Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1991, Blaðsíða 68

Náttúrufræðingurinn - 1991, Blaðsíða 68
3. mynd. Farbrautir Pg- og Pn-bylgna í jarðskorpunni og möttlinum. Thepath ofPg- and Pn-waves in the crust and mantle. þess að jarðskjálftabylgjur geta borist margar mismunandi leiðir frá upptök- um til jarðskjálftamælis. Á máli jarð- skjálftafræðinga ber hver farbraut sér- stakt nafn sem endurspeglar legu hennar í jörðinni og hvers konar bylgju er um að ræða. Nokkur dæmi um þetta eru sýnd á 3.-6. mynd. Ef mælir er nálægt upptökum skjálfta eru þær P- og S-bylgjur sem hafa farið fljótustu leið í gegnum jarð- skorpuna mest áberandi á skjálftarit- inu. Þær eru venjulega aðeins kallaðar P og S (3. og 4. mynd). Eftir því sem lengra dregur frá upptökunum dregst S-bylgjan meira aftur úr P-bylgjunni. Tímamuninn á bylgjunum má því nota til að meta fjarlægð upptakanna frá mælinum. Gróft mat á fjarlægð (í kíló- metrum) fæst með því að margfalda tímamuninn (í sekúndum) með töl- unni 8. Margir kannast við það, þegar þeir finna jarðskjálfta, að heyra lágan þyt áður en aðaltitringurinn finnst. 4. mynd. Skjálftarit af jarðskjálftum með upptök skammt austan við Grímsey 12. sept- ember 1988. Skjálftaritin sýna hreyfingu jarðarinnar sem fall af tíma. Tíminn gengur frá vinstri til hægri. A) Rit úr mæli í Grímsey, um 10-15 km frá upptökum skjálftanna. Tíma- munur á P- og S-bylgjum er aðeins 1-2 sekúndur. Útslag er mikið, en skjálftarnir standa stutt. B) Rit úr mæli á Leirhöfn á Melrakkasléttu, um 60 km frá upptökum. Tímamunur á P- og S-bylgjum er hér á bilinu 7-8 sekúndur. C) Rit úr mæli við Reynihlíð í Mývatns- sveit, um 110 km frá upptökum skjálftanna. Tímamunur á P- og S-bylgjum er um 13-14 sekúndur. Báðar bylgjurnar byrja snöggt og deyja síðan út. D) Rit úr mæli á Aðalbóli í Hrafnkelsdal, um 200 km frá upptökum. Bæði P- og S-bylgjurnar byrja með litlu útslagi sem vex og nær hámarki nokkrum sekúndum síðar. Hugsanlega má greina hér í sundur Pn og Pg. Erfitt er að greina hvenær S-bylgjurnar byrja. Seismograms ofearthquak.es or- iginating in the Tjörnes Fracture Zone north of Iceland on September 12, 1988. A. Seis- mogram frotn Grímsey at the epicentral distance of 10-15 km. B. Seismogram from Leir- höfn at the distance of 60 km. C. Seismogram from Reynihlíð at the distance of 110 km. D. Seismogram from Aðalból at the distance of 200 km. Clear P- and S-waves can be seen on all the seismograms with the time difference increasing with the epicentral dista- nce. Pg- and Pn-waves can possibly be distinguished on the last seismogram. 62
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.