Samvinnan - 01.12.1958, Page 39

yfir þessu heimkynni horfinna kynslóða,
sem lifa áfram í sænskri sögu og sögnum
og í verkum sínum. Sérstakur friðarblær
ríkir innan þessara veggja, en ekki verð-
ur hans lengi notið, gestunum er naumt
skammtaður tíminn, það er eftir þeim
rekið, svo að þeir verða að æða úr einu
herbergi í annað og líta alltof flausturs-
lega á forna húsmuni, bækur, listaverk
og fagrar handíðir. Þarna gefur að lita
fagurlega blómsaumað húsgagnaáklæði,
litirnir eru enn furðu skærir, útprjónaða
rúmábreiðu, kvenfólkið hugar nánar að
mynztrinu, sem er fallegt. Vagga Geijers,
klukkan fræga, margvíslegir kjörgripir,
og minjar um fagurt mannlíf og háþrosk-
aða menningu væri vert náinnar athygli,
burtfararstundin rennur alltof fljótt upp,
ferðafólkið streymir í bilana og áfram er
ferðinni haldið að Márbacka.
III. Márbacka.
Márbacka er í rauninni stórfenglegur
minnisvarði, er Selma Lagerlöf hefur reist
sjálfri sér og ætt sinni. Gagnstætt öðr-
um minjasöfnum er þetta verk þess, er
minnast skal.
„Á vermlenzkum herragarði er allt til
nema peningar,“ hefur Selma eftir föður
sínum. Hann ætlaði sér mikið með Már-
backa, en minna varð úr, það var dóttir
hans, sem á sinn stórbrotna hátt fram-
kvæmdi hugsjónir hans — og sínar. Hún
keypti Márbacka eftir að jörðin hafði
gengið kaupum og sölum um tuttugu ára
skeið og var komin í mikla niðurníðslu.
Nóbelsverðlaununum varði hún til þess-
ara kaupa og til þess að bæta jörðina og
byggja þar upp. Búrekstur og fram-
kvæmdir kostuðu hana árlega stórfé. Eigi
að síður reisti hún í áföngum veglegt hús
yfir gamla, lága húsið, sem var þá um
leið breytt, tekin burt skilrúm og fleiru
hagað eftir því, sem henta þótti. Hið nýja
hús var byggt í karólínskum herrgarðs-
stíl, hvítmálað, svartar og rauðar þak-
skífur, veggsvalir miklar hvíla á tíu súl-
um, gaflsvalir hvíla einnig á súlum.
Jafn stórbrotið og húsið var hið ytra,
svo veglegt skyldi það vera hið innra.
Reynt var að ná saman sem mestu, er
verið hafði í eigu Lagerlöfsættarinnar og
eitthvert gildi hafði. Tii viðbótar voru
keypt verðmæt húsgögn kennd við list-
tímabil fyrri alda. Málað var eftir gömlum
myndum af ættfeðrum og ættmæðrum
Selmu Lagerlöf, frummyndirnar voru
í kirkjueign, hér var sem sé um að ræða
háæruverðuga prófasta og þeirra ekta-
kvinnur. Veggskreytingar í borðstofu voru
teikningar af stöðum, er á einhvern hátt
höfðu komið við sögu Lagerlöfættarinn-
ar; en í vinnustofu Selmu Lagerlöf eru
reitir efst á öðrum langvegg, yfir bóka-
hillum, þar sem gefur að líta ýmsa at-
burði úr Gösta Berlingssögu. Auk enn
fleiri veggskreytinga eru mörg málverk.
Selma Lagerlöf lét ekkert til þess sparað
að gera ættargarðinn sem veglegastan og
minjaríkastan, en þar við bætist svo, að
henni hlotnuðust margar dýrmætar gjaf-
ir, hverskonar listaverk og kjörgripir. í
glerskáp í vinnustofu hennar eru margir
smáhlutir gerðir af skemmtilegri hug-
kvæmni, eru það gjafir, er börn víðsvegar
að sendu Selmu, sem þakklætisvott fyrir
Nils Holgeirsson. í vinnustofunni er enn-
fremur líkan af Níls Holgeirssyni og gæs-
inni Ökku á hillu yfir skrautlegu Sví-
þjóðarkorti. Skólabörn í Svíþjóð létu gera
mjög fagran kristallsvasa með mynd af
Níls og gæsinni góðu og gáfu skáldkon-
unni á áttræðisafmæli hennar. í forsaln-
um er stærðar villigæs stoppuð, sem auð-
vitað er nefnd Akka.
Ekki er hægt í stuttu máli, svo að
nokkru gagni megi verða, að lýsa þessu
höfuðbóli sænskra skálda, slíkt heimili,
sem þetta er seinskoðað.
