Samvinnan - 01.05.1953, Qupperneq 3

Árásirnar á samvinnusam.tökin
Það eru rösklega 31 000 manns í kaupfélögunum á ís-
landi. Þetta er fólk úr öllum stéttum, um 7 400 bændur og
búalið, yfir 7 000 verkamenn í bæjum og borgum, 3 600
verkamenn í sveitum, tæplega 3 500 iðnaðarmenn, 2 500
sjómenn og mætti svo Iengi telja.
Nú er ekki úr vegi að spyrja: Af hverju hefur allt þetta
fólk gerzt félagsmenn í kaupfélögum?
Sennilega eru ástæðurnar ærið margvíslegar. Margir
gerþekkja samvinnuhugsjónina, kunna skil á atburðum,
sem gerðust í Rochdale á Englandi í eina tíð, og dást að
stórhug og dug mannanna, sem komu til funda á Drafla-
stöðum og í Yztafelli, sátu að skriftum á Gautlöndum og
kól við að bera vörur á land í Húsavík.
En þó mun hinn hópurinn, sem ekki hefur allt þetta að
vísvitandi leiðarstjörnu, vera miklu stærri. Hvað' er það,
sem hefur dregið þær tugþúsundir landsmanna til kaup-
félaganna?
Svarið hlýtur að vera, að þetta fólk sjái sér hag í því
að vera í félögunum og finni, að starf þeirra er því sjálfu
til góðs, beint eða óbeint. Þetta fólk hlýtur að dæma
fyrst og fremst eftir því, sem það sjálft sér — starfi fé-
laganna frá degi til dags, frá ári til árs. Þetta fólk hefur
kynnzt verzlunum kaupfélaganna, þeim anda sem þar
ríkir, starfsfólkinu. Þetta fólk hefur séð atvinnufyrirtæk-
in, sem kaupfélögin hafa komið upp víðs vegar um land
allt til þess að bæta lífskjör landsmanna.
★
En svo gerast tíðindi. I víðlesnasta blaði landsins ber
ein síðan endrum og eins nafn æsku og framtíðar. Á hana
skrifa aðallega ungir heildsalasynir í Reykjavík. Þeir hafa
aldrei þurft að hugsa um það, hvort hveitipokinn eða
sykurpundið kostar krónunni meira eða minna. Þeir hafa
lítið þurft að hafa fyrir lífinu annað en að taka við stjórn
milljónafyrirtækja, er þeir höfðu aldur til.
Nú eru þessir drengir teknir að fræða landsmenn um
starf kaupfélaganna og Sambandsins, og þeir skrifa jafn-
vel um Benedikt á Auðnum og Jakob Hálfdánarson.
Þeim er það ekki meiri vandkvæðum bundið en annað
að kveða upp dóm yfir sjö áratuga starfi íslenzkra sam-
vinnumanna, og sá dómur er ekki fagur. Orðin, sem koma
frá penna þeirra, eru „fjárplógsstarfsemi“ og „viðskipta-
hneyksli“, og þeir telja þjóðarbúskapinn vera í hættu.
Þeir þykjast færa á það sönnur, að „.Samband ís-
lenzkra samvinnufélaga vinni markvíst að því að leggja
undir sig allt verzlunar- og athafnalíf landsmanna í skjóli
skattfríðinda, verzlunareinokunar og verðlagsbrota svo
stórfelldra, að annað eins hefur aldrei fyrr þekkst í þessu
landí.“
Ekki er það svo, að þessi skrif komi frá einum og ein-
um manni og birtist endrum og eins. Þau hafa á þessu
kosningavori birzt reglulega og að því er virðist eftir fyr-
irfram gerðri áætlun. Þetta er skipuleg sókn gegn sam-
vinnusamtökunum, og hefur kaupmanna- og peninga-
valdið í landinu kosið þann kostinn að beita hinum ungu
og óreyndu riddurum fyrir sig.
★
Hér er ekki tækifæri til þess að ræða ítarlega um hinar
ýmsu ákærur, sem fram hafa verið bornar í greinum þess-
ara ungu íhaldsmanna. Þó dylst það engum samvinnu-
manni, sem les þær, að sjaldan eða aldrei hefur verið
beitt tilhæfulausum fullyrðingum, rangfærslum og stór-
yrðum í svo ríkum mæli gegn samvinnuhreyfingunni.
Kaupfélagsstjórar eru óspart stimplaðir sem lögbrjótar og
þeim brigzlað um sjóðþurrðir og hvers konar glæpi, sem
enginn fótur er fyrir, og engu blíðari er meðferðin, sem
forustumenn Sambandsins hljóta.
★
VERÐLAGSMÁLIN.
Hér verður aðeins stiklað á nokkrum stærstu atriðum
þeirrar sóknar, sem beint er gegn samvinnusamtökunum,
og er þá rétt að byrja á verðlagsmálunum. Er kjarni ár-
ásanna um þetta efni sá, að „Afbrotaprósenta kaupfélag-
anna í verðlagsmálum sé 270—440% hærri en annarra
aðila“ og er frá því skýrt, að 38 kaupfélög hafi verið kærð
65 sinnum fyrir verðlagsbrot. (Frh■ d bls- 23)
3