Samvinnan - 01.04.1947, Blaðsíða 17

Þ‘í þekkingu, sem við öflum okkur, með því að
*<ori1 af gulli, járni og riraníum og leita
þannig sannleikans um það, hvernig fóstnr verð-
"r *'* °K v-e\ til manns, sem getur fætt af sér
annað fóstur, sem þroskast og verður annar
'naður? l>etta virðist engin ofraun, cn þó hafa
vísindin ekki svarið.
JRVIXG SCHROEDINGER - eðlisfræðingur
með Nobelsverðlattn — hefur beint gáfuin
S n"m og þekkingu að þessu verkefni. í augum
^ans er skýringin á þvi hvernig fóstur vex og
'erður að manni, ævintýrlegasta og leyndardóms-
f>Hsta ráðgáta vísindanna — miklu frekar það
cn *ausi> orku tir klump af úraníiun-235 eða
Plútónínm. Hann er undrandi yfir því, sem ger-
l?t’ þ°Kar fluguegg ertt „bombarderuð" með
R'mtgengeislum. Ferleg afbrigði verða til -
^lugiir með rauð augii, flugur,
sem eru vaxnar
^árum, og aðrar, sem eru allsberar, flugur, sem
enga vængi, og flugur. sem liafa alls kvns
úeðlilegar erfðir. Allar þessar flugnategundir —
' Þar lifa — eignast afkvæmi í sömu mynd. af-
V't’min verða eins og foreldrarnir. F.itthvað hef-
"r þvi komið fyrir hina ósýnilegu erfðavísa
(gcne) í fryminu, er geislunum var beint að
lm’ en erfðavísarnir eru það gagnvart lífinu,
tm at°min eru í málmi eða loftlegtindum.
eru þessir erfðavísar faldir í 1 itluin korn-
um> sem nefnd cru litningar (krómósóm),
vgua þess að þau eru sýnileg undir smásjá, þeg-
ar a þau hefur verið borinn réttur litur. Erfða-
visarnir eru án efa flókin mólekúl, og þessVegna
þarí aÚ rannsaka þá bæði eðlisfræði- og efna-
f’a öilega. Röntgengeislarnir setja byggingu
"'ólekiilsins úr skorðum og opna fryminu nýja
möguleika, og hin furðulegustu afbrigði verða
til.
þetta útskýrir ekki þann leyndardóm, hvers
vegna litningarnir — föður- og móður-litn-
ugarnir. sem innibinda erfðavísana — skuli
ofna þannig, að afkvæmið fái surna eiginlei’/.a
föðurs;
úeldur
ms cg aðra frá móðurinni. hetta útskýrir
eRki það fyrirbrigði, sem náttúrufræð-
ugtir kalla kyntengsli og eru með þeim hætti.
að
(he
sjukdómar, eins og t. d. blæðingarveiki
mophilia) og litblinda, sem dætur ganga
meú' koma eingöngu fram á sonum. Schroedinger
*"lr þetta verkefni st.rðfr.rðilí-guin tökum, og
1 Ijósi efnismagnskenningarinnar, sem út-
,|r’ hvers vegna atóm i rafmagnsperuþræði
'uda frá sér birtu, þegar þau eru hituð með
rafmagnsstraum.
Honum virðist hiti vera skvringin — hiti, sem
verkav u '
I þannig á mólekúlin, að þau hrevfast
' at og setur byggingu þcirra stundum úr
r um. Hann líttir á litningana senr risavaxin
... C margbrotna kristalla, sem klofna og
1 Kar. 1‘annig má líta nýjum augum á lífið,
'tra *<ann> að lífeðlisfraðingar og lífefna-
mgar eigi eftir að gefa þessu meiri gaum.
nr þessa hugsanaferils er sá, að hann opnar
jg eil<a 'il þess að nota þekkinguna um atóm-
’il þess að útskýra lífið.
