Samvinnan - 01.12.1970, Blaðsíða 44

Pétur Pétursson:
Útflutningur
iðnvarnings
fóður í stórum stíl, þannig að
ávallt væru til nægar fóður-
birgðir i landinu og á lægsta
markaðsverði, ef um raunhæfa,
iðnvædda framleiðslu væri að
ræða. í Danmöiku hefur kom-
ið til tals að framleiða þar
grasköggla til dreifingar á bit-
haga Grænlands. Um slika
framleiðslu grasköggla mætti
hafa samvinnu við Dani, því
flutningskostnaður yrði mun
minni frá íslandi til Græn-
lands.
Hafrar af söndum eru taldir
betra hráefni til iðnaðar en
hafrar úr moldarjarðvegi.
Þetta er þó háð tegund áburð-
argjafar. Til framleiðslu 5—6
þúsund tonna þilplatna þarf
hafrauppskeru af um 1000
hekturum sandlendis. Sand-
breiðurnar i Rangárvallasýslu
eru margar þúsundir hektara
að fleti, og þvi mætti auðveld-
lega framleiða þar korn- og
grænfóður einnig og þannig
auka nýtingu vélakostsins. Það
er einmitt mikilvægt atriði til
þess að gera hvorttveggja ódýr-
ara, gervitimbrið og fóðrið.
í Rangárvallasýslu eru enn-
fremur stærstu vikurnámur ís-
lands. Með mismunandi blönd-
unarhlutföllum hafrahálms og
vikurbauna má framleiða
margar tegundir byggingarefn-
is og veggeininga, sem leyst
gætu timbur af hólmi í bygg-
ingariðnaði okkar. Slikar þil-
plötur og veggeiningar má
bæði rakaverja og eldverja með
isetningarefnum. Þær má jafn-
framt gæða enn fremur með
geislun kóbalts og annarra
geislunarefna.
Til eru fleiri aðferðir til hag-
nýtingar hálms til byggingar-
efnis. Einna kunnastar eru
svonefndar Stramit-plötur,
gerðar eftir einkaleyfisvernd-
aðri sænskri aðferð. Þær eru
nú framleiddar i um 20 lönd-
um, þó mest i Bretlandi, þar
sem þær eru mikið notaðar.
Ennfremur mætti framleiða
léttar veggeiningar úr vikri,
svipaðar dönsku veggeiningun-
um „bantam“, sem þar eru
gerðar af „leca“-leir.
Ef slíkur verksmiðjurekstur
yrði hafinn hér á landi og gert
ráð fyrir vikri, grasi, hálmi,
lúpínu og fleiri jurtum sem
hráefni, þá gætu framleiðslu-
möguleikar og tegundir fram-
leiðslu verið eins og meðfylgj-
andi tafla sýnir.
Tekið skal sérstaklega fram,
að allar lauslegar áætlanir um
framleiðslu af þessu tagi hafa
sýnt samkeppnishæfa fram-
leiðslu miðað við ótollaðan inn-
flutning.
LOKAORÐ
Með tilkomu nýrra efna,
einkum i plastiðnaði, geislunar
á framleiðsluvörum, nýrra
framleiðsluferla og nýrra
framleiðslutækja er nú svo
komið, að leirinn okkar, mold-
in, sandurinn og grjótið eru að
breytast úr verðlausum eða
verðlitlum landssvæðum og
farartálmum i nothæf hráefni
til margskonar iðnaðarfram-
leiðslu. Mest af slikri fram-
leiðslu yrði þó ekki samkeppn-
isfær útflutningsvara, einkum
vegna flutningskostnaðarins.
Hún gæti þó fullnægt innan-
landsþörf og kæmi þar í stað
innfiutnings á varningi sem nú
nemur mörgum hundruðum
milljóna króna á hverju ári,
einkum í byggingariðnaðinum.
Hér að framan hefur verið
lýst byrjunarathugunum á nýj-
um iðnaði hér á landi, þar sem
innlend hráefni eru um og yfir
80% framleiðslunnar. Fram-
leiðslan gæti sparað um 100
milljónir króna í erlendum
gjaldeyri árlega í þessari einu
grein varnings. Ef unnið yrði
skipulega og markvisst að frek-
ari rannsóknum og tilraunum
á þessu sviði, mætti vafalítið
margfalda slikan stóriðnað á
íslandi á næstu 5—10 árum.
Hér á landi er miklu fé varið
til rannsókna, einkum í land-
búnaði og fiskveiðum, en
minna til iðnaðarrannsókna.
Öll þessi fjárútlát virðast þó
fremur beinast að frumrann-
sóknum en hagnýtum rann-
sóknum. í mörgum tilfellum
eru frumrannsóknirnar óþarf-
ar, því þær hafa áður verið
gerðar af öðrum, og um niður-
stöður má lesa i bókum, tima-
ritum og skýrslum.
Það er einnig áberandi i okk-
ar litla landi, hve litið er al-
mennt vitað um, hvað verið er
að rannsaka hverju sinni, og til
hvers. Æskilegt væri, að öll
rannsóknastarfsemi þjóðarinn-
ar yrði skipulögð að nýju að
ráði hóps viturra manna, henni
sett markmið, mikilvægi hvers
þáttar metið, timasetning
ákveðin og almenningsheill
ráði vali verkefna, en stefnan
siðan endurskoðuð árlega, ef
við miðuð viðhorf skyldu breyt-
ast. Framangreiridar hagnýtar
rannsóknir þyrfti að auka á
kostnað frumrannsókna, sem
gerðar eru eða hafa verið ann-
arsstaðar í heiminum, en eink-
um þarf að auka miðlun á
niðurstöðum rannsókna til
þeirra aðila, sem kynnu að
vilja hagnýta þær til fram-
kvæmda, en ekki loka niður-
stöðurnar niðri í skúffum.
