Náttúrufræðingurinn - 1977, Qupperneq 62

Ritfregnir
Ekkehard Schunke:
Die Periglaziale.rscheinunge.n Islands in Abhangigkeit von Klima
und Substrat. 273 bls. -)-
preclu in Göttingen 1975.
Hin tíðu eldgos undanfarinn hálfan
annan áratug og sívaxandi áhugi jarðvís-
indamanna á landinu vegna þýðingar þess
í sambandi við kenningar þær um land-
rek og botnskrið, sem efst eru á baugi,
hafa skyggt nokkuð á þá staðreynd, að
Island er einnig eitt af áhugaverðustu
svæðum á jarðarkringlunni fyrir land-
mótunarfræðinga.
Einn þáttur landmótunarfræðinnar er
frerajarðvegsfræði (cryopedology), sem
fjallar um sérhver áhrif i'rosts á jarðveg,
svo sem jarðsil (solifluction) og myndun
reitajarðar (patternéd ground): þúfur,
rústir, melatigla, stórtigla o. 11. Þessi fyrir-
bæri flokkast <"»11 undir s. k. periglacial
phenomena, þ. e. a. s. jökulnándar fyrir-
bæri, þar eð þau er að finna á svæðum,
sem eru, eða hala einhverntíma verið, í
nálægð jökla. Könnun á slíkum fyrirbær-
um hefur lengi verið áhugaefni jarðvís-
indamanna í Mið-Evrópulöndum: Pól-
landi, Þýskalandi, Frakklandi og Niður-
löndum, þar eð stór svæði í þessum lönd-
um voru í jökulnánd á jökulskeiðum
kvarteru ísaldarinnar.
Fyrsti vísindamaður sem vitað er að fjall-
að hafi um eitt al' þessum frerajarðvegs-
fyrirbærum, rústirnar, er Sveinn læknir
Pálsson, en um þúlur og melatigla hér-
lendis hefur Þorvaldur Thoroddsen fyrst-
ur fjallað svo að heitið geti. Hann nefnir
meira að segja einhversstaðar í ritum sín-
32 nryndasíður. Vanderhoeck & Ru-
um stórtigla, sem annars var ekkert vitað
um hér á landi fyrr en sumarið 1954.
Pálmi Hannesson skrifaði skilnrerkilega
um flár og rústamyndun, þótt örstutt
væri, í tímaritið Rétt 1927 og Steindór
Steindórsson fjallaði allýtarlega um gróð-
urfar í flám í riti sínu Studies of the
vegetation of the Central Highland ol'
Iceland, sem kont út 1945. Af því tiltölu-
Iega litla, sem síðan hefur verið skrifað
af Islendingum varðandi frerajarðvegs-
fræði, er helst að nefna ritgerðir undir-
ritaðs, Notes on patterned ground in Ice-
land (Geogr. Annaler 1951), Additional
notes on patterned ground in Iceland
(Biuletyn Periglacjalny, 1964), ritgerðina
Observations on Icelandic polygon sttr-
faces and palsa areas (Geogr. Annaler
1971), sem rituð er af bandarískum, ís-
lenskum og sænskum vísindamönnum í
sameiningu, og ritgerð Björns Bergmanns,
Unt rústir á húnvetnskum heiðum (Nátt-
úrufr. 1973).
Erlendir l'ræðimenn hafa verið hér
ötulli síðustu áratugina og má J»ar m. a.
nefna rannsóknir franskra vísindantanna
á 6. áratugnum og ritgerðir eftir P. Bout,
M. Derruau og fleiri, sem byggjast á þeim
rannsóknum. Mestur hefur þó verið áhugi
þýskumælandi vísindamanna og er hér
helst að nefna tvo, ]»á Do-Jong Kim og
Ekkehard Schunke. Sá fyrrnefndi, Kóre-
ani frá Söul, stundaði háskólanám í Bonn
Náttúrufræðingurinn, 46 (3), 1976
172