Samvinnan - 01.06.1950, Blaðsíða 15

una um varnirnar gegn yfirganginum.
Það voru fimmtu herdeildir starfandi
í fyrri árekstrum, alveg eins og þær
starfa í dag; það voru t. d. kaþólskir
menn í Englandi árið 1588, stjórnar-
byltingarmenn árið 1793 og fasistar
árið 1940. Reglan hefur verið sú sama
í öllum fyrri árekstrunr. En einstök
þjóð hefur talið sig nógu sterka til
þess að leggja undir sig heiminn, en
bandalög þeirra þjóða, sem ekki liafa
sætt sig við að tapa sjálfstæði sínu, hafa
sigrað yfirgangsþjóðina áður en yfir
lauk.
í fyrri varnarbandalögunum hefur
forustuþjóðin náð miklum sigrum, en
ekki sózt eftir alheimsyfirráðum. Það
sama á við í dag. Kommúnistar og
vinir þeirra víðs vegar um heim tala
að vísu hátt um ameríska heimsvelda-
stefnu, en í Ameríku er hvergi nærri
því eins mikil eindrægni og í Rúss-
landi um að stofna alheimsveldi, sem
stjórnað er frá einum og sama staðn-
um, og í Bandaríkjunum er hvergi
nærri svo mikil andúð á öllum öðrum
stjórnarstefnum, og þeinr sem við lýði
er í Washington, eins og sú andúð,
sem er í Rússlandi á öllum öðrum
stjórnarformum en þeinr, sem eru í
Moskvu.
Hugsjónalegar ástæður.
Hugsjónalegu ástæðurnar fyrir nú-
verandi vandamálum í lreiminum eru
að einu leyti nrjög þýðingarmiklar, en
að öðru leyti lireinustu loftbólur.
I lrvert skipti, sem forsvar ákveðinn-
ar hugsjónar er tengd afsökununr fyrir
yfirgangi valdránsmanna, drukknar
lrugsjónin í valdastreitu milli þeirra,
sem stjórna hreyfingunni. Hugsjónin
heldur að vísu áfranr að vera til, en
er notuð til þess eins að afla yfirgangs-
stefnunni fylgjenda nreðal almenn-
ings.
A sextándu öld var lrugsjón kaþólsk-
unnar tengd lreimsveldisstefnu Spán-
verja, en mótmælendalrugsjónin tengd
ránunr og vígaferlum. Komu Napóle-
ons til Ítalíu og Vestur-Þýzkalands var
fagnað mjög nrikið á sínum tíma,
vegna þess að hann var talinn bera
uppi hugsjónir byltingarinnar. En
það kom annað hljóð í strokkinn, er
Napóleon setti bræður sína til valda
og kallaði íbúana til lrerþjónustu i
franska hernum. Þá var augljóst, að
valdastreitan lrafði skotið hugsjónun-
um um frelsi, jafnrétti og bræðralag
ref fyrir rass. Og þannig er það einnig
í dag í lrinunr kommúnistiska heimi:
valdastreitan ræður gerðum forvígis-
mannanna, lrugsjónirnar eru aðeins
notaðar til þess að hæna almenning
til fylgis við yfirganginn.
Hvað er sögulega nýtt?
Ætlun mín er samt ekki sú, að
halda því franr, að það sé ekkert nýtt
í sögu núverandi vandamála, að sagan
sé að endurtaka sig á sama lrátt og
áður. Þvert á móti: það er mjög margt
nýtt í núverandi misklíð.
Það fyrsta, senr nýtt er, er að komm-
únisminn er róttækari og ísmeygilegri
en hugsjónir fyrri lreimsveldisstefna.
Hin reikula rökfimi (dialectic) Karls
Marx hefur haft ekki ósvipuð áhrif á
einstöku nrenntamenn og kenningar
St. Páls höfðu á St. Ágústín á sínum
tíma; kenningar Marx hafa líka tvö-
faldan áróðursþunga, vegna þess að
þær skírskota að nafninu til til skyn-
seminnar, en í raun og veru skírskota
þær til tilfinninganna. Þær bjóða hin-
um óánægða, lrvar sem hann er, upp-
reist og von um lrefnd á andstæðing-
um sínunr, ínrynduðunr eða raunveru-
legum; þær bjóða hverjum þeim, sem
verður að þola ójöfnuð eða hvers kon-
ar ranglæti, vonir um bætur, af því að
á sinn ,,mystiska“ lrátt þykjast þær
lrafa fundið hinar raunverulegu rætur
óréttlætisins í heiminum.
