Samvinnan - 01.05.1953, Blaðsíða 20

synjun á leyfi til fjárfestingar og ó-
venjulegir erfiðleikar á útvegun láns-
fjár.
En sjálfsagt er að setja markið hátt
og stefna að því ótrauður, þótt móti
blási, en gera sér jafnframt ljóst, að
enginn hlutur fæst án fyrirhafnar og
fórna. Fyrst eigum við að gera kröf-
ur til okkar sjálfra, ef við viljum ná
vænlegum árangri. Sé okkur það ljóst
í dag, hefur þegar rnikið áunnizt.
Eg hef lifað tvenna tíma í verzl-
unarsögu Olafsvíkur. Mér fundust
kaflaskipti, þegar Dagsbrún opnaði
sölubúð sína 4. júní 1943 og þjófa-
grindurnar voru horfnar frá búðar-
borðinu. Tákn vantrausts og ó-
frelsis. I dag liggja þúsundaverð-
mæti á lágum borðum, sem ég og
þú getum farið höndum um og
skoðað — tákn trausts og frjáls-
ræðis. Innan við borðið er starfs-
lið, sem skilur þjónustuhlutverk
sitt við viðskiptamanninn. Þar eru
ekki herrar, sem selja af náð. Ég
finn, að ég er þátttakandi í að
byggja upp fyrirtæki, sem vill hag
minn og þinn. Allt, sem ávinnst til
hagsbóta og uppbyggingar, er eng-
inn kaupmannsgróði, sem hægt er
að fara með burt úr byggðarlag-
inu. Nei, hann verður kyrr, flytzt
ekki burt þótt móti blási. A því er
regin munur.
Afmælisósk mín til félagsins í dag
er sú, að félagsandinn og félagsþrosk-
inn megi aukast. Að okkur megi
verða íjóst, aö sundraðir föllum við,
en sameinaðir undir merkjum sam-
vinnurmar getum við miklu áorkað
til hagsbóta fyrir okkur sjálf og okk-
ar kæra byggðarlag.
Heill Kaupfélaginu Dagsbrún!
Sjónvarpið...
(Frh. af bls. 14).
hætti að sitja við það jafn stöðugt og
það gerir í fyrstu, og vonandi verðnr
farið eftir ráðum reynslunnar varð-
andi áhrif þess á börnin, og það efni,
sem hollast verður að leggja áherzlu á
fyrir alla aldursflokka. Ekki verður á
móti því mælt, að verði vel á þessu
nýja undratæki haldið, geta áhrif þess
orðið gífurleg.
Bókasafnið...
(Frh. af bls. 5).
VILDI EKKI HANDRIT.
Það er athyglisvert um Fiske, að
hann vildi ekki kaupa íslenzk hand-
rit. Þau sagði hann að ættu heima
í Landsbókasafninu í Reykjavík,
en ekki erlendis. Hann hélt sig ein-
göngu við prentað mál á íslenzku
eða um íslenzk fræði.
Árið 1880 gekk Fiske að eiga Jenny
McGraw, og höfðu þau unnazt
lengi, en foreldrar hennar staðið gegn
ráðahagnum. Hún var mjög heilsu-
tæp, og fóru þau hjón til Egyptalands
vegna heilsu hennar, en loftslags-
breytingin bar ekki tilætlaðan árang-
ur, og lézt frúin næsta ár. Frú Fiske
var stórauðug og lét hún manni sín-
um eftir mikla fjárhæð. Málaferli urðu
út af meginhluta eigna hennar, og var
Fiske dæmdur stór hluti þeirra að
auki. Hann hafði nú sagt af sér pró-
fessorsembætti sínu, keypti sér glæsi-
legt stórhýsi í Flórenz á Ítalíu og
settist þar að. Nefndi hann hús þetta
Villa Landor og hafði þar hið mikla
og vaxandi bókasafn sitt, en stöðugt
voru í heimsókn hjá honum fræði-
menn víða að, þar á meðal frá ís-
landi. Tók Fiske nú að safna bókum
eftir ítölsku höfundana Dante og Pe-
trarca og kom sér upp afburða góð-
um söfnum af verkum beggja. Hann
hafði íslenzka safnið hjá sér í Flórenz,
þó ekki í Villa Landor, heldur í Lungo
il Mugnone nr. 3 í borginni sjálfri.