F-n Schroedinger verður að viðurkenna, að ef
C5si 'l'ipulega byggði kristall — erfðavísinn —
1 fætt af sér stórum mun margbrotnari veru
*lest eða mann — þurfi að leggja honttm til
s Ii>UlaK utanað frá. Annars yrði aðeins um
,a n atóma að ræða, sem mundtt brátt út-
gengin, eins og klttkka. Og lengra komumst við
ekki á þessari leið til þess að kynnast leyndar-
fóminum tint lífið. 1‘arna erum við komnir að
háum múrvegg, sem lokar útsýni til landsins
fvrir handan. Við erum ekki byrjaðii á því. að
klífa þann múr. I>að eru erfðavísarnir og litn-
ingarnir, sem eru ..dulmálslykillinn" að hliðum
múrsins Og vegna þess. að við höfum entiþá ekki
vald á þessttm lykli, vitum við raunvenilega ekk
ert tim vöxt og líf.
GERUM mi ráð fyrir því, að ábendingar
Schroedingers verði til þess að efnafræðing-
ar finni að loktnn leið til þess að búa til eggja-
hvítuefni (protein). sem er undirstaða alls lífs.
Dr. F.mil Fischer eyddi nær allri ævi sinni í að
revna að raða saman eggjahvítu-mólekúlum.
Hann gat aldrei Iniið til neitt, sem var sambæri-
legt við hvítu eggsins. en hann beindi vísindun-
um í rétta ált. Eggjahvítan er gerð úr amino-
svrum. Með þrjátíu nótuin tónstigans má búa lil
ótölulegan saig ntismunandi laga. ópera og
symfónia. Á sama hátt má nota þessar amino-
sýrur til þess að gera milljónir eggjahvíta. Kn
hver er aðferðin. sem náttúran notar. er hún
velur nákvæmlega réttu legundina af amino-
sýrttm til þcss að gera slíka tóna — sellur og
virusa — svo að ekki séu nefndar symfóníttr.
cins og dýr. sem geta skriðið. gengið og flogið.
Einhvern tíma tniin reka að því, að gerfi-eggja-
hvíta verður til. I>að mun ekki hafa geysilega
þýðingtt fyrir mataræði manna. því að ekki verða
þau efni ódýrari en fæðan-er nú. en líklegt er,
að sú uppfinning hafi mikla læknisfræðilega
þýðingu. Asamt með þessum rannsókmun verðttr
lífefnafra-ðirannsóknum haldið áfram. l>ar snú-
ast nú að verulegu leyti tim byggingu sella og
virusa, sem ertt meslmegnis eggjahvítur. Þegar
er komið svo langt. að hlutar af frymi hafa verið
aðskildir. En þegar hlutarnir eru settir saman
aftur. verðttr árangurinn þýðingarlaus klessa.
F.inhverjir straumar eru að verki í sellunum, og
maðtirinn þarf að ná tökum á þeim líka, alveg
eins og hann hefur nú að nokkru leyti náð valdi
á orktt atómsins. Annars verður gátan um lífið
allrei leyst og líf aldrei kveikt á rannsóknarstofu.
MESTAR likur cru til, að byrjað verði á vírus-
ttnum. Um það er deilt ennþá. hvort þeir
séu rattnverulega lifandi verur eða ekki. Þeir
hafa verið kristallaðir En kristallarnir vcrða að
snerta líf til þess að verða lifandi sjálfir. Ef
kristall tóbaksvírusa er settur á blað tóbaksjurt-
arinnar, hefur sjúkdómurinn lagt heilan akut
í auðn á skammri stundu, eins og eldur hefði
geysað um hann. Það verður stórt augnablik t
sögu mannsins, þegar tekist hefur að framleiöa
gerfivírtisa og láta þá veikja tilraunadýr ineð
alls konar sjúkdómum, svo sem bólu, lömunar-
veiki, mislingttm. inflúensu eða einhverjum öðr-
um vírtissjúkdómum Þá mun læknisfra-ðin læra
að fást við slíka. vágesti betur en nú. Eins og nú
er. er almenn farsótt eins og inflúensa raunverti-
lega jafnóviðráðanleg og krabbamein.
Næsta skrefið verður tilbúningur lítillar sellu.
eo það getur ekki orðiö, fyrr en meira er vitað
um hina leyndu strauma. Slík uppgötvun er svo
stórkostleg, að kjarnorkan er ekki neina svipttr
hjá sjón.