Annað nýtt sögufyrirbæri í þessu
sanrbandi er liin undarlega fullkomna
skipulagning á starfsemi konrmúnista.
Jesúítarnir voru að vísu eins vel skipu-
lagðir á sínunr tíma, og öll vitum við,
lrverju þeir áorkuðu fyrir andsiðabót-
ina. En Jesúítarnir voru fáir. Auk þess
\oru fjölmargir kaþólskir menn utan
Jesúítareglunnar hvergi nærri eins vel
skipulagðir, og sumir þeirra voru
beinlínis andstæðir starfsemi Jesúít-
anna. — í þá daga var ekki eins auð-
velt og nú að þurrka út alla „Trotsky-
ista“.
Það er að vísu rétt, að hin einstak-
lega sterka skipulagning kommúnism-
ans er farin að sýna sprungur hér og
þar. Tito brauzt undan aga alþjóða-
kommúnismans; — nokkrir brezkir
kommúnistar gátu ekki á sínum tíma
varið vináttusamning Hitlers og Sta-
líns; margir ítalskir kommúnistar hafa
átt erfitt með að skilja, hvernig Karl
Iíjarni skoðana Russells i greininni,
sem hér birtist, er:
„Ríkar þjóðir og rikir einstaklingar
taka yfirleitt afstöðu með Ameriku; fá-
iœkar þjóðir og fátœkir einstaklingar
taka yfirleilt afstöðu með Rússlandi.“
„Kenningar Karls Marx liafa tvö-
faldan áróðursþunga vegna þess, að
þrer skírskota að nafninu til til sliyn-
seminnar, en í raun og veru skirskota
þœr til tilfinninganna
„Ef heegt verður að fyrirbyggja strið
nœstu 10 árin, þá þarf ekki til styrjald-
ar að koma við Rússa."
„Vonin um frið felst i j>vi, að Vest-
urveldin verði greinilega langtum her-
sterkari en Sovétrikin þangað til nýtt
andrúmsloft hefur skaþazt i alþjóða-
málunum."
„Það er ómögulegt að hugsa sér, að
strið sé þess virði að heyja það nema
það sé þess virði að vinna það með
þeim vopnum (atom- og vetnis-sprengj-
um), sem völ er á.“
Marx sannaði, að þeir ættu að láta
kröfur sínar um Trieste niður falla.
En satt er jrað, hingað til ber tiltölu-
lega lítið á því, að hið járnharða
skipulag sé að brotna niður. Hins
vegar hlýtur sú spurning að vakna,
hvort það verði eins sterkt framvegis
og það hefur verið hingað til.
Þriðja nýungin er sú, að nú eru
aðeins tvö sterk stórveldi í heiminum.
Og sú fjórða er eyðileggingarkraftur
vopns þess, senr notað verður, ef
„kalda stríðið" verður „lieitt stríð“.
Brýzt styrjöld út?
Verður kalda stríðið lreitt stríð?
Ekki veit ég meira um jretta en hver
og einn hugsandi blaðalesandi, sem vel
fylgist með fréttum. En jrað eru eigi
að síður nokkur atriði, sem ég vil
benda á í Jressu sambandi.
Eg er Jreirrar skoðunar, að það sé
ógerningur að semja við valdhafana
í Kreml. Þeir munu hefja stríð, hve-
nær sem jreir telja aðstæðurnar sigur-
vænlegar fyrir sig. „Spádómar konnn-
únismans1' segja, að raunverulegur
friður komist ekki á í heiminum fyrr
en kommúnisminn hafi sigrað. Þenn-
an ,,spádóm“ kommúnismans halda
þeir Stalin og allir hans fylgjendur
enn í lieiðri, enda þótt jreir hafi varp-
að ýmsum greinum og „spádómum"
kommúnismans fyrir l)orð. Við þetta
(Framhald á bls. 19)
15