Nú jukust mjög fé- og bókagjafir
Fiskes til ýmissa aðila, en sérstaklega
þó til Islendinga, og söfnun íslenzkra
bóka sótti hann af miklu kappi síð-
ustu ár aldarinnar. Kom hann oft til
Hafnar í þeim erindum, og sendi hóka-
gjafir til ýmissa aðila hér uppi á Is-
landi.
Enn er ótalið eitt af mestu áhuga-
málum Fiskes, en það °r skákíþrótt-
in. Hann var mikill taflmaður og tafl-
fræðingur. og telst meðal frumkvöðla
í þeim efnum, ekki aðeins í Banda-
ríkjunu'.n, heldur og hér á landi. Hann
kynnti sér ítarlega sögu tafls á ís-
landi, orð og heiti í því sambandi, og
munu fáir hafa verið honum fróðari í
þeim efnum. Mun það hafa verið
fyrir hans forgöngu, að stornaó var
Fiskes skákfélag í Reykjavík um
aldamótin, og mikill áhugi varð á skák
um landið allt. Sérstoku ástfóstri tók
Fiske við Grímsey og gaf tafl á hvern
bæ í eyjunni, og gaf sérstaklega fé
til Grímseyinga í erfðaskrá sinni.
Þótti honum svo merkilegt, að dug-
andi og hugsandi menn skyldu búa á
eyju svo fjarri öðrum mannabyggð-
um, að hann vildi styðja þá til að fá
sér búfræðing, auka menningarlíf
þeirra og létta þeim lífsróðurinn á
margvíslegan hátt.
Síðustu ár ævi hans mátti heita,
að Fiske gerði lítið annað en að sinna
íslenzkum málefnum og fullkomna
safn sitt af íslenzkum ritum. Gengu
um það miklar sögur, að hann hefði
fengið biblíur hjá íslenzkum kirkjum,
en gefið fyrir þær klukkur eða hvað-
eina, þótt óljóst sé, hvað til er í því
sumu. Gaf hann oft stórfé fyrir sjald-
séðar bækur, en kunni þó skil á verð-
gildi þeirra. Hafði hann ýmsa menn
til að safna-bókunum fyrir sig.
FISKE RÆÐUR HALLDÓR
HERMANNSSON.
Þá fékk Fiske 1898 tvo íslenzka
námsmenn í Höfn til þess að koma
með sér til Flórenz til að skipu-
leggja og skrá safn hans og gera
bókaskrár yfir það. Voru það þeir
Bjarni Jónsson frá Unnarholti og
Halldór Hermannsson frá Vetti, og
hófst þar með hinn langi og giftu-
ríki starfsferitt Hattdórs við Fiske-
safnið.
Um aldamótin mun Fiske að miklu
leyti hafa lokið við söfnun sína af
íslenzkum bókum, og voru þá 8.000
bindi í eigu hans. Þegar tekið er tillit
til þess, hversu mikið hefur verið bú-
ið að prenta á íslenzku á þeim tíma,
verður þetta að teljast afburða gott
safn.
Þegar Fiske lézt 1904, var talið, að
hann hefði gefið íslandi eða íslend-
ingum um 300.000 krónur samtals,
eða um sjötta hluta eigna sinna, og
var það að sjálfsögðu geysimikið fé
á þeim tíma. Hann gaf Cornell há-
skóla hin merkustu bókasöfn sín, þar
á meðal íslenzka safnið og ætlaði því
fé til þess að greiða laun bókavarðar
og gefa út rit um íslenzk efni. Þá gaf
hann Landsbókasafninu mestallar
bækur sínar aðrar.
20