Náttúrufræðingurinn - 1991, Page 35

Kristinn H. Skarphéðinsson
Flækingsfuglar á Islandi:
Yaðfuglar 1 (lóur o.fl.)*
INNGANGUR
Vaðfuglar eru meðal algengustu og
kunnustu fugla hér á landi. Ellefu teg-
undir eru árvissir varpfuglar og þrjár
tegundir eru árvissir umferðarfuglar
eða vetrargestir á ferðum sínum til og
frá varpheimkynnum í norðri (sbr.
Árni Waag Hjálmarsson 1982).
Allmargar tegundir vaðfugla hafa
slæðst hingað til lands, sumar eru ár-
vissar, en flestar sjaldséðar. Enda þótt
nokkrar þessara tegunda sjáist á sömu
stöðum ár eftir ár, er hæpið að telja
þær reglubundna gesti, og því eru þær
kallaðar llækingsfuglar.
Hingað til lands hafa flækst 32 teg-
undir vaðfugla svo vitað sé og verður
fjallað um þær í fimm greinum. I þess-
ari grein verður fjallað almennt um
vaðfugla og raktar og ræddar athugan-
ir á flækingsfuglum sem tilheyra fjór-
um ættum: mjónefaætt (1 tegund),
trílaætt (1 tegund), trítlaætt (1 tegund)
og lóuætt (4 tegundir). Pá verður
minnst á eina tegund sem í eldri heim-
ildum var ranglega talin hafa sést hér.
Fjöruspói (Numenius arquatd) er
vetrargestur hér á landi, algengastur
suðvestanlands og í Hornafirði, og
hefur orpið hér a.m.k. tvisvar sinnum
(Whitfield o.fl. 1989). Vepja (Vanell-
* Flækingsfuglar á íslandi. 6. grein: Náttúru-
fræðistofnun Islands.
us vanellus) er árviss flækingur og hef-
ur orpið alloft (Jón Baldur Sigurðsson
1967, Erpur Snær Hansen 1983, Gunn-
laugur Þráinsson 1986, Jóhann Óli
Hilmarsson 1989, Ævar Petersen
1989). I fyrirhugaðri greinaröð um
flækingsvaðfugla verður ekki fjallað
frekar um fjöruspóa og vepju.
EFNIVIÐUR
Einstökum tegundum verður ekki
lýst og lifnaðarhættir þeirra aðeins
raktir í stuttu máli. Sumar vaðfugla-
tegundir eru afar torgreindar og erfitt
að þekkja þær úti í náttúrunni. Nýleg-
ar handbækur (Prater o.fl. 1977, Mar-
chant o.fl. 1986, Chandler 1989) skýra
flókin búningaskipti og óglögg ein-
kenni torgreindra tegunda. I Fugla-
bók AB (Peterson o.fl. 1972) er lýsing
á flestum vaðfuglategundum sem lík-
legt er að rekast á hér á landi (sjá
einnig Þorstein Einarsson 1987). Al-
mennar upplýsingar um vaðfugla og
lífshætti einstakra tegunda eru sam-
kvæmt Cramp & Simmons (1983) og
Chandler (1989) nema annað sé tekið
fram.
Um þessar mundir er verið að gera
miklar breytingar á flokkun fugla, þær
róttækustu í meira en hálfa öld. Þessi
endurskoðun er að mestu leyti byggð
á nýrri tækni í sameindaerfðafræði
sem gerir kleift að rekja skyldleika
Náttúrufræöingurinn 61 (1), bls. 29-46, 1991.
29