Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1991, Síða 68

Náttúrufræðingurinn - 1991, Síða 68
3. mynd. Farbrautir Pg- og Pn-bylgna í jarðskorpunni og möttlinum. Thepath ofPg- and Pn-waves in the crust and mantle. þess að jarðskjálftabylgjur geta borist margar mismunandi leiðir frá upptök- um til jarðskjálftamælis. Á máli jarð- skjálftafræðinga ber hver farbraut sér- stakt nafn sem endurspeglar legu hennar í jörðinni og hvers konar bylgju er um að ræða. Nokkur dæmi um þetta eru sýnd á 3.-6. mynd. Ef mælir er nálægt upptökum skjálfta eru þær P- og S-bylgjur sem hafa farið fljótustu leið í gegnum jarð- skorpuna mest áberandi á skjálftarit- inu. Þær eru venjulega aðeins kallaðar P og S (3. og 4. mynd). Eftir því sem lengra dregur frá upptökunum dregst S-bylgjan meira aftur úr P-bylgjunni. Tímamuninn á bylgjunum má því nota til að meta fjarlægð upptakanna frá mælinum. Gróft mat á fjarlægð (í kíló- metrum) fæst með því að margfalda tímamuninn (í sekúndum) með töl- unni 8. Margir kannast við það, þegar þeir finna jarðskjálfta, að heyra lágan þyt áður en aðaltitringurinn finnst. 4. mynd. Skjálftarit af jarðskjálftum með upptök skammt austan við Grímsey 12. sept- ember 1988. Skjálftaritin sýna hreyfingu jarðarinnar sem fall af tíma. Tíminn gengur frá vinstri til hægri. A) Rit úr mæli í Grímsey, um 10-15 km frá upptökum skjálftanna. Tíma- munur á P- og S-bylgjum er aðeins 1-2 sekúndur. Útslag er mikið, en skjálftarnir standa stutt. B) Rit úr mæli á Leirhöfn á Melrakkasléttu, um 60 km frá upptökum. Tímamunur á P- og S-bylgjum er hér á bilinu 7-8 sekúndur. C) Rit úr mæli við Reynihlíð í Mývatns- sveit, um 110 km frá upptökum skjálftanna. Tímamunur á P- og S-bylgjum er um 13-14 sekúndur. Báðar bylgjurnar byrja snöggt og deyja síðan út. D) Rit úr mæli á Aðalbóli í Hrafnkelsdal, um 200 km frá upptökum. Bæði P- og S-bylgjurnar byrja með litlu útslagi sem vex og nær hámarki nokkrum sekúndum síðar. Hugsanlega má greina hér í sundur Pn og Pg. Erfitt er að greina hvenær S-bylgjurnar byrja. Seismograms ofearthquak.es or- iginating in the Tjörnes Fracture Zone north of Iceland on September 12, 1988. A. Seis- mogram frotn Grímsey at the epicentral distance of 10-15 km. B. Seismogram from Leir- höfn at the distance of 60 km. C. Seismogram from Reynihlíð at the distance of 110 km. D. Seismogram from Aðalból at the distance of 200 km. Clear P- and S-waves can be seen on all the seismograms with the time difference increasing with the epicentral dista- nce. Pg- and Pn-waves can possibly be distinguished on the last seismogram. 62
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.