Stefán Bjarnason.
Þegar frá er talinn fiskiðn-
aðurinn, samvinnuiðnaðurinn
og nokkur stór iðnaðarfyrir-
tæki önnur, má segja, að ein-
göngu sé um að íæða lítil,
meira að segja mjög lítil, iðn-
aðarfyrirtæki á íslandi. Það er
um þessi litlu fyrirtæki og út-
flutningsmöguleika þeirra, sem
ég ætla að skrifa nokkrar lín-
ur.
Allir eru vafalaust sammála
um, að smáiðnaðurinn þjónar
mjög veigamiklu hlutverki í ís-
lenzkum þjóðarbúskap. Hins-
vegar verða menn lika að gera
sér grein fyrir því, að lítil fyr-
irtæki hljóta að eiga i miklum
erfiðleikum í alþjóðaviðskipt-
um i samkeppni við stóru fyrir-
tækin vegna aðstöðu sinnar
að þvi er varðar framleiðslu-
kostnað einstakra vörutegunda.
Það ber þessvegna að vinna að
því að sameina fyrirtæki, sem
vinna að sömu eða svipaðri
fi amleiðslu. Hinsvegar er min
skoðun sú, að enn muni liða
mörg ár — eða áratugir — þar
tii menn virkilega átta sig á
þessari nauðsyn. Til þess liggja
margar ástæður, m. a. fámenni
þjóðarinnar og tilhneiging ís-
lendinga til að eiga sjálfir sín
fyrirtæki, a. m. k. í orði kveðnu.
Þrátt fyrir þetta sé ég enga
ástæðu til annars en að þau
fyrirtæki, sem framleiða sömu
eða svipaða vöru, geti unnið
náið saman, þegar um er að
ræða þá starfsemi, sem lýtur að
útflutningsmálum iðnaðarvara.
Á þessu tel ég hina mestu þörf
og raunar höfuðnauðsyn. Það
er unnið að þessum málum nú,
en miklu meiri áherzlu þarf að
leggja á þetta atriði. Fyrirtæk-
in verða að átta sig á því, að
ein sér eru þau i flestum til-
fellum lítil og veikburða, en
saman e. t. v. nokkuð sterk.
Alveg sérstaklega á þetta við,
þegar vinna þarf að útflutn-
ingsmálum iðnaðarins.
MARKAÐIRNIR RÁÐA
Eitt grundvallaratriði verða
allir, sem ætla að framleiða
vörur til útflutnings, að gera
sér ljóst. Nefnilega, að það eru
markaðirnir, sölumöguleikarn-
ir, sem ráða því, hvað á að
framleiða. Ekki það, sem okkur
finnst, að ætti að seljast. Það
þarf þessvegna að gera mark-
aðskannanir á víðum grund-
velli, fyrst af öllu þegar mönn-
um dettur eitthvað snjallt í
hug, sem þeir halda að gæti
orðið útflutningsvara. Fyrir-
fram er aldrei hægt að slá
neinu föstu um það, við hverju
markaðir muni taka. Ég tel, að
hér á landi sé nú orðið verk-
efni fyrir sérstakt markaðs-
könnunarfyrirtæki, sem ynni í
samvinnu við sams konar er-
lend fyrirtæki að markaðs-
rannsóknum fyrir íslenzkar
iðnaðarvörur. Þetta fyrirtæki
ætti ekki að annast sölu á vör-
um, heldur skila áliti um það,
hvort tiltekin vörutegund gæti
komizt inn á erlenda markaði
eða ekki. Slik fyrirtæki eru tal-
in mjög gagnleg og þörf í
mörgum löndum, enda gefa
þau framleiðendum oft mjög
veigamiklar upplýsingar. Söl-
una sjálfa annast svo aðrir að-
ilar.
ÞAÐ SEM HAFA BER
í HUGA
Hvað sem þessum vangavelt-
um líður, eru þó nokkur atriði,
sem ég tel, að framleiðendur
iðnaðarvara á íslandi verði
alltaf að hafa í huga strax i
upphafi:
1. Hönnun þeirra hluta, sem
framleiddir eru, verður að
hafa íslenzk sérkenni eða
vera að einhverju leyti frá-
brugðin því, sem almennt
gerist. Þetta hefur í ýmsum
tilvikum tekizt vel, og ég
tel, að okkar mesti styrkur
liggi í þvi að framleiða sér-
kennilegar vörur, sem vekja
eftirtekt erlendra kaupenda.
Til þessa þarf snjalla hönn-
uði.
2. Það orðspor þarf að komast
á íslenzkar iðnaðarvörur, að
ekki geti verið um neitt
annað að ræða en gæðavör-
ur, þegar um íslenzkar vör-
ur er talað. Til þess að svo
verði, þarf hver einasti
starfsmaður í raun og veru
að gera sér grein fyrir mik-
ilvægi þess, að enginn galli
finnist í íslenzkri fram-
leiðslu. Hráefnin þarf að
velja sérstaklega, hvort sem
þau eru innlend eða erlend.
Sterkara söluvopn getur
tæpast verið til.
3. Umbúðir þarf að vanda
44