Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1991, Page 36

Náttúrufræðingurinn - 1991, Page 36
tegunda með því að skoða sjálft erfða- efnið, kjarnasýrurnar (Sibley & Mon- roe 1990). Áður fyrr flokkuðu menn fugla og önnur dýr svo til eingöngu eftir ýmsum ytri einkennum, svo sem lit, stærð og sköpulagi. Þrátt fyrir þessar nýjungar í flokkunarfræði er skipan vaðfugla í ættir o.s.frv. að mestu leyti óbreytt, og hef ég því kos- ið að fylgja því kerfi sem flestir nota ennþá, þar á meðal Cramp & Sim- mons (1983). Veigamesta breytingin er sú, að trítlaætt (Glareolidae) er tal- in standa nær máfum en vaðfuglum og því skipað í sömu yfirætt og nráfar. Ég mun engu að síður fjalla um trítla hér, enda var ekki rætt um þá í nýlegri grein um flækingsfugla af máfaætt (Gunnlaugur Pétursson 1987). I þessari grein verður fjallað sér- staklega um hverja tegund og athug- anir frá íslandi raktar í tímaröð, þ.e. þær sem ég tel að byggðar séu á traustum gögnum. Flest þau tilvik sem fjallað verður um eru frá síðari árum og hafa athuganir 1979-89 verið birtar í skýrslum um sjaldgæfa fugla (Gunn- laugur Pétursson & Kristinn H. Skarphéðinsson 1980-83, Gunnlaugur Pétursson & Erling Ólafsson 1984-89, Gunnlaugur Pétursson o.fl. 1991a,b). Óbirtar athuganir, flestar frá árunum 1944-78, eru varðveittar á Náttúru- fræðistofnun Islands, svo og langflest- ir hamir af þeim vaðfuglum sem hefur verið safnað. Raktar verða einstakar athuganir fram til 1980, en síðan þá hafa gögn um flækingsfugla birst á prenti í fram- angreindum skýrslum. Hins vegar eru allar athuganir til og með 1989 sýndar í myndum og súluritum. Við hvert til- vik er tilgreindur athugunarstaður, fundartími, kyn og aldur fugls, ef þekkt er og skrásetningarnúmer, ef hamur er varðveittur á Náttúrufræði- stofnun íslands (RM-nr), í Dýrafræði- safninu (Zoologisk Museum) í Kaup- mannahöfn (ZM-nr) eða í öðrum söfnum (t.d. í einkasafni). Loks er nafn athuganda eða heinrild, ef athug- anir hafa birst áður og athugasemdir. Annars fylgi ég sömu reglum í fram- setningu og Gunnlaugur Pétursson (1987) hefur gert grein fyrir. VAÐFUGLAR Vaðfuglar (Charadrii), máfar og svartfuglar mynda ættbálk strandfugla (Charadriiformes). Vaðfuglum hefur verið skipað í 12-14 ættir. Tegundir af tjaldaætt (Haematopodidae; 1 teg- und), lóuætt (Charadriidae; 2 tegund- ir) og snípuætt (Scolopacidae; 8 teg- undir) verpa hér á landi. Þá hafa teg- undir sem teljast til þriggja annarra vaðfuglaætta flækst hingað til lands og verður rætt um þær í þessari grein. Langflestir vaðfuglar tilheyra tveimur ættum, lóuætt og snípuætt og verpa tegundir af þessum ættum um alla heimsbyggðina. Margir vaðfuglar eru votlendisteg- undir, en það búsvæði hefur sætt mik- illi ásókn og eyðileggingu á undan- förnum áratugum (sbr. Arnþór Garð- arsson 1975, Brennan 1988, Ævar Petersen 1988, Arnþór Garðarsson & Ólafur K. Nielsen 1989). Það er yfir- leitt auðveldara er að telja og fylgjast með votlendisfuglum, þ.á m. vaðfugl- um, en öðrum lífverum sem byggja af- komu sína á votlendi. Mat á verndar- gildi og ástandi votlenda felst því oft í rannsóknum á fuglum. Þær rannsókn- ir hafa stundum verið helsta forsenda þess að tekist hefur að friða svæði og forða þeim frá frekari eyðileggingu. Allmargar norrænar vaðfuglateg- undir eru útbreiddir varpfuglar í heimskautalöndum, einkum svo- nefndar títur (lóuþræll Calidris alpina og skyldar tegundir). Margar suðræn- ar vaðfuglategundir eru á hinn bóginn 30

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.