Samvinnan - 01.10.1957, Page 40

fundvís á það, hvar hreyfanlegt fjár-
magn var fyrir. Menn, sem fylgdust
nokkuð með fjáraflastarfsemi hans,
vissu að ríkir menn úr mörgum stétt-
um keyptu hlutabréf í fyrirtækjum,
sem hann mælti með. Það voru vís-
indamenn, allskonar fésýslumenn, að-
mírálar, herforingjar og lávarðar.
Hvaðan kom íslenzku þjóðskáldi
máttur til að hreyfa á þann hátt hjól
fjármálanna í framandi löndum? Ein-
göngu yfirburðir hans. Maðurinn var
hinn gerfilegasti og höfðinglegasti í
allri framgöngu, stórgáfaður, fjöl-
menntaður, fyndinn, gagnrýninn og
markviss. Enginn Islendingur stóð
honum framar í þeirri gestrisni og
kurteisi, sem bræðir hugi manna. Eng-
inn var kaldari og sárbeittari í svör-
um og framkomu, þegar það átti við.
I veizlum með tilhaldsmönnum sner-
ust hugir gestanna um hann. Menn
urðu að horfa á og hlusta á þennan
yfirburðamann, sem sýndist vita allt
og geta allt.
.... Bændafólkið hafði haldið lif-
andi kyndli menningarinnar á neyð-
aröldunum. A vörum þess hafði móð-
urmálið lifað. Skáldið fann sárt til
þess, að bóndinn nyti ekki þeirrar
virðingar, sem stéttin átti skilið:
Er ei bóndans frelsi fórnað
fyrir þjónsins rétt,
lægst á bekkinn lágu stjórnað
landsins óðalsstétt.
I sama kvæðinu, „Minni Islands
1901“, sér Einar Benediktsson með
spámannsaugum, að þessi stétt á ekki
að sitja á Iægsta bekk, heldur leggja
blómsveig yfir hið vanræktaða land:
Auðvald bænda af oss heggur
eyðidrungans bönd,
sveig af rækt um landið leggur,
lífgar dauðans strönd.
Um lífsskoðun Einars Benedikts-
sonar segir J. J. þetta:
.... „I þessum ljóðum hans (þ. e.
Hafblik) koma fram allir megin þætt-
ir í lífsskoðun E. B.: Ættjarðarást
hans og þjóðrækni, dýrkun móður-
málsins, djúp virðing fyrir hetjulund
kvenna, trúin á mátt vélanna og auð-
magnsins, en umfram öllu öðru til-
finningin fyrir hinu órjúfanlega sam-
hengi í alheiminum:
. . . Milli lægsta djúps og hæstu hæðar
heimssál ein af þáttum strengi vindur.
Höf. ber saman algyðishugsjón
tveggja stórskálda.
I trúarþjáning sinni hafði Matthías
Jochumsson lýst algyðishugsjón sinni
í þessum ljóðlínum:
„Dæm svo mildan dauða
drottinn þínu barni
eins og léttu laufi
lyfti blær frá hjarni, —
eins og lítill lækur
ljúki sínu hjali
þar sem lygn í leyni
liggur marinn svali.“
Hringrás efnisins í hinum sýnilega
heimi er í augum Matthíasar Joch-
umssonar táknræn um hina skamm-
vinnu burtför mannssálarinnar frá
uppsprettu lífsins. — Dropi hafsins
lyftist á heitum degi og verður að
skýi, kólnar og fellur til jarðar sem
regn eða snjór, myndar lækinn, sem
hverfur aftur í skaut hins mikla út-
hafs og er þá kominn heim.
I Ijóðum Einars Benediktssonar má
segja að þessi lífsskoðun, algyðistrú-
in, gangi gegnum alla list hans eins
og rauður þráður. — Þegar hann dá-
ir fegurð landsins og Mývatnssveitar
í Slútnesi, lýsir hann trú sinni með
þessum einföldu orðum:
Eg veit að allt er af einu fætt,
að alheimsins líf er ein voldug ætt,
dauðleg, eilíf og ótalþætt
um afgrunns og himins slóðir.
.... Þegar menn lesa ljóð Einars
Benediktssonar, mega menn minnast
þess, að gimsteinar hans eru dýru
verði keyptir. — Til þess að geta gef-
ið ljóðum sínum dýpt og þrótt varð
skáldið að fórna miklu: Þeirra vegna
fór hann í útlegð og víkingaferðir.
Þeirra vegna eignaðist hann aldrei
heimili í eiginlegum skilningi. Þeirra
vegna dreifðist ættbálkur hans um
fjarlæg lönd. Þeirra vegna gekk hann
að lokum einn og óstuddur út yfir
landamerki hins glaða jarðlífs, sem
hann hafði unnað svo mjög.“ ....
Nú skal staðar numið. — Hér er öll
frásögn í ljósum og lifandi dráttum,
um leið og vitnað er í ljóð E. B. og
þau útskýrð í samræmi við lífsskoð-
un skáldsins og tíðarandans.
Mér og mörgum öðrum finnst, að
það þurfi að lesa þessar1) bækur í öll-
um ungmennaskólum landsins til að
mennta æskuna í þjóðlegum fræðum
og til að sýna ungu kynslóðinni, að
kennslubækur eru stundum svo vel
gerðar, að það þarf ekki að hafa neitt
fyrir að nema þær. —
Þessháttar vinnubrögð og slíkir
menn eru „salt jarðar“.
l) Þ. e. E. B. og íslandssagan.
Olafur Sigurðsson,
Hellulandi.
Jóhann Jónsson
(Framh. af hls. 8)
Vögguvísa.
Þey, þey og ró
þögn breiðist yfir allt.
Hnigin er sól í sjó.
Sof þú í blíðri ró.
Við höfum vakað nóg,
værðar þú njóta skalt.
Þey, þey og ró,
þögn breiðist yfir allt.
Ég man þig.
Eg man þig, man þig enn
þótt tíðin sé nú tvenn.
Ár varð að árum,
sár varð að sárum. ,
Ég ann þér enn.
Hvert haust féll hrím á grund.
Hvert vor bar lauf í lund.
Hjarta míns unað
einn hef ég munað
um alla stund.
Ég ann þér, ann þér enn,
mín ást var aldrei tvenn.
Sár minna sára,
tár minna tára,
þér ann ég enn.
Ég hef drukkið.
Ég hef drukkið af daganna lindum
dánarveig allra harma.
Ég hef teygað mig sælan af syndum
— sofið og dre vmt.
Ég hef siglt fyrir öllum örlagavindum
— grátið — og gleymt.
40 SAMVINNAN