Stóra eikarskrifborðið í grænu og gyltu
íburðarmiklu vinnustofunni er jafn yfir-
hlaðið og allt annað í þessu blessaða húsi
heimsfrægðar og almennrar aðdáunar.
Nóbelsverðlaunaskjal Selmu Lagerlöf
liggur opið á borðinu, sín hvorum megin
við stóra mynd af henni eru þríarmaðir
silfurstjakar með logandi kertum í, en
blómsturvasi fyrir framan, og þó nú væri
á sjálfu aldarafmælinu. Annað verður
ekki talið hér, en á borðinu var margt
kjörgripa.
Þess skal getið, að á Márbacka er her-
bergi, sem Selma hefur helgað minningu
vinkonu sinnar og ferðafélaga, Soffíu
Elkan, er einnig var rithöfundur. í her-
berginu er komið fyrir húsmunum og
fleiru, er Selma erfði eftir vinkonu sína.
— Er Selma hafði hlotið nóbelsverðlaun-
in og þar með heimsfrægð, og ráðist í
allar framkvæmdirnar, sem voru svo fá-
dæma fjárfrekar að efni hennar hrukku
ekki alltaf til, var þetta haft eftir Soffíu
Elkan: „Síðan Selma varð drottning Svia-
veldis hefur hún lifað í armóði og áhyggj-
um.“
Márbacka varð Selmu Lagerlöf dýr stað-
ur í mörgu tilliti. Fyrir þann, sem ekki
metur ytri glans eða góss ýkja mikils,
er það átakanlegt að vita, hversu mjög
Selma Lagerlöf ánetjaðist þessu. Hún
hefrn: látið svo um mælt, að mesta ánægja
hennar i lífinu hafi verið að skrifa bæk-
ur, en til þess að njóta þeirrar ánægju í
jafn ríkum mæli og henni var gefið skorti
hana tíma og vinnufrið. Hún hafði alltof
mikil veraldleg umsvif, var alltof mikill
herragarðseigandi og hefur trúlega gerzt
ánauðugri heimsfrægð sinni en þurft
hefði að vera. Allan ársins hring mátti
búast við heimsóknum að Márbacka, en á
sumrin skall ferðamannastraumurinn yf-
ir staðinn eins og holskefla. Fyrir utan
þá, er beinlínis höfðu leyfi til að hitta
Selmu, var hún umsetin af fólki, er sætti
færi, ef hún brá sér út á svalir eða í garð-
inn sinn. Hún gerði ekki aðeins heimili
sitt frægt, heldur varð Vermaland fyrir
hennar verk að eftirlætisstað ferða-
manna, ósjaldan voru þeir örvaðir til
Vermalandsfarar með því að heita þeim
móttöku á Márbacka.
Márbacka er samkvæmt erfðaskrá
Selmu Lagerlöf minjasafn, er skal geym-
ast nákvæmlega eins og hún hafði þar
öllu komið fyrir. En landareignin hefur
verið aukin með því að kaupa nærliggj-
andi jörð og verður íbúðarhús þeirrar
jarðar varðveitt til þess að sýna verm-
lenzkan sveitabæ frá næstliðnum öldum,
nánar tiltekið bæ í Fryksdal.
Það, sem hrærði huga minn mest af
því, sem ég sá á Márbacka, var gibs-
afsteypan af höndum Selmu Lagerlöf,
gerð nokkrum klukkustundum eftir and-
lát hennar. Eilífur friður hvílir yfir smáu,
fíngerðu höndunum, sem unnu trútt með-
an dagur entist. Stórskáld var hún að
vísu, en bækur hennar urðu þó ekki til
án mikillar fyrirhafnar. Bréfaskriftir
hennar voru með ólíkindum, það lætur
nærri að segja, að hún hafi staðið í bréfa-
skiptum við allan heiminn. Til dæmis um
bréfaskipti hennar við vini sína má geta
þess, að bréf Selmu og Soffíu Elkan eru
samanlagt áætluð sex þúsund, og þó voru
þær oft samvistum. Bréfasafn Selmu Lag-
erlöf var innsiglað við dauða hennar og
verður það innsigli ekki rofið fyrr en ár-
ið 1990. En vitanlega hafa margir bréf frá
henni undir höndum og hafa þannig get-
að gert ýmsar athuganir.
Þátttakendur Lagerlöfshátíðarinnar
voru boðsgestir á Márbacka og veittir
heitir og kaldið drykkir, smurt brauð og
kökur í stórum sal í rauðmáluðu húsi, að-
eins kippkorn frá aðalhúsinu. Bekkir og
Selma Lagerlöf við skrifborðið í vinnu stofu sinni að Márbacka.
SAMVINNAN