Náttúrufræðingurinn - 1991, Blaðsíða 13

ræddur árekstur, en vera of lítill
(Kunk o.fl. 1989, Grieve 1989). Aldur
hans samkvæmt aldursákvörðunum er
65,7 ± 1,0 milljón ár, en þvermálið
aðeins um 35 km. Nýjastar eru
upplýsingar um fyrirbæri við Chicxul-
ub í norðurhluta Yucatans (Smit 1991)
og fyrirbæri á botni Kólumbíudjúpsins
í Karíbahafi austur af Kólumbíu
(Hildebrand & Boynton 1990) og eru
þar ef til vill komin þau fyrirbæri sem
Alvarez o.fl. höfðu í huga í grein sinni
(Alvarez o.fl. 1980).
Ofangreindum gígum er það sam-
eiginlegt að nánasta umhverfi þeirra
er mjög hreyft og brotið. Sambreyskja
og brotaberg hefur dreifst út frá þeim
og í setlögum frá sama tíma á aðliggj-
andi svæðum finnast brot af gleri og
endurkristölluðu bergi sem telja má
að hafi myndast við áreksturinn. Aðr-
ir gígar sem stungið hefur verið upp á
hafa reynst vera of litlir, of fjarri irid-
íumlögunum eða af öðrum aldri
(Ganapathy 1983, Kunk o.fl. 1989,
Koeberl o.fl. 1990).
ÚTDAUÐI
I tilgátu Alvarezfeðganna og sam-
starfsmanna þeirra fólst, að dauðann í
lífríkinu hefði borið mjög brátt að,
hvort sem var í sjó eða á landi. I
fyrstu reyndist ýmsum erfiðleikum
bundið að tengja milli sjávarsets og
setlaga á landi og því var alls óvíst að
risaeðlurnar og svifþörungarnir hefðu
dáið út á nákvæmlega sama tíma.
Tengingar, sem byggðar voru á seg-
ulskiptum í jarðlögum, bentu til að
verulegur munur gæti verið á því, hve-
nær eðlurnar og svifið dóu út og var
jafnvel talað urn nokkur hundruð þús-
und ár í því sambandi. Endurskoðað-
ar tengingar, milli sjávarsetlaga og
setlaga á landi, hafa hins vegar leitt í
ljós að þessar lífverur gætu hafa dáið
út á sama tíma. Ennfremur hefur tek-
ist að sýna fram á, að sjávarlífverur,
sem áður var talið, að hefðu ekki orð-
ið fyrir neinum áhrifum við mörk krít-
ar og tertíers, sýna í raun a.m.k. að
hluta til merki um slíkt. Hins vegar
hefur náttúran sjálf lagt stein í götu
þeirra „loftsteinsmanna“ með því að
hitabeltisjurtir, krókódílar, fuglar og
fleiri lífverur sem hefðu átt að verða
fyrir umtalsverðum áhrifum „loft-
steinsvetrar“ sýna engin merki slíks.
Loftsteinstilgátan gengur út frá því að
þetta hafi gerst á afar skömmum tíma,
en slíkt er venjulega erfitt að meta út
frá jarðlögum. Lögin geta hafa orðið
fyrir seinni tíma truflun og raski t.d.
við það að ormar og önnur þau dýr
sem lifa og hrærast í seti smjúga um
það og flytja þannig setagnir til og frá
og blanda þeim saman. Upplýsingar
um slíkt lífrænt rask í heimshöfunum í
dag (Officer & Drake 1983 og 1985)
gefa til kynna að efstu 11 cm sets séu
að einhverju leyti upphrærðir og trufl-
aðir, en í samþjöppuðu seti og hörðn-
uðu er upphrærða einingin e.t.v.
helmingi þynnri. Hafi aðstæður verið
svipaðar við mörk krítar og tertíers og
nú er, má gera ráð fyrir að upphrærðu
einingarnar séu e.t.v. um 5-6 cm.
Þessi upphræring hlýtur að dreifa
áhrifum af sérhverjum snöggum at-
burði sem skráður er í jarðlögunum
og deyfa þau almennt.
Því hefur verið haldið fram að irid-
íumfrávikið sé afmarkað í mjög þunn-
um linsum og það er talið styðja til-
gátuna um einn geimættaðan atburð
sem orsök þess. Því hefur síður verið
haldið á loft, að í raun og veru er
þetta iridíumfrávik mun dreifðara og
t.d er frávikið í danska leirnum finn-
anlegt í heilum þykktarmetra sets og
kemur það fyrst fram á maastricht-
tíma, um 40 cm fyrir neðan mörk krít-
ar og tertíers í setinu. Frávikið er
einnig sjáanlegt í lögum frá danían-
7