Eftir að þangað er náð, hljóta aldir að líða,
ttnz maðurinn getur tekið næsta skrefið. Þtí að
Jrá gripttr þróunarlögmálið inn i. Það eru ekki
til nein stökk úr lítilli sellu í hval eða mann.
Engin önnur leið er lil en láta selluna Jnóast,
halda henni við með natni eins og báli. af kyn-
slóð eftir kynslóð af lærðum vísindamönnum.
Tilraunir íiiunii sjálfsagt verða gerðar til þess að
flýta þróuninni með geislaverkunuui, hita og alls
konar efnasamböndum. Þróunin verðut' þá að
sýna. hversu sterk hún er.
TILRAUNIR til áhrifa á þróunina cru þegar
hafnar: Oftillkomnir. eineygðir fiskar. sem
aðeins lifa skamma hríð, hafa orðið til með þeim
ha’tii. Það eru erfðafræðingarnir, sem fást við
slíka hluli. Þeir eru ekki að lnigsa um það, að
bata tegundirnar, þótt þaö kunni vel að verða
árangurinn af starfi þeirra og kcnningum ein-
hvern tíma í fjarlægri framtíð. Nú eru aðeins
fáein atriði mn erfðirnar kunn og sönnuð. Við
vitum, hvernig sumar gerðir vanskapnaðar ganga
að erfðum, livernig afkvæmi foreldra, sem eru
bæði bláeyg. ljóshærð og hávaxin eða brúneyg,
smávaxin og yfirlitsdökk eru líklegust að verða,
hvernig ein eða tvær tegundir sálsýki ganga
mann fram af manni.
Þegar erfðafræðin verður orðin raunhæfari
visindagrein en liiin er, kemur þar, að maðurinn
getur liafi líkamleg örlög sín í hendi sér. Mikið
af erfðasjúkdómum mun þá hverfa úr sögunni.
Hjónahandið verður þá ennþá þýðingarmeiri
Jrjóðfélagsstofnun en nú er, og aukin afskipti
ríkisvaldsins eru sennileg. Nákvæm þekking á
erfðum opnar möguleika til þess að bæta mann-
kynið og losa það við fávizku og hundrað önnur
cinkenni og sjúkdóma, sem nú ganga kynslóð
fram af kynslóð.
OLL sú þekking, sem við megnum að afla
okkur um erfðirnar, er nátengd leyndardóm-
inum um vöxt og framför. Við höfum aðeins
mjög ófullkomna þekkingu á því, hvernig sell-
tirnar skipta með sér verkum — þ. e. a. s. hvern-
ig þær mynda handleggi, eyru, nef, augu o. s. frv.
í réttri stærð og skipa þessum hlutum á nákvænt-
lega rétta staði. Þarna er leyndardómur eins
mikill og lokkandi og kjarnorkan var, unz úran-
íum lét undan, og kjarnorkusprengjan varð til.
Geruin ráð fyrir, að þessi leyndardómur verði
upplýstur. Krabbameinið yrði þá ekki lengur
ægilegur vágestur, því að það er aðeins ótaminn
vöxtur sellanna. Sennilegt er, að þá yrði hægt að
frainleiða alveg nýjar tegundir dýra og plantna,
t. d. dýr með betra kjöti, plöntur og ávexti að
stærð og bragði allt öðruvísi en það, sem við nú
þekkjum.
í nánu sambandi við vöxtinn er efnasamsetn-
ing gróðursins. Hvernig gerist það, að rótarangi
getur dregið til sín vatn og salt úr jörðunni, bor-
ið legg og blöð og unnið sykur og sterkju úr loft-
iiiu með hjálp sólarljóssins? Og hvernig fram-
leiðir plantan blaðgrænuna — hið græna „blóð"?
Er það satt, að með hjálp ultrafjólublárra geisla
— eftirlíkingu sólarljóss — hafi tekiz.t að fram-
leiða gerfisykur og gerfisterkju í tilraunaglasi?
MEIRA en hundrað teoretiskir vísindamcnn
fást nú við lausn þessa vandamáls. Likindi
eru til, að þeir. sein taka við af þeim, á næstu
öld, muni geta frainleitt gerfisykur og gerfi-
sterkju í stórum stíl með „náttúrlegum" aðferð-
(Framhald á bls. 24).
17