Sig.
Þórarinsson, 1971). Þykka brúna ösku-
lagið, sem í flestum sniðum er að sjá
skammt fyrir ofan H;i, er hugsanlega
frá Heklu. Líklegt er, að liin brúnu
öskulögin séu einnig frá Heklu. í
nokkrum tilvikum má sjá votta fyrir
ljósri rönd neðst í þessum lögum og
styður það tilgátuna um, að þau séu
frá Heklu komin.
Aldursgreining
Við Höskuldslæk nálægt Mýrarkoti
fannst um i/2 cnt þykkt kolalag undir
Kerhólshrauni, sjá 2. mynd. Þetta er
mosi og e. t. v. lyng, sem hefur kolast,
þegar hraunið rann yfir gróðurinn.
Henrik Tauber hjá aldursákvarðana-
deild danska Þjóðminjasafnsins
greindi með geislakolsaðferðinni sýni
frá þessum stað. Niðurstaðan var
þessi:
K-1166: 6220 + 140 ár fyrir 1950,
þ. e. 4270 f. Kr.
Helmingunartími 5568 ár.
Þessi aldursákvörðun kemur allvel
heim við áður áætlaðan aldur Seyðis-
hóla- og Kerhólshrauna, sem var tal-
inn 5000—6000 ár út frá öskulagarann-
sóknum (Sv. Jakobsson, 1966). Þýski
jarðfræðingurinn H. Noll fjallar í rit-
gerð frá 1967 m. a. um Grimsneshraun
og aldur þeirra. Af jarðvegssniðum,
sem hann sýnir þar verður að draga
þá ályktun, að sum Grímsneshrauna
(t. d. Tjarnarhólahraun) séu allt að
8000—9000 ára gömul, sent er fjarri
lagi. Þarna virðist vera ruglað saman
öskulögunum H3 og H5. í ferðaleið-
arvísi eftir Schwarzbach og Noll frá
1971 er aldur Kersins hins vegar tal-
inn „líklega meiri en 6000 ár“. Ald-
urinn á Kerhólshrauninu (og urn leið
á Seyðishólagjóskunni) kemur allvel
heim við H5, sé aldur H5 talinn 6600
ár, en er auðvitað alveg ósamrýman-
158